2.Emancypowanie się pedagogiki jako nauki
Nie tylko praktyka, lecz również myślenie pedagogiczne (refleksje nad wychowaniem) istniało od dawna i miało charakter: filozoficzny, teologiczny, religijny, publicystyczny lub literacki. Wraz z rozwojem myślenia pedagogicznego powstawały nowe wyzwania dla pedagogiki. Stare wychowanie przeżywało kryzys, rodziły się nowe pomysły, cele i zadania wychowania. Szczególnym momentem był w czasach nowożytnych okres oświecenia oraz czas po nim następujący rozwój przemysłu i związane z nim potrzeby. W czasach nowożytnych wraz z procesem oddzielenia się filozofii od teologii i wyłonienia się różnych nauk odwołujących się do racjonalnego badania świata i posługujących się eksperymentów metodom ilościowym badaniom, również w pedagogice zaczyna się poszukiwać naturalnych metod wychowania- uwzględniających naturę rzeczy lub naturę integracji ludzkiej oraz osobliwość języka i sztukę, a także naturę psychologiczną wychowania (Pestalozzi ).
Proces rozwoju tożsamości i autonomii pedagogiki jako dyscypliny naukowej staje się coraz bardziej zaawansowany i pedagogika zaczyna zdobywać miejsce wśród dyscyplin naukowych. Proces ten wspierany jest zawsze przez następujące czynniki:
kulturowe i społeczne- tak zwana rewolucja przemysłowa i związany z nią podział pracy, zapotrzebowanie na nowe specjalizacje zawodowe itp.
w/w czynnik rodzi zawsze poważne zmiany typu ekonomicznego i politycznego, które możemy widzieć, jako kolejny bodziec mający znaczenie dla rozwoju myśli pedagogicznej
walka o wpływy, czyli hegemonię polityczną i kulturalną
tzw. Iluminizm, proponujący nowy obraz człowieka homo Faber tzn. konstruktora własnego historycznego przeznaczenia)
rozwoju myślenia pedagogicznego- samej pedagogiki była również pedagogizacja studiów uniwersyteckich, które zaczęły przygotowywać swoich absolwentów do pracy wychowawczej i dydaktycznej
Dopiero pod koniec XVIII wieku pedagogika pojawiła się jako odrębna dyscyplina na uniwersytetach. W pierwszej kolejności zaistniała na uniwersytetach niemieckich.
Pierwszym podręcznikiem był „Zarys pedagogiki” Ernesta Chrystiana Trampa (1780 r.)
W tym samym czasie A. H. Niemeyer wydał skrypt do nauczania, gdzie poszukiwał definicji zarysu i celów teorii wychowania. Pierwszym, który dał podstawy tej dyscyplinie J.F. Herbart ( pierwszy profesor habilitowany w dziedzinie pedagogiki). Swoje wykłady z pedagogiki realizował w ramach wykładów, najpierw z filozofii, a później samej pedagogiki. Przez swoje publikacje stał się ojcem pedagogiki naukowej i autorem, który po raz pierwszy w sposób wyraźny i usystematyzowany poruszał problemy naukowości pedagogiki. Herbart dał początek dwu podstawowym liniom badań w pedagogice: 1) linii filozoficzno-humanistycznej 2)linii badań eksperymentalnych.
Różne są kryteria za pomocą których dokonywane są podziały wiedzy pedagogicznej na poszczególne dyscypliny i dziedziny- jest to proces ciągły, gdyż pedagogika jako nauka społeczna ciągle się rozwija.