Dezynfekcja i sterylizacja
Dekontaminacja polega na usunięciu lub zmniejszeniu liczby drobnoustrojów skażających dany obiekt. Do metod dekontaminacji należą:
Sanityzacja - usuwanie widocznych zabrudzeń i zanieczyszczeń a wraz z nimi także większości drobnoustrojów (mycie, odkurzanie, malowanie)
Aseptyka to- Sposób postępowania, którego celem jest zapobieganie zakażeniom tkanek i skażeniom jałowych powierzchni
Dezynfekcja
Jest to specyficznie ukierunkowane postępowanie przeciwdrobnoustrojowe, które ma w założeniu zapobieganie transmisji określonych patogenów. Celem dezynfekcji jest uniemożliwienie rozprzestrzeniania się zakażenia przez przedmioty. Dezynfekcja niszczy formy wegetatywne mikroorganizmów, a nie zawsze usuwa formy przetrwalnikowe
Dezynfekcja niskiego stopnia:
cel: zniszczenie / zabicie/ większości form wegetatywnych bakterii, wirusów i grzybów
Co: przedmioty mające kontakt z nieuszkodzoną skórą, np.: Stetoskop, ciśnieniomierz
Jak: czwartorzędowe związki amoniowe, związki fenolowe, niektóre jodofory
Dezynfekcja średniego stopnia:
Cel: zniszczenie/ zabicie/ form wegetatywnych bakterii, w tym prątków gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis), większości wirusów ( w tym: HBV, HIV) i grzybów
Co: przedmioty kontaktujące się z błonami śluzowymi i/lub uszkodzoną skórą
Jak: alkohol etylowy/propylowy, związki chloru, niektóre preparaty fenolowe, jodofory.
Dezynfekcja wysokiego stopnia
Cel: zniszczenie / zabicie/ wszystkich drobnoustrojów (bakterii, grzybów, wirusów)
Co: przedmioty kontaktujące się z błonami śluzowymi i/lub uszkodzoną skórą
Jak: aldehyd glutarowy, dwutlenek chloru, 6% nadtlenek wodoru, kwas nadoctowy
Metody dezynfekcji:
Fizyczne - promieniowanie UV, ultradzwięki, filtracja
Termiczne - wysoka temperatura
Pasteryzacja, tyndalizacja, dekoktacja, gotowanie
Termiczno-chemiczne - preparaty chemiczne w roztworach wodnych o temp. 60 st. C
Chemiczne - związki chemiczne inaktywujące drobnoustroje
Dezynfekcja fizyczna termiczna
Pasteryzacja - jednorazowe podgrzanie do temp. poniżej 100oC w czasie od kilku sekund do 60 min
Tyndalizacja - trzykrotna pasteryzacja po 30 min w temp. 70-100oC
Dekoktacja - wyjaławianie w gorącej parze wodnej (100oC)
Dezynfekcja fizyczna nietermiczna
Filtracja - separacji drobnoustrojów stosowana głównie podczas produkcji leków i szczepionek, coraz częściej do czyszczenia wody w otoczeniu chorych oraz do oczyszczania powietrza z drobnoustrojów w instalacjach nawiewowych
Ultradźwięki
Promieniowanie UV - zmniejszanie liczby drobnoustrojów w powietrzu (bloki operacyjne, linie produkcyjne do przygotowywania jałowych leków) oraz dezynfekcja gładkich powierzchni
Dezynfekcja chemiczna - związki powierzchniowo- czynne
Wykazują słabe działanie bakteriobójcze
Nie usuwają zarodników, prątków, wirusów bezotoczkowych
Słabo działają na bakterie G(-)
Ich aktywność spada w obecności nawet niewielkiej ilości substancji organicznych
Stosowane jako środki dodatkowe: w połączeniu z alkoholem do dezynfekcji skóry rąk lub w połączeniu z aldehydem do dezynfekcji przedmiotów
Dezynfekcja chemiczna - związki denaturujące białko
Kwasy i zasady
Metale ciężkie - Hg, Ag, As stosowane miejscowo ze względu na toksyczność
Związki alkilujące - aldehydy charakteryzujące się szerokim spektrum działania obejmującym bakterie (w tym prątki gruźlicy), wirusy, grzyby oraz formy przetrwalnikowe
Związki utleniające - nie radzą sobie z prątkami gruźlicy oraz grzybami, ale bardzo skutecznie inaktywują wirusy
-O skuteczności procesu dezynfekcji decyduje zachowanie wszystkich parametrów dezynfekcyjnych:
Wybór odpowiedniego preparatu
Właściwe przygotowanie roztworu
Dokładny kontakt dezynfekowanej powierzchni
Odpowiedni czas trwania procesu dezynfekcyjnego
Regularna wymiana płynów dezynfekcyjnych
Błędy:
Materiał uprzednio nie oczyszczony
/np. zaschnięta krew, ropa, etc./
Zbyt rozcieńczony środek dezynfekujący
Zbyt krótki czas działania
Wysycenie zanieczyszczeniami roztworu środka dezynfekującego
Użycie środka bez atestów, przeterminowanego,
Antyseptykę można nazwać specyficzną odmianą dezynfekcji, aczkolwiek nie dotyczy ona odkażania przedmiotów, tylko skóry
Jest to postępowanie odkażające mające na celu niszczenie drobnoustrojów na skórze, błonach śluzowych oraz w zakażonych ranach
Flora fizjologiczna: głownie ziarniaki G(+) (gronkowce, paciorkowce), maczugowce
Flora przejściowa: pałeczki jelitowe G(-)
Sposoby mycia rąk:
Socjalne mycie rąk- Usunięcie zanieczyszczeń przy użyciu wody bieżącej i mydła kosmetycznego - redukcja 60-90% drobnoustrojów
Higieniczne mycie rąk- Mycie techniką Ayliffe`a (etap brudny) + środek dezynfekcyjny (etap czysty)
Higieniczna dezynfekcja rąk- Zastosowanie środków dezynfekcyjnych
Sterylizacja:
Jest to nieodwracalny proces, w którym następuje całkowite zabicie wszystkich drobnoustrojów łącznie ze sporami lub ich całkowite usunięcie z materiałów. Przedmiot, który został poddany sterylizacji, a następnie zapakowany w sposób zabezpieczający przed skażeniem, uważany jest za sterylny . Sterylność nie podlega stopniowaniu: przedmiot jest sterylny lub nie! Wynik procesu sterylizacji - prawdopodobieństwo przeżycia drobnoustrojów jest jak 1 do MILIONA
Sterylizacja ciepłem wilgotnym
AUTOKLAW - sterylizator parowy pod zwiększonym ciśnieniem
w 1340C, w nadciśnieniu 2 atm., w czasie 5 min.
w 1210C, w nadciśnieniu 1 atm., w czasie 15 min
Tą metodą sterylizowane są: bielizna operacyjna i materiały opatrunkowe, narzędzia chirurgiczne i stomatologiczne, rękawiczki gumowe i dreny, inne materiały gumowe
Sterylizacja suchym gorącym powietrzem
STERYLIZATOR SUCHY
Sterylizacja suchym gorącym powietrzem powinna być stosowana tylko w przypadku materiałów, które nie mogą być wyjaławiane para wodną w nadciśnieniu: wazeliny, oleje, pudry.
Sterylizacja radiacyjna
Sterylizacja za pomocą promieni jonizujących stosowana na skalę przemysłową.
Wykorzystuje się promieniowanie ɤ i tzw. szybkie elektrony uzyskiwane w akceleratorach Sterylizację radiacyjną stosuje się do: sterylizacji materiałów opatrunkowych, strzykawek i igieł jednorazowego użytku, zestawów kroplówkowych, elementów z gumy i tworzyw sztucznych, odzieży ochronnej, biomateriałów, produktów leczniczych
Filtracja
filtry azbestowe do aparatu Seitza
sączki membranowe o średnicy mniejszej niż 0,2 μm
porcelanowe świece Chamberlanda
krzemionkowe świece Berkefelda
filtry Scotta ze szkła porowatego
Sterylizację drogą filtracji stosuje się do podłoży, które pod wpływem temperatury zmieniają się czy to pod względem fizycznym czy chemicznym, do sączenia płynów lub gazów oraz do oczyszczania powietrza (filtry HEPA)
Sterylizacja chemiczna
Tlenek etylenu EtO
- EtO ma działanie alkilujące, bakterio- i wirusobójcze
- Sterylizacja w niskich temperaturach (20-600C) materiału odpowiednio zapakowanego w folię lub papier przy względnej wilgotności 40-60%
- Po sterylizacji należy przeprowadzić aerację (odgazowanie) w celu usunięcia toksycznego EtO lub jego produktów
Sterylizacja materiałów termolabilnych (wyroby z tworzyw sztucznych i innych materiałów wrażliwych na ciepło oraz wilgoć np. cewniki)
Sterylizacja chemiczna
- Aldehyd glutarowy
Aktywność w stosunku do form wegetatywnych bakterii, wirusów, przetrwalników i grzybów
Do wyjaławiania stosuje się roztwory 2% o pH 7,5-8,5
- Kwas nadoctowy
Aktywność w stosunku do form wegetatywnych oraz przetrwalników
Do wyjaławiania stosuje się roztwory 0,1-0,5%
Kontrola fizyczna
Kontrola sprzętu- Przeprowadzana każdorazowo
Kontrola chemiczna
Kontrola pakietu i ekspozycji - Przeprowadzana raz dziennie
Kontrola biologiczna
Kontrola wsadu (materiału)- Przeprowadzana raz w miesiącu (lub częściej)
Zakażenie szpitalne to zakażenie nabyte przez pacjentów hospitalizowanych w ciągu 48h lub dłuższym czasie od rozpoczęcia leczenia szpitalnego. Jest to zakażenie wtórne występujące jako powikłanie choroby podstawowej leczonej w szpitalu
Kontrola zakażeń szpitalnych
Działania operacyjne-metody stosowane w czasie leczenia i opieki nad pacjentem , izolacja pacjentów stanowiących źródło zakażenia działania mające na celu utrzymanie czystości (aseptyka, dezynfekcja, sterylizacja, sanityzacja) w poszczególnych obszarach i strefach szpitala
Działania organizacyjne - system czynnej rejestracji zakażeń, zespół kontroli zakażeń
Działania strukturalne
Strefy sanitarne / strefy czystości/
I - czystości ciągłej
II - ogólnej czystości medycznej
III - czystości zmiennej
IV - ciągłego skażenia
Ocena czystości bakteriologicznej
Powierzchni suchych, wilgotnych
Powietrza
Rąk personelu
System rejestracji zakażeń szpitalnych
Bierny - na podstawie raportów lekarzy i pielęgniarek
Czynny - oparty na ciągłej obserwacji uprzednio rozpoznanych zakażeń - zespół do spraw kontroli zakażeń szpitalnych
Zadania zespołu kontroli zakażeń szpitalnych:
Ustalenie celów szpitalnego programu kontroli zakażeń - ustalenie najsłabszych punktów funkcjonowania szpitala
Opracowanie standardów i zasad postępowania dla odpowiednich czynności wykonywanych w szpitalu
Organizacja szkoleń personelu
Nadzór stanu zdrowia personelu
Nadzór nad stosowaniem antybiotyków
Nadzór nad stosowaniem środków dezynfekcyjnych
Zapewnienie personelowi szpitala wszelkich niezbędnych środków umożliwiających utrzymanie dobrej praktyki kontroli zakażeń