Jak i kiedy powstała Biblia. Jej budowa
Biblia - zbiór świętych ksiąg judaizmu i chrześcijaństwa, uznanych za natchnione przez Boga. Biblia pochodzi od gr. słowa "biblios" - "łodyga papirusu", póżniej nazwa ta oznaczała zwój papirusu, księgę. Słowo "biblia", znaczy więc dosł. "księgi".
Biblia jest także źródłem kultury moralnej, prezentuje wzorce postępowania, pewien kodeks tego co dobra lub złe, przekazuje jeden system filozoficzno-moralny (dla wierzących - jedno spójne i konsekwentne orędzie Boże), wypowiedziany w jednym czasie, przez różnych ludzi, w różnych formach. Stanowi niewyczerpany skarbiec fabuł, anegdot, wątków i motywów, symboli, alegorii, frazeologii i stylistyki, do których wciąż powraca literatura. Jest natchnieniem dla pokoleń poetów, pisarzy kompozytorów. Inspiruje myślicieli, przez wieki była tematem realizacji malarskich i rzeźbiarskich. Biblia zawiera wiele postaw, wzorców i wydarzeń, które wciąż funkcjonują w świadomości współczesnego człowieka, wychowanego w tym kręgu kulturowym, nawet jeśli nie wyznaje religii chrześcijańskiej ani żydowskiej. Znajomość Biblii jest konieczna dla zrozumienia wielu współczesnych dzieł literatury.
GATUNKI
Biblia jest zbiorem pism urozmaiconych pod względem gatunku, np. opowiadanie historyczne, saga rodu, epos, poemat, nowela, kronika, dialogi filozoficzne, listy, pieśni, hymny, modlitwy, kazania, aforyzmy, sentencje, treny.
PODZIAŁ
W Biblii wyróżnia się Stary Testament i Nowy Testament (łac. testamentum - "przymierze")
Stary Testament dzieli się na trzy części. Są to:
Prawo (Tora)
Prorocy
Pisma
Tora to inaczej Pięcioksiąg Mojżeszowy. Obejmuje zgodnie z nazwą pięć ksiąg:
Księgę Rodzaju (Genesis)
Księgę Wyjścia (Exodus)
Księgę Kapłańską
Księgę Liczb
Księgę Powtórzonego Prawa
Pięcioksiąg zawiera dzieje ludzkości od stworzenia świata, dzieje patriarchów od Noego do Mojżesza, wyjście z Egiptu do ziemi obiecanej, historię Izraelitów aż do śmierci Mojżesza. Nazwa Pięcioksiąg Mojżeszowy pochodzi stąd że autorstwo Tory tradycyjnie przypisuje się Mojżeszowy. Prorocy - ta cześć obejmuje wydarzenia po śmierci Mojżesza, dzieje królestwa izraelskiego i judzkiego aż do ich upadku. Pisma - to część, na którą składają się utwory poetyckie (np. Księga Psalmów), dzieła filozoficzne i księgi historyczne.
Zarówno w Stary jak i Nowym testamencie można wyróżnić trzy rodzaje ksiąg:
historyczne
dydaktyczne (mądrościowe)
prorocze (prorockie)
Księgi historyczne to w Starym Testamencie przede wszystkim Pięcioksiąg Mojżeszowy, natomiast w Nowym Testamencie cztery Ewangelie (Mateusza, Łukasza, Marka i Jana) oraz Dzieje Apostolskie.
Księgi dydaktyczne to w Starym Testamencie m.in. księgi: Hioba, Przysłów, Psalmów, Mądrości i Koheleta, a w Nowym Testamencie Listy (głownie św. Pawła, ale też św. Jana oraz św. Judy)
Księgi prorocze to w Starym Testamencie księgi: Izajasza, Ezechiela, Daniela, Jeremiasza oraz Apokalipsa św. Jana w Nowym Testamencie.
Stary Testament jest zbiorem pism judaistycznych i obejmuje 46 ksiąg, natomiast Nowy Testament, będący zbiorem pism chrześcijańskich - 27 ksiąg
Stary Testament zawiera dzieje przymierza Boga z ludźmi, zawartego z Noem, Abrahamem, Mojżeszem i Dawidem. Nowy Testament nie unieważnia Starego Przymierza, lecz je ostatecznie wypełnia, życiem i działalnością Jezusa Chrystusa.
CZAS POWSTANIA
Przyjmuje się, że najstarsze teksty powstały w XIII w. p.n.e., zaś proces narastania pism Starego Testamentu zakończył się w I w. p.n.e. Ustnie natomiast przekazywano go już od XVIII w. p.n.e.
Powstanie ksiąg Nowego Testamentu sytuuje się od 51 do 96r. po narodzeniu Chrystusa, kiedy zostały napisane najpóźniejsze księgi - Ewangelia i apokalipsa św. Jana.
Biblia była pisana przez ponad pięćdziesięciu autorów i około stu redaktorów tekstu. Pracując pod natchnieniem - stworzyli oni zespół tekstów bardzo zróżnicowanych stylistycznie, nierównych literacko.
KANON
Biblia ma swój katalog, czyli oficjalny spis pozycji, obejmujący tylko te księgi,
które odpowiadają jej ramom, jej celowi i funkcji.
W myśl tego nie mogła się znaleźć w takim spisie żadna księga przypadkowa.
Mierniki będące podstawą wyboru określił Bóg.
Taki katalog, zbiór lub spis ksiąg uważanych za autentycznie natchnione przez Boga,
nazywa się kanonem (hebr. kané).
Jeden z pisarzy biblijnych, apostoł Paweł użył pochodnego od tego hebrajskiego terminu,
greckiego słowa kanon np. w odniesieniu do reguły postępowania.
Tak więc do kanonu należą księgi uważane za autentyczne, natchnione przez Boga, Stwórcę,
i z tego powodu zasługujące na to, by ich używać jako miary
przy ustalaniu właściwych wierzeń i nauk, czy reguł postępowania.
Nie należy wcale mniemać, że dopiero po skompletowaniu kanonu hebrajskiego,
które miało miejsce w V wieku p.n.e., stało się jasne,
które księgi należą do natchnionego Pisma Świętego.
Księgę spisaną przez Mojżesza Izraelici od początku uważali za natchnioną.
W owym czasie sam tylko skompletowany pięcioksiąg stanowił kanon.
Dalsze więc objawienia zamierzeń Bożych dane ludziom, musiały się ze sobą zgadzać
i harmonizować z regułami prawidłowego sposobu wielbienia Boga,
to jest zgodnego z wolą Bożą, określonej w tej własnie księdze.
Sam Bóg zresztą określił jak rozpoznać proroctwo rzeczywiście pochodzące od Niego
dzięki czemu można zbadać kanoniczność ksiąg proroczych.
Porównywanie każdej takiej księgi pism hebrajskich "Starego Testamentu" z całą Biblią i z historią
może zweryfikować ponad wszelką wątpliwość, czy owi prorocy wypowiadali "słowo"
w imieniu Boga Biblii, JHWH, i czy ono "sprawdziło się lub spełniło" całkowicie
- jeśli dotyczyło naszej przeszłości, czy choćby częściowo - jeśli dotyczyło i przyszłości.
Zapoczątkowanie zestawienia i katalogowania kanonu Pism Hebrajskich
przypisywany jest Ezdraszowi, a zakończenie tej pracy Nehemiaszowi.
Ów kanon hebrajski obejmuje:
Prawo (Pięcioksiąg)
1. Rodzaju
2. Wyjścia
3. Kapłańska
4. Liczb
5. Powtórzonego Prawa
Prorocy
6. Jozuego
7. Sędziów
8. Samuela (1 i 2 jako jedna księga)
9. Królów (1 i 2 jako jedna księga)
10. Izajasza
11. Jeremiasza
12. Ezechiela
13. Dwunastu proroków: Ozeasza, Joela, Amosa, Abdiasza, Jonasza, Micheasza, Nahuma, Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza, Malachiasza
Pisma (Hagiografy)
14. Psalmy
15. Przysłów
16. Hioba
17. Pieśń nad Pieśniami
18. Rut
19. Lamentacje
20. Kaznodziei
21. Estery
22. Daniela
23. Ezdrasza (z Nehemiasza)
24. Kronik ((1 i 2 jako jedna księga)
Chrystus Jezus, a w ślad za nim członkowie zboru wczesnochrześcijańskiego, uznawali ten właśnie katalog, czyli kanon, za natchnione Pismo Święte.
Jezus i natchnieni pisarze chrześcijańskich pism Nowego Testamentu,
powoływali się wyłącznie na te księgi.
JĘZYKI I TŁUMACZENIA
Stary Testament pisany był w językach hebrajskim, aramejskim oraz greckim
Nowy Testament natomiast w języku greckim, poza Ewangelią św. Mateusza która pisana była prawdopodobnie w języku aramejskim.
Do dziś przetłumaczono Biblię na ponad 1200 języków.
Pierwszym przekładem była tzw. Septuaginta, czyli „przekład siedemdziesieciu”. Nazwa wzięła się stąd, że dokonało go około siedemdziesięciu uczonych w III w. p.n.e. Jest to przekład z języka aramejskiego na grecki.
Najważniejszym przekładem był natomiast dokonany w IV w. n.e. przekład św. Hieronima z greckiego na łaciński, tzw. Wulgata.
Najważniejszymi polskimi przekładami są: przekład księdza Jakuba Wujka z końca XVI w. oraz dwudziestowieczna Biblia Tysiąclecia, tłumaczona przez benedyktynów tynieckich bezpośrednio z języków oryginalnych (1965r.)