PODSTAWOWE ELEMENTY BUDOWNICTWA OWCZEGO I KOZIEGO
Owczarnie - warunki mikroklimatu
Mikroklimat panujący w budynkach hodowlanych, ma bardzo duży wpływ na zdrowie zwierząt. W warunkach klimatu naszego kraju w budynkach inwentarskich owce muszą spędzać ponad pół roku. Mimo dużej odporności tych zwierząt na niskie temperatury, i inne czynniki klimatyczne jak opady, wysoka wilgotność powietrza i wiatr, wywołują znaczne ochłodzenie organizmu i dużą utratę ciepła. Szczególną rolę spełniają w okresie wykotów i po strzyży. Wymiana powietrza jest ważna, skład oparów powstających w takim budynku może zawierać czynniki szkodliwe dla zwierząt. Niezbędna wymiana powietrza, która zależy od obsady i kubatury budynku nie powinna go ochładzać, ani powodować nadmiernego ruchu powietrza, ale musi zapewnić dopuszczalną fizjologicznie koncentrację gazów. Przebywanie zwierząt w oparach dwutlenku węgla, amoniaku, metanu i siarkowodoru wywołuje szereg schorzeń i obniża produkcyjność. Wg obowiązujących norm dla 1 owcy należy przewidzieć kubaturę około 4,5m3 co oznacza, że strop owczarni powinien znajdować się na wysokości co najmniej 3,5m nad ściółką. W owczarniach, w których planowane jest mechaniczne usuwanie obornika, z uwagi na możliwość wykorzystania ładowacza - jeszcze wyżej.
Obowiązująca obsada w pomieszczeniach dla owiec
W ekologicznym chowie owiec w pomieszczeniu zamkniętym - owczarni na jedną owcę powinno się przeznaczyć powierzchnię minimum 1,5m2 a na jagnię 0,35m2.
Ponieważ wg Rozporządzenia 1804 istnieje zapis w który mówi że:
„zwierzętom zapewnia się możliwość codziennego przebywania na otwartej przestrzeni”,
dlatego oprócz określonej powierzchni budynków (zadaszonych), jaka powinna być przeznaczona na owcę, podano minimalną wielkość wybiegów (powierzchni odkrytych). Rozporządzenie nakazuje zapewnienie owcy i jagnięciu minimalną powierzchnię wybiegu (okólnika) odpowiednio 2,5m2 i 0,5m2.
Normy środowiskowe dla owiec
Światło spełnia ogromną rolę w pomieszczeniach inwentarskich. Reguluje poziom hormonalny i wpływa na cykl rozrodczy zwierząt. Światło słoneczne pełni również rolę środka odkażającego. Wg obowiązujących norm okna owczarni powinny zajmować co najmniej 20% jej powierzchni, a poziom oświetlenia wynosić w granicach od 20 do 50 luksów. Czas oświetlenie pomieszczenia słońcem w zimie nie powinien być krótszy niż 3 godziny a wiosną i w jesienią 6 godzin.
Podstawowe i obowiązujące w chowie ekologicznym owiec normy jakości powietrza są następujące:
stężenie amoniaku przy ekspozycji długiej - 10 ppm;
stężenie amoniaku przy ekspozycji krótkiej - 25 ppm;
stężenie dwutlenku węgla przy ekspozycji długiej - 2500 ppm;
stężenie dwutlenku węgla przy ekspozycji krótkiej - 5000 ppm;
prędkość wiatru 0,25 do 0,5 m/s zimą i 4-5 m/s latem;
wilgotność względna nie powinna przekraczać 80%;
optymalna temperatura powietrza w czasie wykotów od 10oC.
Koziarnie i warunki bytowania kóz
Ogólna zasada przy wyborze budynków jest taka aby były one suche, dobrze wietrzone, widne, ciepłe i przestronne. Zaleca się aby kozy przebywały w kojcach grupowych lub indywidualnych bez uwięzi ze swobodnym dostępem do pożywienia i wody. Kozły powinny stać w osobnych pomieszczeniach lub budynkach.
We wszystkich budynkach należy zapewnić odpowiednią powierzchnię (co najmniej na połowie powierzchni podłogi) gdzie powinna znajdować się ściółka z suchej słomy z zapewnionymi miejscami do leżenia. Minimalna powierzchnia jaka powinna przypadać na jedno zwierzę w budynku jak i na wybiegu jest taka sama jak dla owiec określona w rozporządzeniu 1804/99.
Normy środowiskowe dla kóz
W przypadku kóz, podobnie jak i owiec istnieją określone normy regulujące warunki bytowania zwierząt.
Stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi powinien wynosić 1:20. Należy zwrócić uwagę, aby nie były zacienione drzewami ani budynkami. Pożądany jest dostęp promieni słonecznych korzystnie wpływających na przemianę materii i samopoczucie zwierząt, a także warunki sanitarne i środowiskowe.
Temperatura wewnątrz budynku 10-18oC, w zimie +8oC. Kozy wytrzymują też temperatury minusowe pod warunkiem, że pomieszczenia są suche i bez przeciągów. Bezwzględnie należy utrzymać temperaturę powyżej zera w okresie porodów. Koźlęta w momencie urodzenia są mokre i przy niskich temperaturach, następuje natychmiastowe wychładzanie organizmu co może doprowadzić to śmierci noworodka. Kozy znoszą też dobrze wysokie temperatury jednak przy dobrej wentylacji. Temperatury skrajne wpływają jednak na obniżenie wydajności mlecznej.
Na dobrą kondycję kóz i jakość mleka duży wpływ ma stała wymiana powietrza w pomieszczeniach. Wentylacja musi być jednak tak skonstruowana aby nie dochodziło do przeciągów, gdyż dla kóz są one szkodliwe. Należy więc zachować następujące normy:
wilgotność powietrza nie powinna przekraczać 80%,
wentylacja zimą - 30m3/godzinę na szt.,
wentylacja latem - 120m3/godzinę na szt.,
maksymalna prędkość przepływu powietrza w budynku - 0,25-0,5 m/s.
amoniak maksymalnie 20 ppm,
dwutlenek węgla maksymalnie 3 000 ppm,
siarkowodór maksymalnie 5 ppm,
Ważnym elementem bezpośrednio wpływającym na nie przekraczanie norm jest przy odpowiedniej wentylacji regularne usuwanie obornika lub ścielenie koziarni.