Akcja powieści Grassa rozgrywa się na tle historycznych wydarzeń lat 30- i 40-tych XX wieku, przede wszystkim w okresie II wojny światowej. Bohaterem książki i jej narratorem jest mały Oskar Matzerath, którym opiekują się trzy bliskie mu osoby: matka , jej mąż, oraz przyjaciel rodziny, będący jednocześnie kochankiem rodzicielki Oskara. Tak naprawdę nie wiadomo kto jest jego biologicznym ojcem.
Dziecko to przestało rosnąć na własne życzenie, kiedy to w wieku lat trzech upozorowało upadek ze schodów, by dać rodzinie pretekst do specjalnego traktowania i wyjaśnienia jego dziwności. Oskar ma cały czas dziewięćdziesiąt centymetrów wzrostu i nic nigdy nie mówi. Posiada władzę nad wszystkim co szklane - swoim krzykiem powoduje wiele zniszczeń. Od momentu upadku ze schodów bohater przygląda się światu, otaczającej go rzeczywistości pełnej trudów dnia codziennego, widzi sekrety dorosłych. Jest obserwatorem wydarzeń historycznych takich jak: faszyzacja Gdańska, Noc Kryształowa, wybuch II wojny światowej, wkroczenie wojsk radzieckich, próba powojennej stabilizacji itp. Widząc całe okrucieństwo hitlerowskich Niemiec i wielki terroryzm buntuje się - postanawia zostać dzieckiem.
Oskar patrzy na świat trochę z dystansem. Zależy mu jedynie tylko na tym, żeby grać na swoim blaszanym bębenku. Instrument ten , któremu bohater dochowa wierności, będzie mu towarzyszył przez całe życie.
Posiada on cechy istoty niezwykłej, wszystko przeżywa na swój sposób, dziwny sposób ale wyjątkowy. Ma on w pełni rozwiniętą świadomość dorosłego człowieka.
Kim jest tak naprawdę Oskar Matzerath? czy jest dzieckiem, czy dorosłym? czy jest człowiekiem, czy jakimś medium?To dziwne dziecko, karzeł, jest trochę artystą, widzącym świat innymi oczami, trochę człowiekiem ulegającym ludzkim słabościom, trochę Tomciem Paluchem a nawet czasami trochę i Bogiem.
Gunter Grass w "Blaszanym bębenku" przedstawia zarówno realizm i historię, jak również fantastykę i odważny erotyzm. Wszytko to składa się na jedną całość: powieść trudną , szokującą ale wyjątkową i niepowtarzalną.Powieść Grassa trudno tak od razu zrozumieć, domyśleć się o co chodzi autorowi.Jednak po jej przeczytaniu coś się w nas zmienia, pozostaje w nas coś, co daje nam inny obraz świata, inne spojrzenie, coś, co daje nam inny sposób myslenia.
Oskar jest pacjentem w szpitalu dla nerwowo chorych, opisuje historię swego życia i swych przodków. Zaczyna od babki Anny Brońskiej i dziadka, który był podpalaczem i musial zmienić tożsamość. Od czasu do czasu przestaje wspominać, aby podjąć gości - swoich przyjaciół Kleppa i Vittlara. Zbyt wcześnie dojrzały Oskar dostaje na swoje 3 urodziny tytułowy blaszany bębenek, z którym od tamtego czasu się nie rozstaje. Jeżeli ktoś próbuje mu go zabrać, krzyczy tak głośno, że pęka każde szkło. Wypróbowuje swoje umiejętności rozbijając okna w Teatrze Miejskim. Także w dniu swoich 3 urodzin przestaje rosnąć. Dzieje się tak na skutek upadku ze schodów w piwnicy, co mały Oskar zrobił celowo. Po pierwszym dniu w szkole, kiedy ze złości tłucze okna w klasie oraz okulary nauczycielki, rodzice nie przyprowadzają go tam więcej. Czytania uczy się na książkach Goethego i Rassputina. Będąc cyrku poznaje karła, Bebrę, który tłumaczy mu, iż tacy jak oni powinni być na scenie, oni powinni rządzić światem, w innym wypadku zostaną zabawką w rękach innych ludzi. Oskar wymyśla nową zabawę - bawi się w kuszenie ludzi: czai się w bramie i wypatruje przechodniów, którzy patrzą pożądliwie w jakiś przedmiot na wystawie sklepowej, krzycząc robi w szybie otwór, aby człowiek wyciągnął upragnioną rzecz. W ten sposób na przykład jego wujek Jan, który jest prawdopodobnie jego biologicznym ojcem, zabiera dla jego matki kolię. Ojciec Oskara - Matzerath, został członkiem partii hitlerowskiej. Oskar czasami bierze udział w tych spotkaniach, ukryty w mównicy, gra na swoim bębenku i wytycza odpowiedni rytm muzykom z partii, a nawet czasami zachęca zebranych do tańca. Matka Oskara romansuje z Janem. Gdy wychodzi, jej synkiem opiekuje się Marcus - właściciel sklepu, z którego pochodzą bębenki Oskara. Matka często chodzi z synem do kościoła, ona spowiada się, a on w tym czasie przygląda się rzeźbom. Testuje nawet małego Jezusa - daje mu w ręce bębenek, ale nie następuje żaden cud. I tak słaba wiara Oskara kompletnie się załamuje. Matka Oskara umiera na żółtaczkę, dodatkowo zatruła się rybami. Oskar po raz drugi spotyka Bebrę, który jest w partii i już nie imponuje chłopcu. Teraz przyjaźni się z Herbertem i jest pod dużym wrażeniem jego siostry Marii. Do Gdańska wkraczają Niemcy. Wojsko niszczy sklep Marcusa, a załamany Żyd popełnia samobójstwo. Oskar bardzo się tym martwi bo nie wie gdzie teraz znajdzie nowe bębenki. Prosi Jana - urzędnika pracującego na Poczcie Polskiej, by pomógł mu naprawić jego stary instrument. Zjawia się tam, gdy rozpoczyna się oblężenie, chłopak zostaje ranny, a Jan - zabity. Na świat przychodzi dziecko Oskara i Marii, ale dziewczyna już wcześniej związała się z jego ojcem. Oskar trzeci raz spotyka Bebrę oraz jego przyjaciółkę somnabulliczkę, Roswitę i wspólnie wyjeżdżają z jego frontowym teatrem na roczne występy Francji. Powraca do domu akurat na 3 urodziny synka - Kurta, jako prezent daje mu bębenek, ale chłopczyk niszczy go. Oskar po raz kolejny wystawia na próbę małego Jezusa. Rzeźba tym razem gra na bębenku. W czasie jego nocnych eskapad, napadają na Oskara Wyciskacze, czyli banda gimnazjalistów, którzy buntowali się przeciw partii, dorosłym i polityce. Oskar mówi im, że jest Jezusem. Wzbudza u nich podziw „rozśpiewywaniem" szkła i staje ich przywódcą. Banda pod dowództwem Oskara włamuje się do kościoła, zabiera figury Maryi, Jezusa oraz Jana Chrzciciela, Oskar celebruje świętokradzką mszę, na tym łapie ich policja. Oskar ni ponosi żadnych konsekwencji swojego wybryku, bo ma wzrost trzylatka. Ojciec Oskara zostaje zamordowany przez Rosjan, do jego grobu syn wrzuca swój bębenek i ponownie zaczyna rosnąć. Wspólnie z Marią i Kurtem udają się do Nadrenii. Maria nie chce zostać jego żoną. Oskar pracuje jako model na Akademii Sztuk Pięknych. Wynajmuje pokój u Zeidlera. Mieszka już tam pielęgniarka Dorothea oraz Klepp. Razem z Kleppem zakładają zespół jazzowy -The Rhine River Three i koncertują w „Piwnicy pod Złotą Cebulą". Agencji koncertowa proponuje Oskarowi solowe występy, jako bębnista. Za namową Bebry przyjmuje tę propozycję. Oskar jest sławny zwłaszcza pośród starszych ludzi, ponieważ jego muzyka odmładza i przywołuje wspomnienia. Śmierć najbliższego przyjaciela Bebry załamuje głównego bohatera. Wynajmuje pokój, z którego wyprowadziła się Dorothea. W czasie spaceru, z pożyczonym psem Luxem, zwierzę przynosi ludzki serdeczny palec. Z drzewa całemu zdarzeniu przygląda się z drzewa Vittlar. Zostaje on nowym przyjacielem Oskara. Bardzo ubolewa, że nie dokonał w życiu niczego wielkiego, więc Oskar proponuje, aby doniósł na niego policji. Zaczyna się proces o palec serdeczny. Okazuje się, był to palec Dorothei, którą spowodować śmierć pielęgniarki Beaty z zazdrości o jednego z lekarzy). Aby potwierdzić zeznania przyjaciela i przyciągnąć uwagę policji, Oskar - „morderca" zaczyna uciekać. Towarzyszy mu bliżej nieokreślona wielka obawa przed Czarną Kucharką, o której dzieci śpiewają piosenki. Zostaje zamknięty w szpitalu dla obłąkanych. Po latach, w dniu swoich 30 urodzin, jego przyjaciele mówią mu, że śledztwo się zakończyło, a on niedługo zostanie uniewinniony. Oskar boi się wyjść ze szpitala, bo wie, że wtedy będzie musiał zmierzyć z własnym strachem, który przybrał postać Czarnej Kucharki