Swobodna zabawa dzieci pod ścisłą ochroną(1)

Zabawa zajmuje centralne miejsce w wychowaniu przedszkolnym. Jest ona tak silną i trwałą potrzebą dziecka jak potrzeba pokarmu, ruchu, towarzystwa innych dzieci. Na zabawę i inną działalność dowolną musi się znaleźć dużo czasu w rozkładzie dnia przedszkolnego, ponieważ w rozwoju małego dziecka są one niezbędne. Bez zabawy bowiem oraz swobody ekspresji i spontanicznego działania nie da się wychowywać człowieka aktywnego, samodzielnego, zdolnego do inicjatywy.

Czas zabawy powinien być w przedszkolu chroniony. Nie wolno go uszczuplać, zastępując zabawę przez różne formy pozornie tylko dowolnych zajęć np. przez przedłużające się próby przygotowujące dzieci do uroczystości czy występów przed rodzicami albo niewłaściwe rozumiane zajęcia wyrównawcze.
Uwzględniając inicjatywę i samodzielność dziecka, zabawy w przedszkolu można podzielić na spontaniczne, spontaniczne z udziałem nauczycielki oraz zabawy według określonych zasad.
Zabawy spontaniczne. W takiej zabawie dziecko dobiera sobie jej przedmiot, a w realizacji swoich zamierzeń posługuje się wymyślonymi przez siebie środkami, stosując przeważnie metodę prób i błędów.
Zabawy spontaniczne z udziałem nauczycielki. Dziecko realizując pragnienia często wybiega poza swoje możliwości. Dąży do tego, czego osiągnąć o własnych siłach jeszcze nie potrafi. Dlatego współpraca z nauczycielką jest mu potrzebna ponieważ doprowadzi do osiągnięcia zamierzonych przez dziecko rezultatów. Jednak zabawa z nauczycielką musi pozostać zabawą. Jej rolą jest wspierać i stymulować inicjatywę dzieci, urealniać ich pomysły, nigdy zaś odbierać im inicjatywę w myśl własnych, choćby i najsłuszniejszych celów dydaktycznych.
Zabawy według określonych reguł dobrowolnie podejmowanych przez dzieci. W zabawach tych inicjatywa dziecka zostaje ujęta w ustalone przez dzieci ramy, których nie można przekroczyć. Ten rodzaj zabaw dydaktycznych i ruchowych cieszą się u dzieci dużym powodzeniem.

Każdy rodzaj zabawy odgrywa w rozwoju dziecka swoistą rolę, toteż w przedszkolu każdy z nich powinien mieć warunki istnienia.
Zabawy tematyczne zbliżają dzieci do siebie. Trzylatki nie potrafią jeszcze współdziałać ze sobą w zabawie, ale chętnie uczestniczą w zabawie. Dzieci 4 - 5 letnie łączą się w dwójki lub trójki. W większych zespołach bawią się dzieci sześcioletnie.
Zabawy konstrukcyjne kierują aktywność dziecka ku wytworzeniu czegoś. Tworzywem są różne bryły, a więc klocki, ale także ścianki drewna, kamyki, glina, masy plastyczne itp. Zabawy konstrukcyjne rozwijają techniczną myśl dziecka, wyobraźnię przestrzenną, zapoznają z właściwościami tworzyw.
Zabawy ruchowe wiążą się bardzo często z tematycznymi. Dziecko skacze jak żaba, wspina się jak marynarz, czołga się jak wąż. Wszystko bowiem, co skupia uwagę dziecka na sobie i działa na wyobraźnię, pobudza jego ekspresję ruchową.
Zabawy badawcze służą zaspokojeniu potrzeb poznawczych dzieci poprzez działanie i manipulowanie przedmiotami. Pokrewne zabawom badawczym jest też żartowanie, przekomarzanie. Jest to igranie z rzeczywistością, która się tym bardziej odsłania im bardziej jej się zaprzecza.
Zabawy dydaktyczne dają dziecku okazje do porządkowania swoich wiadomości, operowania nimi rozumienia, dociekania.

Istotnym czynnikiem wpływającym na organizację zabawy przez dzieci jest sposób, w jaki realizowane są „działania kierownicze” osób dorosłych towarzyszących dziecku przy jego zabawie. Ponieważ w poszczególnych grupach wiekowych występują różnice w sposobach realizacji zabaw swobodnych przez dzieci istotne są warunki, w jakich najkorzystniej będzie realizowana.
W grupie dzieci 3 - letnich bardzo istotne znaczenie ma przestrzeń. Zagospodarowując sale należy wziąć pod uwagę, że dzieci w tym wieku często nadają swym zabawom charakter ruchowy i dlatego należy stworzyć tę przestrzeń. Inne dzieci wola budować i dla nich również należy wygospodarować kąciki pozwalające na ukrycie się ze swoją zabawą. Do tego celu doskonale nadają się materacyki, poduszki itp. Ważne jest pozostawienie dzieciom możliwie jak największej swobody w samodzielnym organizowaniu przestrzeni, w której realizują swoje zabawy. Aby zabawa dla dziecka była przyjemnością, musi mieć ona możliwość samodzielnego doboru przedmiotów. Jedna z bardziej charakterystycznych cech zabaw dziecięcych jest stosowanie w nich nieschematycznych nowatorskich sposobów posługiwania się i stosowania różnych przedmiotów. Dlatego też należy dziecku pozwalać na różne eksperymenty.
W zabawach czterolatków obserwuje się wyraźną zmianę w sposobie wykorzystywania przestrzeni w porównaniu z dziećmi trzyletnimi. Czterolatki wykorzystują w zabawie bardzo szeroki teren, wiele zabaw tematycznych organizowanych jest na otwartej, niczym nieograniczonej przestrzeni. Ważne jest zwrócenie uwagi na płynne sposoby przechodzenia do różnych form aktywności, od zabaw do zajęć i odwrotnie. Chodzi o to, aby dzieci miały możliwość doprowadzenia do końca podejmowanych przez siebie działań. Podczas swobodnych zabaw dziecięcych ważne jest, aby nauczycielka znajdowała się wśród dzieci, możliwie na ich wysokości tak, aby kontakt z nią był jak najłatwiejszy. Wówczas możliwe jest przeprowadzenie szczegółowych obserwacji zachowania dzieci.
Dzieci pięcio i sześcioletnie wykorzystują w swoich zabawach bardzo wiele różnorodnych przedmiotów i to dobierając je celowo do przeprowadzonej zabawy. Inną cecha zabawy dzieci starszych jest ich forma organizacyjna. Są to przede wszystkim zabawy przedmiotowe. Rozbudowane zabawy są dobrą płaszczyzna do różnorodnych form kontaktów między dziećmi a nauczycielką. Najistotniejsze są kontakty w formie rad, pomocy, propozycji. Chodzi o to, aby dzieci chciały i umiały pytać i korzystać z doświadczenia innych osób. Aby to było możliwe, dzieci nie mogą być negatywnie oceniane za swoją niewiedzę, czy brak umiejętności.