Psalm 32 (tłum. Biblia Poznańska)
ODPUSZCZENIE GRZECHÓW
1[Psalm] Dawida; pieśń pouczająca. Szczęśliwy, kto dostąpił odpuszczenia nieprawości i przebaczenia grzechu.2 Szczęśliwy człowiek, któremu Jahwe nie przypisuje winy, (którego dusza wolna jest od fałszu).3 Dopóki milczałem, kości moje wysychały pośród nieustannych moich jęków; 4 bo we dnie i w nocy ciążyła nade mną Twa ręka, niszczały me siły [jak] w czasie skwaru letniego. 5 Wtedy wyznałem przed Tobą swój grzech i nie taiłem swej winy. Powiedziałem sobie: „Wyjawię Jahwe moje występki”, a Tyś mi odpuścił nieprawość mego grzechu. 6 Niech przeto każdy pobożny zwraca się do Ciebie w czas utrapienia; chociażby nawet toń morska z brzegów wystąpiła jego nie dosięgnie. 7 Tyś mi ucieczką, Ty ustrzeżesz mnie od nieszczęść, otoczysz radością z [mego] wybawienia. 8 „Pouczę cię i wskażę ci drogę,
jaką masz kroczyć; będę twoim doradcą mając oczy utkwione w tobie. 9 Nie bądź podobny do konia lub muła, które wzbraniają się przed uzdą i wędzidłem, a gdy podejdziesz z boku, by je okiełzać, nie przybliżą się do ciebie.” 10 Niezliczone są kary dla grzeszników, ale kto Jahwe zaufał, tego łaska otacza. 11 Weselcie się w Jahwe, radujcie się, sprawiedliwi, śpiewajcie głośno wszyscy, którzy macie serca prawe!
Teologia Psalmu 32
Należy przyjąć, że w Ps 32 chodzi o jeden tylko temat: o przywrócenie, dzięki łaskawości Bożej, zerwanego związku człowieka z Bogiem. Przy czym trzeba pamiętać, że człowiek jest tu przedstawiony w sposób starotestamentowy, jako jedność cielesno-duchowa. Gdy się ów psalm zaliczy zgodnie z tradycją do psalmów pokutnych, to trzeba pamiętać, iż ten utwór jest spokrewniony z chrześcijańskimi środkami pokuty, gdyż nie ma tu dualistycznej koncepcji człowieka. Tę naukę akceptuje św. Paweł w Rz 4, 7 n, powołując się na Ps 32, aby wykazać, że odpuszczenie grzechów było wolnym czynem łaski Bożej, a nie dziełem człowieka. Żąda on osobistego zwrócenia się człowieka do Boga mogącego przebaczyć, co się ujawnia w wyznaniu własnej winy. Taką naukę zawiera l J l, 8 n: „Jeśli mówimy, że nie mamy grzechu, to samych siebie oszukujemy i nie ma w nas prawdy. Jeżeli wyznajemy nasze grzechy, Bóg jako wierny i sprawiedliwy odpuści je nam i oczyści nas z wszelkiej nieprawości".
Deissler zastanawia się nad tym, jak ów Ps 32 odmawiał Jezus. Nie popełnił On grzechu, ale wszedł w głębię cierpień, jakie spowodowała wina ludzka. O nim to pisze św. Paweł, że tego, który nie znał grzechu, Bóg uczynił grzechem (2 Kor 5, 21). Toteż, gdy Jezus odmawiał ten psalm, to jako zastępca grzeszników, których cierpienia przyjął na siebie. Głównym akcentem Ps 32 są słowa o szczęściu z przebaczenia grzechów. Staje się to tematem nauczania Apostoła narodów, który głosi radość całej ludzkości z powodu dzieła przebłagania i odkupienia, jakiego dokonał Jezus (por. Rz 15, 8-13; Flp 3, 1; 4, 4 nn).
ks. Prof. Stanisław Łach
Bardzo bolesne doświadczenia, które były udziałem autora tego utworu, może on opowiedzieć innym poprzez słowo. Wydaje się jednak, że samo słowo może nie wystarczać. Może potrzebny jest gest, właściwa emocja, ruch czy też inne elementy, które skłoniłyby słuchacza, to tego, aby był przekonany, że doświadczenie faktycznie było udziałem opowiadającego. Kiedy patrzy się na człowieka można zobaczyć jego ułomności lub jego zalety. Oznaki, które skłaniają obserwatora do wyrokowania o zaletach czy wadach tak naprawdę są bardzo nikłe. Chyba tylko głębokie, nie wymyślone, prawdziwe przeżycie, takie, które dotyka głębi serca jest w stanie jakoś odcisnąć się na zewnętrznym, cielesnym wyglądzie człowieka. Powiązanie nieszczęścia z gniewem Bożym czy uznanie choroby za objaw Bożego gniewu jest bardzo powszechne w Starym Testamencie. Sądzono, że człowiek chory jest dlatego, że zgrzeszył przeciw Bogu. Grzech, jak mówi Psalmista może być niewyjawiony, może być ukryty, ale wtedy staje się utrapieniem człowieka do tego stopnia, że dotyka jego ciała, że jest źródłem westchnień czy jęków. Samo wyznanie grzechów jest oczywiście drogą, jest początkiem do tego, by rozpoczęło się misterium spotkania Boga z człowiekiem. To, co wtedy się dzieje można przeczytać w historii, którą opisuje św. Łukasz (w rozdziale 15 Ewangelii). Psalm 32 to drugi z tak zwanych psalmów pokutnych, szczególnie ulubiony przez św. Augustyna. A św. Beda mówi, że utwór opisuje pokutującego grzesznika, który wyznaje swoją winę i karę, na którą zasłużył. Wyznanie win rodzi ufność i pewność przebaczania. Po zachęcie do pokuty odpowiada Chrystus, przyrzekając swoje miłosierdzie tym, którzy Mu zaufali.
Wiesław Gdowicz
Nadzieja to przede wszystkim wola życia i w modlitwach biblijnych osłabia ją zazwyczaj to, co zagraża życiu. W tekstach tych niewiele miejsca poświęca się mętnym niepokojom czy przerażeniu przed wydumanymi nieszczęściami przyszłymi. Niebezpieczeństwo jest zawsze bardzo konkretne. Dosięga miejsca, o którym często mówimy, to znaczy „mnie”, cielesno-duchowej istoty, duszy i ciała, a nie ich zbitki. Taki sposób pojmowania człowieka narzuca cały psałterz. Zdumiewa on wielu chrześcijan, a przecież to nie jest uproszczone pojmowanie człowieka. Przeciwnie, im głębiej dusza przenika w ciało, tym wyraziściej jest duszą: ciało pozwala przejawiać się duszy.
Paul Beauchamp SJ
PSALM 33 — HYMN KU CZCI BOŻEJ OPATRZNOŚCI
Katecheza podczas audiencji generalnej. 8 sierpnia 2001
1. Podzielony na 22 wiersze, tyle, ile liter zawiera alfabet hebrajski, Psalm 33 [32] jest pieśnią, która wychwala Pana wszechświata i dziejów. Od pierwszych słów mówi o radości: «Sprawiedliwi, radośnie wołajcie na cześć Pana, prawym przystoi pieśń chwały. Sławcie Pana na cytrze, grajcie Mu na harfie o dziesięciu strunach. Śpiewajcie Mu pieśń nową, pełnym głosem śpiewajcie Mu wdzięcznie» (w. 1-3). Temu śpiewowi (tern'ah) towarzyszy muzyka, a wyraża on wewnętrzny głos wiary i nadziei, szczęścia i ufności. Pieśń jest «nowa» nie tylko dlatego, że odnawia przekonanie o Bożej obecności w stworzeniu i ludzkich losach, ale również dlatego, że antycypuje doskonałe uwielbienie, jakie będzie rozbrzmiewać w dniu ostatecznego zbawienia, kiedy Królestwo Boże urzeczywistni się w chwale.
Św. Bazyli ma na myśli właśnie to ostateczne wypełnienie się wszystkiego w Chrystusie, gdy tak oto wyjaśnia ten fragment: «Zazwyczaj nazywamy 'nowym' coś, co jest niezwykłe lub co niedawno powstało. Gdy zastanawiasz się, w jak zadziwiający i przechodzący najśmielsze wyobrażenie sposób doszło do wcielenia się Pana, z ust twoich płynie pieśń nowa i niezwykła. I jeśli w myśli odtwarzasz proces odrodzenia i odnowy całej ludzkości, postarzałej na skutek grzechu, i głosisz tajemnice zmartwychwstania, również wtedy śpiewasz pieśń nową i niezwykłą» (Homilia o Psalmie 33, 2: PG 29, 327). Tak więc, według św. Bazylego, słowa psalmisty: «Śpiewajcie Bogu pieśń nową», dla wierzących w Chrystusa oznaczają: «Oddawajcie cześć Bogu nie według starodawnego zwyczaju, czyli zgodnie z 'literą', lecz w nowości 'ducha'. Kto bowiem nie pojmuje Prawa w sposób powierzchowny, lecz uznaje jego 'ducha', ten śpiewa 'pieśń nową'» (tamże).
2. W swej zasadniczej treści hymn dzieli się na trzy części, stanowiące niejako pochwalny tryptyk. W pierwszej części (por. w. 6-9) sławione jest stwórcze słowo Boże. Wspaniała architektura wszechświata, podobna do kosmicznej świątyni, wyłoniła się i rozwinęła nie w wyniku walki bogów, jak sugerowały niektóre kosmogonie starożytnego Bliskiego Wschodu, lecz jedynie dzięki skutecznemu Bożemu słowu. Tak naucza pierwsza stronica Księgi Rodzaju (por. Rdz 1): «Bóg rzekł... I wszystko się stało». Psalmista powtarza: «Bo przemówił, i wszystko się stało, sam rozkazał, i zaczęło istnieć» (Ps 33, 9).
Szczególne znaczenie ma dla modlącego się panowanie nad wodami morskimi, ponieważ w Biblii są one znakiem chaosu i zła. Choć świat jest pełen ograniczeń, Stwórca zachowuje go w swojej opiece i — jak przypomina Księga Hioba — rozkazuje morzu, by zatrzymało się na skraju plaży: «Aż dotąd, nie dalej! Tu zapora dla twoich fal nadętych» (Hi 38, 11).
3. Bóg jest również Panem ludzkich dziejów, jak stwierdza druga część Psalmu 33 w wierszach 10-15. Projekty ziemskich potęg są głęboko sprzeczne ze wspaniałym planem, jaki Bóg kreśli w historii. Ludzkie programy zastępcze wprowadzają niesprawiedliwość, zło, przemoc, przeciwstawiają się bowiem Bożemu planowi sprawiedliwości i zbawienia. I pomimo krótkotrwałych i pozornych sukcesów stanowią tylko machinacje, kończące się rozkładem i upadkiem. W biblijnej Księdze Przysłów spotykamy syntetyczne stwierdzenie: «Wiele myśli w sercu człowieka, lecz zamysł Pana się ziści» (Prz 19, 21). Psalmista przypomina nam również, że Bóg z nieba, swego transcendentnego przybytku, śledzi wszystkie drogi ludzkości, nawet te, które są szalone i absurdalne, i odgaduje wszystkie tajemnice ludzkiego serca.
«Gdziekolwiek się udajesz, cokolwiek czynisz, zarówno w mroku, jak i w świetle dnia, spogląda na ciebie oko Boże» — tak komentuje św. Bazyli (Homilia o Psalmie 33, 8: PG 29, 343). Szczęśliwy będzie naród, który przyjmując Boże objawienie, będzie żył zgodnie z jego wskazaniami, przemierzając swe szlaki na drogach historii. Ostatecznie liczy się tylko to: «Zamiary Pana trwają na wieki, zamysły Jego serca przez pokolenia» (Ps 33, 11).
4. Trzecia i ostatnia część Psalmu (por. w. 16-22) podejmuje temat wyłącznego panowania Boga w ludzkich dziejach z dwóch nowych punktów widzenia. Najpierw z pozycji możnych, zachęcanych przede wszystkim, by nie ulegali złudzeniu, jakie może stwarzać militarna siła wojska i kawalerii. Następnie z pozycji wiernych, często uciskanych, wygłodzonych i bliskich śmierci: są oni zachęcani do pokładania ufności w Panu, który nie dopuści, by pogrążyli się w otchłani zniszczenia. W ten sposób ujawnia się również «katechetyczna» rola tego Psalmu. Staje się on wezwaniem do wiary w Boga, który nie pozostaje obojętny wobec arogancji możnych i który pochyla się nad ludzkością, gdy jest bezsilna, pociesza ją i wspiera, jeśli pokłada w Nim ufność, jeśli Mu zawierza, jeśli zanosi do Niego błagania i otacza Go chwałą.
«Pokora tych, którzy służą Bogu — wyjaśnia św. Bazyli — pokazuje, jak ufają oni Jego miłosierdziu. Kto bowiem nie liczy na własne wielkie dzieła ani nie oczekuje usprawiedliwienia ze względu na swe czyny, pokłada jedyną nadzieję zbawienia w Bożym miłosierdziu» (Homilia o Psalmie 33, 10: PG 29, 347).
5. Psalm zamyka antyfona, która stanowi zakończenie znanego hymnu Te Deum: «Niech nas ogarnie Twoja łaska, Panie, według nadziei pokładanej w Tobie» (w. 22). Łaska Boża i ludzka nadzieja spotykają się i obejmują. Co więcej, przeniknięta miłością wierność Boga (zgodnie ze znaczeniem oryginalnego słowa hebrajskiego, jakie tu występuje: hésed) niczym płaszcz osłania nas, ogrzewa i chroni, rodząc w nas pogodę ducha i dostarczając solidnego oparcia naszej wierze i nadziei.
(Słowo Ojca Świętego do Polaków zamieszczamy w dziale «Kronika», s. 63.)