BIBLIOTEKI W OKRESIE RENESANSU
W okresie odrodzenia pojawiają się nowi odbiorcy, użytkownicy książek.
W czasach Jagiellonów nastąpił gwałtowny rozkwit gospodarczy państwa, rozwijała się kolonizacja pustych terenów, wzrastało zaludnienie, powstawały nowe miasta. Bogacili się kupcy i rzemieślnicy, co nie pozostawało bez wpływu na rozwój ich zainteresowań, wkrótce spora część zawarła bliskie kontakty z książką.Ta bowiem znacznie potaniała i przestała być produktem luksusowym. Coraz więcej osób interesowało się sprawami ustrojowymi, jako że polityka przestała być domeną elity. Szlachta dążyła do udziału w faktycznej władzy. Z tego względu wyrastało zainteresowanie historią i światem współczesnym i w związku z tym- na nowe lektury.
W okresie tym dominują utwory reformatorskie, innowiercze i antyreformatorskie. Ponadto występowała wszechstronność zainteresowań- zbierano fachowe prace medyczne, prawnicze, teologiczne- wszyscy chcieli być humanistami.
Mikołaj Czepiel - jeden z pierwszych polskich humanistów. Urodził się jako syn handlarza suknem. Studiował w Poznaniu, Krakowie i Rzymie. Jego biblioteka : obejmowała dzieła teologiczne i o tematyce kościelnej, dzieła dotyczące prawa rzymskiego, a w końcu - co świadczy o jego zamożności- przystąpił do zbierania dzieł weneckich edycji autorów greckich.(str. 85)
Maciej z Miechowa- nauczyciel Akademii Krakowskiej, wybitny uczony. Maciej z Miechowa jest autorem pierwszej polskiej drukowanej książki medycznej nt. epidemii, napisanej w związku z szerzącą się zarazą dżumy (Contra saevam pestem regimen). W 1522 wydał pierwszy polski poradnik medyczny, w którym zawarł m.in. wskazania dotyczące leczenia chorób zębów i jamy ustnej. (Conservatio sanitatis). Nie wszystkie jego teksty zostały wydane drukiem, m.in.: Consilium dla Spytka z Melsztyna - porada lekarska, dwie biografie biskupów krakowskich, życiorys Św. Jana Kantego, Traktat o zasadach śpiewu kościelnego z r. 1483, recepty alchemiczne, horoskop szkoły św. Anny i wreszcie Testament (1514), który jest bogatym źródłem informacji na temat życia Miechowity, jego legatów i fundacji, a także jego prywatnej biblioteki. Był także fundatorem szkół parafialnych, szpitali, kaplic, kościołów. Jego inne dzieła- Chronica Polonorum (1518, ocenzurowane- 1521), Traktat o dwóch Sarmacjach, w którym przedstawił informacje na temat państwa moskiewskiego.
Zgromadził jedną z największych podówczas bibliotek prywatnych, liczyła ona ok. 1000 pozycji, w 250 woluminach, miał ponadto zbiór map i numizmatów. W tym 105 rękopisów, mających charakter podręcznikowy lub były to kopie traktatów astrologicznych. Była mniej nowoczesna niż Czepiela- dominowali pisarze dawniejsi. Nie darował uczeli księgozbioru w całości, lecz podzielił go na części. Dzieła zostały zatem rozproszone- część trafiła do klasztorów, część do osób prywatnych.
Mikołaj Kopernik - był nie tylko astronomem. Przez długie lata zasłużył się jako doświadczony lekarz, nie stronił od administracji i zajmował się zagadnieniami ekonomicznymi. Interesował się literaturą starożytną, pozostawił po sobie m.in. przekłady z jęz. Greckiego. Pierwsze księgi zgromadził podczas studiów w Krakowie- Kosmografia Ptolemeusza, Geometria Euklidesa, astrologiczny traktat arabski Albohazena Haly (Wenecja 1485), tablice astrologiczne króla Alfonsa (Wenecja 1492). Zbierał również druki medyczne, na jednym z takich dzieł znajduje się podpis grecki: „Biblion Nikoleu Koperniku”, a na innej łaciński „Copernicus”. Ponadto otrzymywał książki od przyjaciół, ale też dostawał je po zmarłych kolegach z kapituły- po Bernardzie Sceltetiusie (1518) otrzymał „Życiorysy dwunastu cesarzy” Swestoniusza. Trudno dokładnie powiedzieć jak wyglądał księgozbiór Kopernika, jego podpis znajduje się bowiem tylko na 9 drukach, dalszych 7 pochodzi z daru Retyka. Najnowsze badania prowadzą do następujących wniosków: biblioteka uczonego składała się z co najmniej 39 pozycji w 26 woluminach. Dotyczyły one kilku dyscyplin, wśród których zdecydowanie przeważała astronomia i astrologia(20 pozycji), następne miejsce zajmowała medycyna(9), dalsze matematyka (4) oraz geografia (2), fizyka (2) i filologia z filozofią (2). Książki Kopernika zostały wywiezione w czasie Potopu Szwedzkiego, gdzie z Biblioteki Królewskiej wędrowały do rąk prywatnych, a część została wywieziona do Rzymu razem z królową Krystyną. Dziś w postaci mikrofilmowej znajdują się w kraju, w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Toruńskiego.
Piotr Tomicki - jego księgozbiór nie zachował się do naszych czasów. Całość liczyła od 400 do 500 dzieł, przy czym przeważała humanistyka nad prawem, teologią i medycyną. Pod względem liczby ten księgozbiór był jednym z największych. Biskup był znakomitym bibliofilem- łączył dwie rzadko spotykane cechy: przygotowanie naukowe z możliwościami finansowymi, w dodatku jako czołowy polityk otrzymywał cenne dary książkowe. Jego księgozbiór określa się jako nowoczesny, rękopisy nie są liczne. Znajdowały się tam dzieła dotyczące spraw światopoglądowych (patrystyka, biblistyka, literatura polemiczna), a także księgi liturgiczne i antyprotestanckie. Ponadto interesowała go astrologia, horoskopy, medycyna, filologia, historia. Na marginesach są notatki., korekty, poprawiał błędy drukarskie. TESTAMENT - księgozbiór podzielił na kilka części: najcenniejsze rękopisy przekazał katedrze krakowskiej oraz dostojnikom kościelnym - Drzewickiemu, Krzyckiemu, Chojeńskiemu. Książki teologiczne miały się znaleźć w Kolegium Większym, prawnicze w Kolegium Kanonistów Akademii. Literaturę humanistyczną przeznaczył bratankom, Janowi i Stanisławowi.
Jost Ludwik Decjusz Starszy - skretarz królewski, zebrał ok. 60 doborowych dzieł starożytnych, historycznych i reformacyjnych, m.in. posiadał 7 wydań biblii w różnych językach. Jego najstarszy syn powiększył ją niemal do 450 tytułów, głównie reformacyjnych. Pod względem językowym zdecydowanie dominowała łacina, utworów w języku polskim było mało (35). Książki były pięknie oprawiane, ozdabioano je złotym, herbowym superekslibrisem Decjuszów.