Swoją prace zacznę od przedstawienia kim był twórca teorii rozwoju psychospołecznego.
Erik Erikson (ur. 15 czerwca 1902 we Frankfurcie nad Menem , zmarł 12 maja 1994 w Harwich) - amerykański psychoanalityk i psycholog rozwoju człowieka niemieckiego pochodzenia. Twórca teorii rozwoju psychospołecznego. Uczeń Anny Freud, córki Zygmunta Freuda, stworzył swoją teorię, którą zaliczono do podstaw psychoanalizy. Kładł w niej nacisk na rozwiązywanie kryzysów rozwojowych, pojawiających się w życiu każdego człowieka. Według Erika Eriksona człowiek przeżywa osiem kryzysów rozwojowych od wczesnego dzieciństwa do starości. Ich rozwiązanie decyduje o konstrukcji osobowości człowieka. Swoją teorię przedstawił w książce Dzieciństwo i społeczeństwo (1963). Jeszcze do niedawna wielu psychologów rozwojowych zwracało uwagę na proces rozwoju w dorosłości. Po części było to spowodowane tym, że dwaj najwięksi teoretycy rozwoju, Piaget i Freud, nie zajmowali się dorosłością. Okres dorastania był traktowany jako ostatni zasadniczy okres rozwojowy. Jednak ostatnio przeprowadzono wiele badań, których podmiotem była natura i specyfika dorosłości a szczególnie starości. W badaniach tych ujmowano dorosłe lata w kategoriach następujących po obie „faz”, związanych zarówno z wiekiem jak i z rozmaitymi kamieniami milowymi w życiu, czy też z „krytycznymi wydarzeniami życiowymi”, takimi jak małżeństwo, wychowanie dzieci, rozwód, utrata pracy, odejście na emeryturę, żałoba i śmierć.
Erikson był zdania, że rozwój człowieka nie kończy się po okresie dorastania twierdził iż człowiek rozwija się i uczy przez całe życie a okres dorastania jest tylko jednym z ośmiu stadiów rozwojowych człowieka. Teoria Eriksona każde studium jako związane z jakimś kryzysem któremu jednostka musi stawić czoło i który musi rozwiązać. To czy uda się tej jednostce rozwiązać ten kryzys zależy jedynie od samopoczucia jednostki w danej chwili. Jeżeli jednak jednostka nie jest w stanie poradzić sobie z rozwiązaniem tego kryzysu to będzie w dalszych latach przeżywać problemy związane z tym niepowodzeniem i jej przez to jej rozwój będzie ograniczony. Wiele osób uważa iż teoria Eriksona jest niezbyt trafna gdyż rozwiązania problemów zawartych w niej powinno być zależne od norm i wartości jakie obowiązują w danej kulturze.
Osiem faz rozwoju według teorii Eriksona prezentuje się następująco:
1. Pierwsze stadium wiąże się z koniecznością przezwyciężenia kryzysu pierwszego roku życia wyznaczonego opozycją: zaufanie - podstawowa nieufność. W zależności od stopnia reagowania otoczenia społecznego na pojawiające się w tym okresie potrzeby dziecka rodzi się w nim ufność do świata dająca nadzieję na otrzymanie pomocy w sytuacjach trudnych, bycia zaopiekowanym i ważnym dla kogoś lub brak zaufania, poczucie opuszczenia i niezrozumienia przez otoczenie. Od tego, jak przebiegał rozwój dziecka w tym okresie, bliżej którego bieguna był on usytuowany, zależy powodzenie w podjęciu kolejnych zadań i siła witalna do przebycia następnych kryzysów. Dziecko nabiera tendencji do otwierania się lub wycofywania z kontaktów społecznych.
2. Drugi etap to konflikt: autonomia a wstyd i zwątpienie. W wieku 2 - 3 lat dziecko podejmuje wiele nowych działań mających na celu poznanie otoczenia i wypróbowanie własnych możliwości. Nadmiar zakazów, wyręczanie i ograniczenie swobody może dać w efekcie utratę zaufania do siebie i własnych sił dziecka, nieumiejętność samodzielnego poruszania się w świecie pełnym rygorów i regulacji. Cecha pojawiająca się jako efekt pozostawania blisko bieguna "wstyd i zwątpienie" to poddawanie się przymusowi jako uprawnionemu oddziaływaniu otoczenia. Przyzwolenie z kolei i stwarzanie sytuacji dających szansę poznawania i ćwiczenia własnych sprawności owocować powinno rozwojem woli i samokontroli.
3. Kolejne stadium to wiek 3-6 lat. Charakteryzuje się opozycją: inicjatywa versus poczucie winy. Dziecko wiedzione potrzebą poznawczą pyta i eksperymentuje, wypróbowuje różne role społeczne w zabawie. Chwalone za inicjatywę, pomysły i fantazję odważnie podejmuje kolejne, coraz dalsze kroki ku światu. Jeśli jego zachowanie jest oceniane jednak jako niewłaściwe, pytania za niestosowne, bywa zawstydzane i krytykowane - zaczyna czuć się winne. Prowadzić może to do zahamowania aktywności poznawczej, kontaktów społecznych, kształtowania się osobowości o tendencji do samo obwiniania, a w konsekwencji samo karania.
4. Następny etap rozwojowy obejmuje czas między 7 - 12 rokiem życia człowieka. Kryzys tego okresu jest rozpięty pomiędzy biegunami: pilność - poczucie niższości. Dziecko w coraz większym stopniu korzysta z umysłowych i materialnych narzędzi społeczeństwa. Ważne miejsce w jego życiu zajmuje nauka, spostrzeganie siebie w roli nabywającego wiedzę i nowe umiejętności. Dużego znaczenia nabiera podleganie ocenie autorytetów, porównywanie się z kolegami. Dziecko oceniane jako niezdolne, wyśmiewane czy nieumiejętnie motywowane do pracy nad sobą może wykształcić poczucie swojej mniejszej wartości w stosunku do innych i szukać kompensacji w innych niż szkoła obszarach. Uważne i serdeczne towarzyszenie młodemu człowiekowi przez rodziców i nauczycieli daje mu za to w efekcie poczucie własnej kompetencji i wiarę w siebie. Wyposaża też, jak wszystkie poprzednie stadia, w siłę i umiejętności do stawienia czoła kolejnym wyzwaniom rozwojowym.
5. Okres adolescencji, od 12 do 18 roku życia, to czas kryzysu: tożsamość - pomieszanie ról. Młody człowiek ma przed sobą zadanie określenia własnej tożsamości seksualnej, społecznej i zawodowej, wybór ról społecznych, określenie swojej pozycji wobec młodszych, rówieśników i starszych oraz integrowanie posiadanego już doświadczenia życiowego. Charakterystyczne dla okresu dojrzewania jest poszukiwanie sensu życia, konstytuowanie się własnego systemu wartości, które wymaga skonfrontowania moralności dziecięcej z wymogami moralnymi dorosłych. Powodzenie w przebyciu tego etapu rozwojowego daje poczucie własnej tożsamości i wierności sobie. Z kolei możliwe zaburzenia dają w konsekwencji zamieszanie w poczuciu kimś się jest, co w życiu ważne i gdzie jest moje miejsce. Niepewność i zagubienie w kształtowaniu się poczucia tożsamości skłania czasem młodych ludzi do poszukiwań sensu w subkulturach.
6. Etap wczesnej dorosłości - lata 19 do 25 - konfrontuje jednostkę z kryzysem o biegunach intymność - izolacja. W okresie tym, wymagającym odpowiedzi na zadania rozwojowe związane ze znalezieniem własnego miejsca w systemie relacji społecznych, w których człowiek żyje, celem jest osiągnięcie tożsamości osobowej. Młody dorosły powinien znaleźć drogi samorealizacji adekwatne do warunków, w jakich się znajduje, wybrać partnera życiowego oraz integrować doświadczenia z różnych obszarów własnej aktywności. Bliski związek z drugą osobą, partnerstwo seksualne oraz możliwość prokreacji stają się źródłem zaspokojenia potrzeby intymności i miłości. Realizacja zadań rozwojowych okresu wczesnej dorosłości umożliwia osiągnięcie odpowiedniego poziomu samopoznania oraz autoidentyfikacji w kontaktach z innymi. Trudności w rozwiązywaniu wyzwań stających przed jednostką w tym stadium dają w efekcie zaburzenia w tworzeniu się tożsamości, poczucie izolacji i pozostawania poza głównym nurtem aktywności istotnych dla człowieka w tym momencie życia.
7. Siódme stadium stanowi wiek średni, od 26 do 40 roku życia, którego zadania rozwojowe sytuują się pomiędzy biegunami generatywność - stagnacja. Twórcza postawa wobec życia to podjęcie roli rodzicielskiej, kreatywność w wielu innych obszarach, otwartość i pomysłowość w rozwiązywaniu zdań życiowych. Charakterystyczne dla tego okresu rozwoju to: troska, dawanie i tworzenie również w stosunkach międzyludzkich, które obejmują teraz kilka generacji rodzinnych, bliskich i ważnych dla jednostki. Biegun stagnacji dotyczy tych dorosłych, którzy nie podejmują zadań swojego wieku, skupiają się jedynie na sobie, zatrzymując się w rozwoju. Nieakceptowanie swojego wieku, problemów i wyzwań, jakie niesie on ze sobą, odmowa bycia produktywnym i pomocnym dla innych, stwarza niebezpieczeństwo zablokowania w rozwoju osobowym.
8. Ostatni, ósmy etap rozwoju psychospołecznego, trwa od połowy do końca życia. Kryzys, który ma do przebycia człowiek w tym okresie, to opozycja: integracja - rozpacz. W wieku starszym celem rozwoju staje się osiągnięcie integracji wewnętrznej, będącej wyrazem uzyskanej harmonii i spójności, pełnego rozwoju osobowości. Są one warunkiem dobrego samopoczucia, udanych relacji z otoczeniem, pozytywnej oceny przebytej już drogi oraz akceptacji nadchodzącego schyłku własnego życia. Wewnętrzne zjednoczenie i poczucie sensu daje w efekcie pogodną życiową mądrość. Brak osiągnięcia integracji wewnętrznej, sensu i pozytywnego spojrzenia na dorobek własnego życia daje w konsekwencji rozpacz, gdyż wobec znikomej ilości czasu, jaka pozostała, powtarzanie czy rozpoczynanie czegoś na nowo ma małe szanse powodzenia. Pozostaje więc często gorycz i poczucie przegranej, które rzutuje na widzenie siebie i świata w tym okresie życia.
BIBLIOGRAFIA
1. Psychologia Podręcznik akademicki; Jan Strelau,
2.Psychologia rozwojowa w zarysie, od niemowlęctwa do dorosłości; Ann Birch, Tony Malim,
3.Teorie osobowości; Calvin S. Hall, G. Lindzey
Wikipedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Erik_Erikson
Psychologia rozwojowa w zarysie, od niemowlęctwa do dorosłości: Ann Birch, Tony Malim ; s.129