Nazwa ośrodka: Centrum Euro Info Gdańsk
Tytuł pakietu: Dyrektywa maszynowa - oznakowanie “CE”
Grupa: Unia Europejska
Autor: Anna Hutyra
Data aktualizacji: 28.11.03r.
Jest to jedna z najważniejszych dyrektyw tzw. “Nowego Podejścia” do harmonizacji przepisów technicznych w Unii Europejskiej, gdyż dotyczy bardzo dużej grupy wyrobów (maszyny i pokrewne urządzenia).
Każdy polski eksporter, który zamierza wprowadzić na rynek UE urządzenia podlegające tej dyrektywie, musi spełnić jej wymagania i oznaczyć swoje wyroby znakiem “CE”. Od dnia wstąpienia Polski do UE (czyli 1 maja 2004 r.) wymagania tej dyrektywy zaczną obowiązywać również w kraju, w związku z tym zapoznanie się z nią z wyprzedzeniem jest istotne również dla tych producentów, którzy nie eksportują na rynek UE.
Dyrektywa adresowana jest do państw członkowskich Unii Europejskiej, które zobowiązane zostały do wprowadzenia jej postanowień do swoich krajowych systemów prawa.
W praktyce oznacza to, że przepisy tej dyrektywy obowiązują jednolicie we wszystkich państwach należących do UE, jednakże w każdym z nich mogą mieć postać innego aktu prawnego, oczywiście w języku urzędowym obowiązującym w danym państwie.
Ujednolicona wersja dyrektywy maszynowej została uchwalona w 1998 r. pod tytułem “Dyrektywa 98/37/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 22 czerwca 1998 r. o zbliżeniu praw dotyczących maszyn w państwach członkowskich” i opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej OJ nr L207 z 23.07.1998 r. str.1.
(Poprzednio obowiązywała dyrektywa nr 89/392/EWG zmieniana kolejno dyrektywami 91/368/EWG, 93/44/EWG oraz 93/68/EWG).
Zakres
Zakres wyrobów podlegających tej dyrektywie jest bardzo szeroki; obejmuje ona:
maszyny, zdefiniowane jako zestaw połączonych wzajemnie części lub podzespołów, z których przynajmniej jeden jest ruchomy, przy czym odpowiednie człony wykonawcze, obwody zasilania, sterowania itp., połączone są w całość dla wykonania konkretnej czynności, szczególnie dla przetwarzania, obróbki, przemieszczania lub pakowania materiałów,
zespoły maszyn połączonych i sterowanych tak, aby służąc do osiągnięcia tego samego celu funkcjonowały jako jedna całość,
sprzęt wymienny, modyfikujący działanie maszyn, umieszczony na rynku w celu zamontowania go w maszynie lub szeregu różnych maszyn, o ile sprzęt ten nie jest częścią zapasową lub narzędziem,
urządzenia bezpieczeństwa, oznaczające element maszyny nie będący sprzętem zamiennym, służący do wypełnienia podczas eksploatacji funkcji zabezpieczającej.
Bardzo wiele wyrobów wykluczonych jest z zakresu obowiązywania dyrektywy, są to m.in.:
maszyny bezpośrednio napędzane siłą mięśni ludzkich, z wyjątkiem tych, które służą do podnoszenia i opuszczania ładunków,
maszyny o zastosowaniu medycznym w bezpośrednim kontakcie z pacjentami,
kotły parowe, zbiorniki i zbiorniki ciśnieniowe,
rurociągi,
środki transportu osób i towarów, pojazdy górnicze, rolnicze i leśne,
maszyny wojskowe i policyjne,
windy,
oraz wiele innych.
Zasadnicze wymagania bezpieczeństwa
Zasadnicze wymagania bezpieczeństwa, które spełniać muszą wszystkie maszyny lub poszczególne ich rodzaje zawarte są w obszernym Załączniku I do dyrektywy.
Wymagania ogólne dotyczą m.in. układów sterowania, stabilności, osłon i konstrukcji ochronnych, konserwacji, przyrządów informacyjnych i ostrzegawczych, oznakowania, instrukcji.
Dla następujących kategorii maszyn zawarte są w dyrektywie wymagania szczególne:
maszyny do przetwórstwa spożywczego,
przenośne maszyny ręczne lub prowadzone ręcznie,
maszyny do obróbki drewna i materiałów pokrewnych,
maszyny stanowiące zagrożenie ze względu na przemieszczanie się oraz podnoszenie osób i ładunku.
Producent maszyny musi samodzielnie przeanalizować, które z zasadniczych wymagań mają zastosowanie do jego urządzenia i w jaki sposób mogą zostać spełnione.
Stwierdzenie zgodności z dyrektywą
Przewidziane są różne sposoby stwierdzenia, że wyrób spełnia wymagania zawarte w dyrektywie (Art. 8):
W przypadku większości maszyn wystarczy sporządzenie przez producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela na obszarze Unii Europejskiej odpowiedniej dokumentacji technicznej opisanej w Załączniku V oraz podpisanie deklaracji zgodności zawierającej elementy wymienione w Załączniku II. Deklaracja zgodności jest to oświadczenie producenta maszyny lub jego upoważnionego przedstawiciela na obszarze UE, że maszyna wprowadzana na rynek spełnia wszystkie zasadnicze wymagania bezpieczeństwa, które jej dotyczą.
Wobec maszyn wymienionych w Załączniku IV (stanowiących większe zagrożenie) wymagana jest bardziej złożona procedura związana z udziałem tzw. jednostek notyfikowanych, czyli wyznaczonych przez państwa członkowskie UE instytucji uprawnionych do certyfikowania wyrobów w zakresie zgodności z dyrektywą.
Wśród maszyn wymienionych w Załączniku IV znajdują się:
piły tarczowe i taśmowe do obróbki drewna lub mięsa,
pilarki,
strugarki, wyrówniarki i czopiarki do obróbki drewna,
prasy,
wtryskarki,
maszyny do prac podziemnych,
podnośniki samochodowe,
konstrukcje chroniące przed skutkami wywrócenia,
konstrukcje chroniące przed spadającymi przedmiotami,
oraz inne.
Jeśli wyrób produkowany jest zgodnie ze zharmonizowanymi normami europejskimi EN, których oznakowania zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, i które zostały przeniesione do systemu norm danego państwa członkowskiego, producent (lub jego upoważniony przedstawiciel na obszarze UE) może, według swojego uznania:
przesłać dokumentację techniczną do odpowiedniej jednostki notyfikowanej,
przedstawić dokumentację techniczną jednostce notyfikowanej do zatwierdzenia,
poddać egzemplarz wyrobu badaniu typu EC opisanemu w Załączniku VI.
Jeżeli wyrób nie jest produkowany w całkowitej zgodności z odpowiednimi zharmonizowanymi normami EN, lub takie normy nie istnieją, musi zostać poddany badaniu typu EC.
We wszystkich powyższych przypadkach konieczne jest sporządzenie odpowiedniej deklaracji zgodności (według Załącznika II).
Po spełnieniu przewidzianych przez dyrektywę wymagań i podpisaniu deklaracji zgodności produkt należy oznaczyć znakiem "CE".
Oznakowanie “CE”
Oznakowanie zgodności “CE” składa się z inicjałów CE według wzoru przedstawionego w Załączniku III. Powinno być umieszczane na maszynach w sposób widoczny i wyraźny. Inne znaki mogą być umieszczane, o ile nie wpłynie to ujemnie na czytelność oznakowania “CE”.
Wprowadzanie na rynek
Maszyna, która spełnia wymagania dyrektywy może być wprowadzona na rynek dowolnego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Przyjmuje się, że maszyna oznaczona znakiem "CE" i opatrzona deklaracją zgodności spełnia zasadnicze wymagania bezpieczeństwa. Jednakże dyrektywa upoważnia państwa członkowskie do podjęcia środków mających na celu zapobieganie wprowadzaniu na rynek maszyn stanowiących zagrożenie dla bezpieczeństwa i oznaczonych znakiem "CE" bezpodstawnie.
Normy zharmonizowane
Zasadnicze wymagania bezpieczeństwa zawarte w Załączniku I do dyrektywy mają charakter dość ogólny. Ich konkretyzacją są normy zharmonizowane EN, opracowywane przez CEN (Europejski Komitet Normalizacyjny) na zlecenie Komisji Europejskiej. Listy tych norm publikowane są w Dzienniku Urzędowym UE, a same normy wprowadzane są do systemów norm technicznych państw członkowskich. Dyrektywa zawiera domniemanie, że jeżeli wyrób produkowany jest zgodnie z normą krajową będącą odpowiednikiem zharmonizowanej normy europejskiej EN, której symbol został opublikowany w Dzienniku Urzędowym UE w powiązaniu z tą dyrektywą, to jest ten wyrób zgodny z zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa zawartymi w dyrektywie.
Wykaz polskich wersji norm zharmonizowanych dla poszczególnych dyrektyw (w tym do tej) został opublikowany w obwieszczeniu Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego z dnia 29 lipca 2003 r. (Monitor Polski nr 46 z 2003 r. poz. 693, z dnia 9.10.2003 r.)
Wprowadzanie dyrektywy do polskiego prawa
Jednym z najistotniejszych warunków członkostwa Polski w Unii Europejskiej jest pełne dostosowanie prawa polskiego do prawa europejskiego, w tym również w zakresie objętym dyrektywami Nowego Podejścia, a wśród nich dyrektywą maszynową 98/37/WE.
Ramy prawne do wprowadzenia w Polsce dyrektyw Nowego Podejścia stworzyła Ustawa z 28 kwietnia 2000r. o systemie oceny zgodności, akredytacji oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2000r. nr 43, poz. 489 z późniejszymi zmianami). Ustawa miała charakter ramowy, zawierała opis podstawowych pojęć i mechanizmów, natomiast wdrażanie konkretnych dyrektyw pozostawiała wydanym z jej upoważnienia rozporządzeniom Rady Ministrów lub odrębnym ustawom.
W odniesieniu do dyrektywy maszynowej było to rozporządzenie Rady Ministrów
z 3 lipca 2001 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla maszyn i elementów bezpieczeństwa podlegających ocenie zgodności, warunków i trybu dokonywania oceny zgodności oraz sposobu oznakowania tych maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz.U. z 2001 nr 127 poz. 1391, ze zmianą). Rozporządzenie to miało wejść w życie 1 stycznia 2003 r.
Jednakże 7 października 2002 r. ukazała się w dzienniku ustaw nowa ustawa o systemie oceny zgodności z 30 sierpnia 2002 r. (Dz.U. z 2002 r. nr 166 poz. 1360, z późn. zmianami), która zastąpiła poprzednią ustawę z dniem 1 stycznia 2003 r. Przewidziane w niej zmiany są dość liczne, dlatego zdecydowano się przygotować zupełnie nową ustawę, a nie nowelizować dotychczasową. Zmiany te mają charakter porządkujący i uzupełniający. Bardzo istotne są jednak przepisy przejściowe i końcowe. W artykule 65 zapisano, że przepisy nakładające na producentów obowiązek dokonywania oceny zgodności wyrobów z zasadniczymi wymaganiami (zawarte w art. 6-8) stosuje się od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej.
Z upoważnienia nowej ustawy o systemie oceny zgodności z 30 sierpnia 2002 r. wydano nowe rozporządzenia wprowadzające do polskiego prawa dyrektywy Nowego Podejścia. W odniesieniu do dyrektywy maszynowej jest to rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 kwietnia 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz.U. nr 91 z 2003 r. poz. 858). Rozporządzenie to wchodzi w życie w dniu uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej, co nastąpi 1 maja 2004 r. Od tego dnia wprowadzane na polski rynek wyroby, które podlegają temu rozporządzeniu będą musiały posiadać oznakowanie “CE”.
Źródła informacji:
Strona internetowa Komisji Europejskiej poświęcona dyrektywie maszynowej:
http://europa.eu.int/comm/enterprise/mechan_equipment/machinery/index.htm
Polskie tłumaczenie dyrektywy maszynowej można ściągnąć ze strony:
http://www.udt.gov.pl
(Integracja, Akty Prawne UE)
Teksty aktualnie obowiązujących polskich aktów prawnych można ściągnąć ze strony Sejmu:
http://www.sejm.gov.pl/wyszukiwanie/szukaj.html
(Baza danych: Internetowy System Informacji Prawnej)
Dodatkowe wyjaśnienia: Centrum Euro Info w Gdańsku (tel. 58 347-03-40).