Obiektyw i okular działają jak soczewki zbierające (soczewki szersze w środku niż na brzegach) przy czym okular ma nieco dłuższą ogniskową od bardzo krótkiej ogniskowej obiektywu. Obiektyw jest najważniejszym elementem składowym mikroskopu. Od niego w głównej mierze zależy jakość obrazu i zdolność rozdzielcza mikroskopu. Jest wiele rodzajów obiektywów. Ogólnie można je podzielić na suche, czyli takie przy, których przestrzeń pomiędzy szkiełkiem nakrywkowym a soczewką obiektywu jest wypełniona powietrzem oraz na obiektywy imersyjne, czyli takie przy, których ta przestrzeń jest wypełniona cieczą o znanym współczynniku załamania.

Rola okularu w mikroskopie jest mniejsza i dlatego budowa jego jest przeważnie prostsza od budowy obiektywu, który nie rzadko składa się z kilku soczewek. Elementem mikroskopu utrzymującym w określonej odległości obiektyw od okularu jest tubus. Optyczna odległość tubusu jest to odległość między ogniskiem przedmiotowym okularu a ogniskiem obrazowym obiektywu. Zasada działania tego mikroskopu jest bardzo prosta. Oglądany przedmiot Y₁ (Rys.I.1.2.) umieszcza się tuż za ogniskiem obiektywu wskutek czego jego obraz rzeczywisty Y₂ bardzo znacznie powiększony, tworzy się w znacznej odległości od obiektywu. Przez okular oglądamy obraz pozorny i powiększony Y₃ pierwszego obrazu Y₂.

Rys. I.1.2. Zasada działania mikroskopu.

Powiększenie mikroskopu (M) jest to iloczyn powiększeń obiektywu (M₁) i okularu (M₂)

M = M₁ * M_2.

Przy czym

M₁ =
a M<sub>2

.</sub>

Mamy więc:

M =
_.

Gdzie δ jest odległością dobrego widzenia (ok. 25 cm), k - odległością obrazu dawanego przez obiektyw od ogniska obiektywu, f₁ - ogniskową obiektywu, a f₂ - ogniskową okularu.

Powiększenia mikroskopów optycznych są w granicach od 50 do 1500-krotnych. Jakość powiększenia zależy od tak zwanej zdolności rozdzielczej mikroskopu (Z). Jest ona określana jako odwrotność najmniejszej odległości X między dwoma punktami, których obrazy są jeszcze przez mikroskop widziane jako oddzielne punkty

---