Referat z Prawa gospodarczego
Temat: Umowa licencji.
Umowy licencyjne dotyczą dóbr o charakterze niematerialnym, takich jak utwory czy wynalazki. Dobra te, w odróżnieniu od rzeczy, mogą być jednocześnie eksploatowane przez wiele podmiotów, co decyduje o ich znaczeniu w obrocie. Udostępnienie utworów czy wynalazków zainteresowanym osobom jest możliwe dzięki umowom licencyjnym.
Licencje wykazują szereg cech wspólnych. Po pierwsze istotą ich jest umożliwienie korzystania z określonego dobra niematerialnego, co oznacza, że wyłączne prawo do niego pozostaje przy licencjodawcy, np. twórcy utworu, który prawem tym w drodze licencji nie rozporządza, tzn. nie przenosi go na inny podmiot. Po drugie istnieje możliwość udzielania przez licencjobiorcę sublicencji, co zwiększa gospodarcze znaczenie umów licencyjnych i poszerza krąg potencjalnych użytkowników dóbr niematerialnych.
Właściwe umowy licencyjne obowiązujące prawo przewiduje w przypadku praw autorskich i pokrewnych oraz praw wynalazczych(z zakresu własności przemysłowej).Co prawda analogicznie zawierane są umowy licencyjne także w innych przypadkach, np. udostępnienia nie chronionych prawami bezwzględnymi informacji, ale są to już umowy nienazwane, nie znajdujące swojego normatywnego odzwierciedlenia w ustawowych regulacjach poświęconych problematyce własności intelektualnej.
Licencyjne umowy autorskie i wynalazcze wykazują określone odmienności. Generalna różnica między nimi wynika z odrębnego reżimu ochrony praw autorskich i wynalazczych. Ochrona praw autorskich i pokrewnych nie wiąże się z dokonywaniem przez osoby uprawnione jakichkolwiek czynności urzędowych, powstaje bowiem z mocy prawa z chwilą stworzenia danego dobra niematerialnego (utworu, artystycznego wykonania czy innego przedmiotu praw pokrewnych).Ochrona natomiast praw wynalazczych uzależniona jest od rejestracji patentowej, co pociąga za sobą sformalizowany tryb postępowania zainteresowanego uzyskaniem prawa z patentu podmiotu. W związku z tym w wynalazczych umowach licencyjnych powina być regulowana np. kwestia ponoszenia opłat wynikających urzędowej ochrony patentowej, tzn. strony powinny postanowić, która z nich (licencjodawca czy licencjobiorca) ma te opłaty ponosić.
Zróżnicowanie przedstawia się sprawa formy umów licencyjnych. Licencje wynalazcze muszą być pod rygorem nieważności zawierane na piśmie. W przypadku licencji autorskich (czy w zakresie praw pokrewnych) wymóg ten dotyczy tylko licencji wyłącznych.
Licencjobiorca licencji wynalazczej może za zgodą licencjodawcy udzielić wyłącznie jednokrotnej sublicencji. W przypadku licencji autorskiej ( z zakresu praw pokrewnych) licencjobiorca może dokonywać sublicencji tylko przy wyraźnym zastrzeżeniu tego w umowie, ale ilość udzielanych sublicencji nie jest tutaj ograniczona.
W braku przciwnych postanowień umowy licencyjne autorskie (z zakresu praw pokrewnych) i wynalazcze są licencjami niewyłącznymi, tzn. licencjodawca może jednocześnie upoważnić inne osoby poza licencjobiorcą do korzystania z przysługującego mu dobra.Podczas jednak gdy w prawie patentowym regułą są tzw. licencje pełne, uprawniające licencjobiorcę do korzystania z wynalazku w takim samym zakresie jak licencjodawca, w prawie autorskim i praw pokrewnych istnieje konieczność wskazania pól eksploatacji, na których dany utwór czy np. artystyczne wykonanie będzie eksploatowany. W ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 \\Jart.50 znajdujemy pola eksploatacji, gdzie postanowiono, że korzystnie z utworu może polegać np. na jego zwielokrotnianiu określoną techniką czy wprowadzaniu go do pamięci komputera.
Umowa licencyjna jest najpoważniejszym kontraktem w obrocie oprogramowaniem. Zakres licencji oznacza zespół postanowień określających warunki dozwolonego eksplatowania oprogramowania przez licencjiobiorce . Jest to zasadniczy składnik kontraktu o udostępniamie programu komputerowego. Termin upoważnienia jest w tym wypadku rozumiany szeroko i zawiera w sobie nie tylko eksploatacje programów objętych prawami wyłącznymi, ale także programów, które nie stanowią przedmiotów tych praw. Najczęściej w przypadku umów licencyjnych mamy do czynienia ze świadczeniem licencjodawcy polegającym na udzieleniu nie wyłącznej i nieprzenoszalnej licencji na korzystanie z programu i innych materiałów niezbędnych do użytkowania programu. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie by umowa licencyjna miała charakter licencji wyłącznej. Jednak udzielenie takiego typu licencji wymaga wyrażnego wprowadzenia do umowy odnośnego postanowienia o przykładowym brzmieniu „ Licencjodawca udziela licencjo biorcy wyłącznej licencji na terytorium RP na korzystanie z programu”. W interesie licencjodawcy udzielającego licencji wyłącznej leży jak najwęższe określenie jej granic. Polega ono najczęściej na ograniczeniach terytorialnych jej obowiązywania oraz na precyzyjnym i równie wąskim wskazaniu objętych nią pól eksploatacji. Ta sytuacja w pewnym stopniu służy również licencjobiorcy. Wyrażnie i mocno chroni go przed konkurencją na określonym rynku.. na drugim bigunie zagadnienia licencji wyłącznej leży interes licencjobiorcy do jak najszerszego zakreślenia płynących z niej uprawnień. Stanie się to wtedy gdy weżmiemy pod uwagę sytuację, w której jest on jednocześnie osobą zamawiająca określony program. Poniesione ryzyko oraz wkłady finansowe lub materiałowe sprawiają, że licencjobiorca jest bezpośrednio zainteresowany uzyskaniem wyłączności na eksploatacje, zwłaszcza gdy ma on w zamyśle używanie danego oprogramowania przy świadczeniu usług osobom trzecim. W tego rodzaju umowie licencyjnej przysługuje uprawnienie do używania programu we własnym zakresie oraz do tworzenia na podstawie oprogramowania licencyjnego nowego oprogramowania oraz swobodnego nim dysponowania. Te dość liberalne postanowienia przepisów względnie obowiązujących bardzo często w praktycznie funkcjonujących umowach zawierają liczne postanowienia ograniczające zakres i sposób eksploatacji programu komputerowego przez licencjobiorce
Licencje wynalazcze cechuje większa różnorodność. Poza licencjami o charakterze ogólnym występują wśród nich:
1) licencje otwarte, powstałe na skutek złożenia przez uprawnionego z patentu odpowiedniego oświadczenia licencyjnego w Urzędzie Patentowym RP (art.80 ust z dnia 30 czerwca 2000r.Prawo własności przemysłowej),
2) licencje dorozumiane, pojawiające się w przypadku realizacji prac badawczych lub rozwojowych (art.Sl Prawa własności przemysłowej),
3) licencje przymusowe, udzielane w szczególnych okolicznościach przez Urząd Patentowy RP(art.82-88 Prawa własności przemysłowej)
Jeżeli chodzi o licencje autorskie (z zakresu praw pokrewnych), to podzielić je można na licencje związane z zamawianiem utworu czy np. artystycznego wykonania przez licencjobiorcę lub dotyczące utworu (artystycznego wykonania)już wcześniej istniejącego.
Umowa subliccncji
Umowy sublicencyjne służą łatwiejszemu rozpowszechnianiu dóbr niematerialnych, takich jak utwory czy wynalazki. Dzięki nim określone dobro prawne , objęte ochroną z tytułu praw wyłącznych, może być udostępniane nie tylko przez osobę bezwzględnie uprawnioną, posiadającą bezwzględne prawa majątkowe do niego, np. producenta fonogramu , ale także przez osoby, które korzystają z danego dobra na podstawie zawartej z podmiotem wyłącznie uprawnionym umowy licencyjnej. Umowy sublicencyjne można zestawić z umowami podnajmu czy pod dzierżawy. W obu przypadkach występuje bowiem analogiczna konstrukcja. Najemcy i dzierżawcy, przy zachowaniu ustawowo określonych warunków (por.art.668 i698 k.c.), mogą wydany im przez wynajmujących lub odpowiednio wydzierżawiających przedmiot najmu albo dzierżawy podnajmować albo poddzierżawiać osobom trzecim. Z kolei w przypadku układu umowy licencyjnej licencjobiorca ma prawo w odpowiednich okolicznościach udzielić osobie trzeciej sublicencji, dzięki czemu osoba trzecia uzyskuje status sublicencjobiorcy.W przypadku najmu albo dzierżawy w grę wchodzą jednak głównie rzeczy ruchome (por.art.709 k.c.)-Jest to bardzo ważne , gdyż umowy te w swoim klasycznym, kodeksowym wydaniu nie mogą stanowić bezpośredniej podstawy prawnej udostępniania dóbr niematerialnych. Stąd też umowy licencyjne uznać można za reakcję na ten stan rzeczy i zapełnienie w porządku prawnym pewnej luki, która stawała się coraz bardziej oczywista wraz ze wzrostem praktycznego znaczenia własności przemysłowej i intelektualnej. Dochodzimy w tym miejscu właśnie do specyfiki obrotu sublicencyjnego. Otóż dobra niematerialne, które w odróżnieniu od rzeczy nie są ściśle związane z określonym substratem materialnym i mogą jednocześnie występować w bardzo wielu egzemplarzach, wykazują szczególna podatność na udostępnianie ich szerokiemu gronu odbiorców w drodze zawieranych umów. Rzecz ruchoma np. może być wydzierżawiona, ale w ten sposób jej właściciel wyzbywa się na określony czas fizycznego, bezpośredniego władztwa nad nią, nie może więc jednocześnie z dzierżawcą pobierać z niej pożytku. W przypadku dóbr niematerialnych element fizycznego dzierżenia przedmiotu umów licencyjnych nie ma z reguły większego znaczenia. Co prawda licencjodawca, udostępniając np. swój utwór wydaje Iicencjobi9orcy jego utrwalenie na odpowiednim materialnym nośniku , ale tylko dlatego, aby licencjobiorca mógł z przekazanego mu dobra właściwy użytek, np. wydać utwór literacki w ustalonej umownie liczbie egzemplarzy.
Konstrukcja umowy sublicencyjnej zwiększa potencjalne możliwości obrotu dobrami niematerialnymi, ponieważ osobą udostępniającą dane dobro jest już nie licencjodawca, ale licencjobiorca., a więc tworzy się łańcuch zależności, który przy braku ustawowych ograniczeń mógłby ulegać dalszemu wydłużeniu.. Bardzo istotne przy tym jest to, iż z konkretnego dobra niematerialnego w jednym momencie mogą korzystać jednocześnie wszystkie podmioty układu licencyjnego: licencjodawca, licencjobiorca oraz sublicencjobiorca, z tym że pierwszy z nich w najszerszym zakresie , natomiast obaj licencjobiorcy w zakresie zawężonym postanowieniami umowy. Warto jeszcze wspomnieć, iż treść umów sublicencyjnych w poważnym stopniu kształtuje się podobnym jak treść umów licencyjnych. Nie będziemy dokładniej jej omawiać, jedynie prezentujemy przykładowy wzór umowy sublicencyjnej.
Umowa sublicencyjna
Zawarta dnia................................między.............................................zwanym dalej
Sublicencjobiorcą a...................................zwanym dalej Sublicencjodawcą.
Par. l
Sublicencjodawcą oświadcza, że na podstawie umowy licencyjnej z dnia............................,zawartej z.........................................jest uprawniony do udzielania
sublicencji na korzystanie z....................................................... .
Par.2
Sublicencjodawcą udziela sublicencji Sublicencjobiorcy na korzystanie z.............................................................................................w
zakresie...............................................................................oraz wprowadzania
wyprodukowanych ................. do obrotu w okresie ................lat od podpisania niniejszej
umowy.