MICHAŁ GŁOWIŃSKI „O stylizacji”

• różnice w stylu językowym postaci (na przykładzie dialogu Literata I z Jednym z młodzieży we fragmencie z Dziadów, cz. III) nie są tylko wynikiem upodobań jednostki, dla starszego pokolenia język używany za ich czasów jest dalej dla nich współczesny, zaś dla młodzieży archaiczny;

• stylizacja „jako pewien swoisty stosunek kodów literackich epoki […] w którym wyraża się świadomość uzależnień kulturowych danego stylu w danym momencie historii […] styl ów działa w danym momencie, stanowi jeden z języków literatury epoki” (stylizacja szeroko rozumiana)

• stylizacja może być wynikiem okazjonalnego wyboru bądź zawołaniem programowym

• „elementem koniecznym w stylizacji jest odwołanie do tych stylów, które współcześnie odczuwane są jako historyczne” - stylizacja historyczna

• „odwołania do stylów należących do innych kręgów kulturowych, najczęściej egzotycznych” - stylizacja egzotyczna

• „kody nalezace do warstwy kultury która reprezentuje dzieło i gdzie punktem odniesienia jest kultura ludowa, folklor” - stylizacja folklorystyczna

• wybór kodów odbiegających od danego języka może być świadomy, nieświadomy, może to być wolny wybór lub konieczność

• stylizację należy rozumieć jako wykorzystanie, czy tylko przywołanie tych elementów, których historyczność jest widoczna i odczuwalna i które pełnią określone funkcje właśnie przez to, że dają się odnieść do historii

• punkt odniesienia historyczności- style funkcjonujące w momencie współczesnym, one sprawiają, że dany styl staje się historyczny

• Epigonizm nietwórcze, bierne naśladowanie dawniejszych wzorców kulturalnych, intelektualnych i artystycznych, połączone z ich konwencjonalizacją - szczególnie w sytuacji, gdy wzorce te zostały zakwestionowane lub przezwyciężone.

• nie możemy traktować stylizacji jako archaizmu ze względu na historyczność znaczenia, ponieważ świadomość językowa nie jest historyczna(dla dziadka mać oznacza matka dla wnuczka coś co dodaje się do przekleństwa :P , zależy jaki język uważasz za współczesny!)

• to co dla twórcy może nie być stylizacją, może nią być dla odbiorcy lub sytuacja odwrotna, która zdarza się częściej(np. starszy pisarz dostosowuje się do języka młodzieżowego)

• stylizacja realizuje się zawsze w określonej sytuacji historycznoliterackiej, rozumianej szeroko tak by uwydatnić ramy społeczne w jakich ona się krystalizuje

• stylizacja (wąsko rozumiana) to wykorzystanie elementów języka, których historyczność jest widoczna i odczuwalna

• neoklasycyzm- repertuary dążące do form stylistycznych

• historyczność dodaje prestiżu nawet jeśli jest to nie potrezbne(peron wybudowany stylem gotyckim by cieszył oczy, a nie np. lepiej szukało się danych peronów)

• Funkcje stylizacji: uświęcająco-symboliczna, stylizowana epickość(w literaturze podkreślanie realii obyczajowych i historycznych), funkcja ideologiczna, stylizacja jako następstwo wyboru

• stylizacja jako swoisty sygnal dawnosci(budzenie u odbiorcy wyobrażeń o przeszłości)

• Anachronizm- sposób wysłowienia niedopasowany do opisywanego w utworze czasu historycznego.

• o charakterze stylizacji decyduje współczesna kultura

• przedmiotem stylizacji może być element w którym ujawnia się stosunek do stylów historycznych

• stylizacja dotyczy: vision du monde-poglądu na świat

• przykład stylizacji: epickość w prozie współczesnej(np. „Sława i Chwała”)

• stylizacja ma często charakter instytucjonalny, bądż jest ekspresją ruchów społecznych( np. rewolucja francuska strojąca się w rzymski kostium)

• stylizacja nie występuje w kulturze danej epoki sama towarzyszy jej pastisz, kontynuacja i ten zespół działań, który nazwiemy modernizacją

• pastisz- odmiana stylizacji, utwór naśladujący istotne cechy jakiegoś dzieła lub stylu, zagęszczający je i uwydatniający;

• czym się różnią: pastisz- naśladowanie stylu historycznego, stylizacja- historyczność musi być uchwytna dla odbiorcy

• kontynuacja- to ciągłe pozostawanie przy pewnym ukształtowanym w historii stylu, mimo ciągłym przekształceniom, a niekiedy daleko idącym zmianom. Ma charakter instytucjonalny(przykład rozwój religii Chrześcijańskiej)

• modernizacja- wypowiedź historyczną modeluje się w ten sposób, by odpowiadała wymaganiom stylu współczesnego, czyli usiłuje się redukować do minimum lub całkiem przezwyciężyć jej historyczność( np. przeróbki powieści na scenariusze filmowe) modernizacja występuje w epokach w których puryzm historyczno-stylistyczny jest zjawisiem koniecznym każdej sytuacji kulturowej

• punktem odniesienia są rzeczywiste style pojawiające się w języku - to nie fikcja!

• „stylizacji nie można traktować jako archaizmu w obrębie kodów literackich” - chodzi o to, że w stylizacji tylko niektóre elementy są archaizmami, a niektóre je tylko „udają”, albo też nimi nie są i być nie mogą, bo nie istnieje coś takiego, jak język archaiczny!

• archaizm literacki to nie jest to samo, co archaizm gramatyczny

• całkiem różny charakter może mieć stylizacja dla autora i odbiorcy

• PODSUMOWANIE: Stylizacja jako jeden z czynników w procesie rozwoju kultury jest elementem wieloznacznym i wielofunkcyjnym. Może stać się domeną konserwatyzmu (orientacja, która bazuje na hasłach obrony istniejącego porządku), nie dopuszczającego do kształtowania się nowych języków; może być jednak także dynamicznym czynnikiem w formowaniu się tych języków. Może być wyrazem antykwarycznego stosunku do przeszłości, może jednak także być wyrazem stosunku dynamicznego i twórczego.