DZIEJE+LITERATUR+EUROPEJSKICH, filologia polska, Romantyzm


DZIEJE LITERATUR EUROPEJSKICH (LITERATURA ANGIELSKA)

Romantyzm angielski rozwijał się stopniowo jako ewolucja wątków preromantycznych. Zjawiska społeczno-polityczne, które mu patronowały to Rewolucja Francuska oraz tzw. rewolucja przemysłowa w Anglii. Ustosunkowanie się konkretnych jednostek do Rewolucji Francuskiej było podstawą, na której tworzyły one swoją dalszą ideologię.

→ stąd powstało rewolucyjne piśmiennictwo polityczne Anglii; tego nie zalicza się raczej do literatury pięknej (), ale wpływało ono na postawy ówczesnych poetów angielskich; najważniejsze i najbardziej wpływowe dzieło to praca Williama Godwina Dociekania nad zasadami sprawiedliwości politycznej i jej wpływem na moralność i szczęście ogółu- krytyka monarchii, przywilejów stanowych i nierówności społecznych oparta na racjonalistycznych zasadach, wyszło mu utopijne socjalistyczne społeczeństwo ; inni to Thomas Paine, dość słabo oddziałujący na literatów (Zdrowy rozsądek, Prawa człowieka, Wiek rozumu) oraz Edmund Burke (Refleksja nad rewolucją we Francji);

Na tym tle powstają różnice między poetami pierwszego pokolenia angielskich romantyków: Wordswortha, Coleridge'a i Southeya (działających od roku 1798) i drugiego pokolenia: Byrona, Shelleya i Keatsa (działających od 1812);

W innych krajach romantyczny konflikt między poetą a społeczeństwem był raczej konwencją literacką (albo go w rzeczywistości nie było, albo był mocno wyolbrzymiony), a w Anglii, gdzie romantyzm rozwijał się bez obcych wpływów, był zjawiskiem jak najbardziej namacalnym; konfliktowcy to Byron, Shelley i Keats, drugie pokolenie, a ostrze w nich skierowane było formą walki politycznej w ramach zemsty za ich radykalizm (oficjalnie Byron i Shelley zwalczani za burzliwe życie prywatno-rodzinne, Keats owi wypomina się niskie pochodzenie i zawód felczera);

poważne różnice w poetyce, estetyce (i życiu ) między pierwszym a drugim pokoleniem poetów;

PIERWSZE POKOLENIE POETÓW

Ballady liryczne, prawie całe Wordswortha i wydane w 1798 roku (tylko trzy tekst y Colerigde'a, współautora tomiku) uważane są za przełom romantyczny w Anglii; zmiana w poezji i poetyce nie została zauważona przez współczesnych (hahaha), więc kolejne, rozszerzone wydanie w 1800 roku Wordsworth zaopatruje w przedmowę (programową); Wordsworth pozostał wyłącznie poetą angielskim (tzn. „nie europejskim”)- wielbiciel angielskiej przyrody i zagrożonego wiejskiego krajobrazu (jako pierwszy jest jego obrońcą!);

„poeci jezior” czyli Wordsworth, Coleridge i Southey, nazwani tak ze względu na niezmienny przedmiot swojego poetyckiego zaangażowania: rejon północnej Anglii nazywany „okręgiem jezior”

Program estetyczny Wordswotrha (poza zamiłowaniem do środowiska ):

  1. tematyka: wydarzenia życia codziennego prostych ludzi

  2. język poetycki: taki, jakiego używają ludzie (w przeciwstawieniu do klasycystycznej, sztucznej „dykcji poetyckiej”)

  3. sprawy codzienne mają być tak opisywane, by przedstawiały się w nowym i niezwykłym świetle

  4. niezwykłość wydarzeń ma wypływać z odnalezienia w nich podstawowych praw natury, szczególnie praw „rządzących kształtowaniem się naszych myśli w stanie wzruszenia”- zainteresowanie autora psychologią, procesami obserwacji i asocjacji

Wordsworth przenosi na teren poezji postawę filozoficzną i psychologiczną typową dla Anglii (John Locke, David Hartley); autor prowadził wielotomowa i wieloletnią twórczość, ale najważniejsze rzeczy to Ballady liryczne, Preludium (poemat, w którym wyraża swoje poglądy psychologiczne) oraz wiersze sprzed 1805 roku; najważniejsze:

Wordsworth w swoim temperamencie romantycznym nie wychodzi poza etap Ballad i romansów Mickiewicza; w późniejszym okresie odrzuca Rewolucję Francuską i przechodzi na pozycje konserwatywne (więc jak tu się rozwinąć )

Samuel Taylor Coleridge jako poeta pozostaje w cieniu Wordswortha; ich poezje dzielą zasadnicze różnice(sami ustalili podział podczas wspólnej pracy nad tomem Ballad): Coleridge jest najbardziej konsekwentnym metafizykiem wśród angielskich romantyków; jest kontynuatorem preromantycznej, gotyckiej grozy w poezji; znaczący na polu krytyki literackiej i filozofii literatury (najważniejszy krytyk i eseista romantyczny; dokonuje przewrotu w estetyce angielskiej, uwalnia ją zupełnie od estetyki imitatywnej (pozostałości jeszcze po renesansie!) na rzecz teorii kreatywnych); jego program poetycki natomiast:

Nadać „osobom i charakterom nadprzyrodzonym lub co najmniej romantycznym ludzkie zainteresowanie wystarczające do nadania tym cieniom wyobraźni owego dobrowolnego zawieszenia niedowierzania”

Poezje Coleridge'a dzielą się na dwie grupy: demoniczną i konwersacyjną; do pierwszej należą wszystkie w.w. wiersze „grozy”, a drugiej grupie zbliża się bardziej do kontemplacyjności Wordswortha (mimo ustalonego między poetami podziału ); tu m.in.: Do Williama Wordswortha, Harfa eolska, Mróz o północy, Do natury;

DRUGIE POKOLENIE POETÓW

George Gordon Noel Byron, najbardziej dynamiczna i potężna osobistość romantyzmu angielskiego, ale wcale nie jest żadnym przełomowcem (tak jak u nas Mickiewicz); rozwój jego talentu przechodził od liryki osobistej przez epikę do satyry;

„Bohater bajroniczny jest postacią tajemniczą, samotnym indywidualistą, człowiekiem skłóconym ze społeczeństwem, pełnym dumy i zuchwalstwa. Ciąży na nim mniej lub więcej określone brzemię poważnego przewinienia lub wręcz zbrodni. Wytwarza to atmosferę ponurej „spowiedzi wobec świata”, samooskarżenia, melodramatycznie zabarwionego tragizmu.”

Percy Byshe Shelley- przede wszystkim świetny liryk; jego poezja jest głęboko przesycona ideałami abstrakcyjnymi przy śmiałej, bogatej obrazowości;

doskonały konstrukcyjnie, twierdzi, że: „źródło poezji jest wrodzone i niezależne od woli, lecz wymaga ona ciężkiego trudu w jej opracowaniu”

John Keats- najmniej zaangażowany w sprawy politycznego buntu (choć należy do tego samego obozu co Byron i Shelley); mimo, że wywodzi się z plebsu, idee wolnościowe go nie pociągają- jest najlepszym estetą romantyzmu angielskiego („rzecz piękna nigdy nie umiera”); stąd jego poezja skupia się na świecie piękna przyrody i dzieł sztuki (szczególnie antycznych), choć nie zamyka się w tym kręgu;



Wyszukiwarka