Chód - jest to seria cyklicznych, zmiennych ruchów kończyn i tułowia, powodujących w rezultacie przesuwanie się środka ciężkości ciała w przestrzeni
Chód - jest to skrajnie złożony proces, podczas którego włączają się kolejno poszczególne części ciała w sposób automatyczny i zgrany
Chód - jest to rytmiczne gubienie i odzyskiwanie równowagi w zmieniających się na przemian fazach wykroku i podporu
CYKL CHODU - czynności i ruchy wykonywane przez idącego pomiędzy kontaktem pięty z podłożem jednej kończyny dolnej i powtórnym jej zetknięciem z podłożem. W cyklu chodu występuje - 1 faza podporu i 1 faza przeniesienia
FAZY CHODU
1 - faza podporu - zaczyna się w momencie zetknięcia pięty z podłożem, a kończy w chwili oderwania palucha od podłoża, tej samej kończyny. Dzieli się na składowe :
- kontakt pięty z podłożem
- stopa płasko
- pełne obciążenie
- propulsja , czyli przetaczanie
2 - faza przenoszenia - zaczyna się w momencie oderwania palucha od podłoża, a kończy w chwili zetknięcia pięty z podłożem, tej samej kończyny
Składa się z podfaz:
- przyśpieszenia
- przenoszenia właściwego
- hamowania
3 - faza podwójnego podporu lub faza lotu podczas biegu
Podczas normalnego chodu ( ok. 90 kroków /min.) sytuacja wygląda następująco :
- faza podporu zajmuje 60 % czasu
- faza przenoszenia zajmuje 40 % czasu całego cyklu chodu
I wyznacznik - skręt miednicy w płaszczyźnie poziomej - w chwili wysunięcia się nogi wykrocznej do przodu miednica podąża za tym ruchem i wysuwa swą wykroczną stronę nieco do przodu. Wykonuje ona zatem w płaszczyźnie poziomej skręt ok. 4* do przodu i ok. 4* do tyłu, czyli razem 8*. Ruch odbywa się w obu biodrach. Wskutek ruchu miednicy udo nogi wykrocznej ustawia się w rotacji na zewnątrz względem miednicy, udo nogi podpierającej w rotacji do wewnątrz. Skręcenie się miednicy wydłuża krok.
II wyznacznik - pochylenie miednicy w płaszczyźnie czołowej - równocześnie z uniesieniem nogi w chwili rozpoczęcia wykroku miednica po stronie wykrocznej nieco się obniża, na skutek czego po stronie podporu powstaje względne przywiedzenie , a po stronie wykroku względne odwiedzenie uda. Opadanie miednicy po stronie wykrocznej zmusza kolano do zgięcia, aby uchronić stopę przed zaczepieniem palcami o podłogę. Dzięki pochyleniu miednicy, unoszenie się środka ciężkości zostaje zredukowane o połowę
III wyznacznik - zgięcie w kolanie w fazie podporu. W fazie podporu, gdy stopa styka się z podłogą, kolano jest wyprostowane. Zaraz potem zgina się ono do kąta 15*, aż stopa przyłoży się podeszwą do podłogi, po czym zaraz po okresie pełnego obciążenia stopy następuje znów jego całkowity wyprost. Zgięcie kolana, w chwili gdy masa ciała przenosi się do przodu ponad nogą podpierającą, redukuje wysokość unoszenia środka ciężkości ciała. Wygładza to linię przebiegu środka ciężkości
IV wyznacznik - ruchy stopy i stawu skokowo-goleniowego. Gdy pięta nogi wykrocznej styka się z podłogą, stopa jest uniesiona grzbietowo. Zaraz potem zgina się podeszwowo, przykłada do podłogi i ustala. Goleń wraz z kostkami zakreśla łuk ponad piętą. Następuje moment pełnego obciążenia stopy, pod koniec którego zaczyna unosić się pięta. Ruch odbywa się wokół osi obrotu, mieszczącej się w przodostopiu
V wyznacznik - ruch kolana. Kolano zgina się zaraz po styku pięty z podłogą, gdy kostki unoszą się, zakreślając łuk ponad stępem, oraz po raz drugi, gdy pięta zaczyna unosić się, a stopa przygotowuje się do odbicia. Inaczej mówiąc, kolano zgina się zawsze wtedy, gdy funkcjonalna długość kończyny zwiększa się wskutek unoszenia kostek. Ruchy kolana i stopy są sprzężone. Zgięcie kolana amortyzuje funkcjonalne wydłużenie, które spowodowałoby niekorzystne zwiększenie amplitudy ruchu środka ciężkości w górę i w dół
VI wyznacznik - ruchy boczne miednicy - naprzemienne przekładanie masy ciała z jednej nogi na drugą powoduje naprzemienne przesuwanie się miednicy na boki w płaszczyźnie poziomej. Ten boczny ruch miednicy łączy się z poprzednimi ruchami
Określa wartości zakresu ruchu w stawach w cyklu chodu w poszczególnych jego fazach i podfazach
Określa wzajemne położenie poszczególnych części kończyn dolnych względem siebie, niezależnie od sił, które to ustawienie powodują
Dotyczy sytuacji, w której kończyny dolne przemieszczają się w płaszczyźnie strzałkowej podczas marszu człowieka zdrowego
Określa zaangażowanie poszczególnych grup mięśni w cyklu chodu w poszczególnych jego fazach i podfazach
Najczęstsze przyczyny chodu patologicznego to :
- ból
- zmniejszenie siły mięśni
- zaburzenia napięcia mięśniowego
- ograniczenia ruchomości w stawach
- skrócenia kończyn
- zaburzenia koordynacji
- zaburzenia równowagi
- inne
Rodzaje chodu patologicznego :
Przesady fizjologiczne - kołyszący, nadmierne lecz w granicach fizjologii kołysanie biodrami, występuje najczęściej u kobiet
- marynarski, charakterystyczny z uwagi na szeroko rozstawiane stopy, chód na szerokiej podstawie
- majestatyczny, ze spowolnionym cyklem chodu z uwagi na fizjologicznie mniejszy tonus mięśniowy
- sztywny, przy zwiększonym fizjologicznie tonusie mięśniowym
- drobnym krokiem, zazwyczaj u osób z krótszymi kończynami dolnymi
Patologie :
- koszący - u osób po udarach mózgu z porażeniem nerwu strzałkowego ( opadająca stopa ) oraz niepełnym zgięciem w stawie kolanowym, chory przenosi kończynę dolną porażoną ruchem obwodzenia
- móżdżkowy - inaczej chód „człowieka pijanego” , na skutek uszkodzenia robaka móżdżku; trudności z utrzymaniem chodu prostoliniowego i równowagi
- tylnosznurowy - synonim „tylnopowrózkowy”, przy uszkodzeniu sznurów tylnych rdzenia kręgowego, odpowiedzialnych m.in. za przewodnictwo czucia głębokiego tj. czucia ruchu. Pacjent nie czuje czy wykonał ruch kończynami dolnymi i musi stale kontrolować wzrokiem umiejscowienie i ruch swoich kończyn dolnych
- królewski - występujący przy porażeniu lub osłabieniu siły mięśni prostujących stawy biodrowe, w związku z tym rzut środka ciężkości ciała musi być przeniesiony do tyłu , poza oś stawów biodrowych, ażeby nie dopuścić do niekontrolowanego się ich zgięcia
- parkinsonowski - ściśle związany z chorobą Parkinsona, objawiający się m.in. starczą, zgarbioną sylwetką - chory chodzi na lekko ugiętych w stawach kolanowych i biodrowych kończynach dolnych, nie odrywa stóp od podłoża przesuwając je po nim, chodzi drobnym , niepewnym kroczkiem
- brodzący - przy opadającej stopie, kiedy podczas chodu trzeba kompensacyjnie wysoko unosić kolana ażeby nie zaczepiać stopą o podłoże; postawienie tej stopy na podłożu odbywa się „z palców” zamiast „ z pięty” , tak jak podczas brodzenia w płytkiej wodzie
- spastyczny - charakterystyczny u osób z występującym porażeniem typu spastycznego kończyn dolnych
- kaczkowaty - przy porażeniu mięśni pośladkowych ( głównie średnich ) gdzie podczas fazy przenoszenia miednica nadmiernie opada po tej stronie. Określa się to mianem objawu Trendelenburga; następuje jednocześnie samoistna kompensacja, poprzez pochylenie tułowia w stronę przeciwna do opadającej miednicy ( objaw szkodliwy dla kręgosłupa ), nosząca miano objawu Duchenne,a.
Pionizacja - jest pierwszym elementem przygotowującym pacjenta do nauki chodzenia , szczególnie po długotrwałym przebywaniu w pozycji leżącej. Pionizację dzielimy na : - w łóżku ( bierna i czynna ) - przyłóżkową - na stole pionizacyjnym
Ćwiczenia równoważne - właściwą naukę chodzenia zaczyna się od ćwiczeń równoważnych w barierkach - stwarzają one pacjentowi poczucie bezpieczeństwa i komfortu psychicznego
W pierwszym etapie są to ćwiczenia równoważne , sterowane :
- dołem - oparte głównie o balans miednicy oraz wymachy i przenosy kończyn dolnych
- górą - oparte na balansie tułowia oraz na wymachach i przenosach kończyn górnych
- elementem stwierdzającym uzyskanie właściwej równowagi koniecznej przy chodzeniu, jest test wagowy
Chód w barierkach
- prowadzi się go najbardziej optymalnym dla danego pacjenta sposobem, jednak zawsze powinien to być prawidłowy stereotyp chodu
- najwłaściwszym stereotypem jest chód czterotaktowy naprzemienny - wysunięciu lewej kończyny dolnej w przód towarzyszy wysunięcie prawej kończyny górnej, dalej przesuwa się prawa kończyna dolna a na końcu lewa kończyna górna
Po opuszczeniu barierek można wprowadzić element pośredni - podpórki, balkoniki
Dalsza nauka chodzenia to już tylko wprowadzanie nowych, trudniejszych elementów, takich jak : - wydłużanie dystansów do pokonania - podłoże o zmiennej twardości - pokonywanie różnicy poziomów - pokonywanie schodów w górę i w dół - podczas wchodzenia obowiązuje zasada rozpoczynania kończyną dolna zdrową, bądź lepszą funkcjonalnie, podczas gdy druga kończyna dolna może być tylko dostawiana. Podczas schodzenia - odwrotnie.
Asekuracja
- chory podczas nauki chodzenia zawsze powinien być asekurowany:
* czynnie, bezpośredni kontakt z chorym polegający na ciągłym podtrzymywaniu go podczas nauki chodzenia
* biernie, asekurujący porusza się za chorym, lekko z tyłu od strony słabszej funkcjonalnie, kontakt bezpośredni następuje w razie potrzeby
Podczas wchodzenia po schodach asekurujący znajduje się z tyłu , poniżej chorego; podczas schodzenia - poniżej i z przodu
- nauka padania - prowadzona tylko u osób młodszych, trwale niepełnosprawnych, mogących amortyzować upadek za pomocą kończyn górnych
Nauka padania :
Opad o prostym tułowiu na ścianę, na kończyny górne, z niewielkim początkowo odchyleniem od pionu - stopniowo kąt odchylenia zwiększa się odsuwając pacjenta od ściany przy której ćwiczy
Upadek na kilka warstw materacy gimnastycznych na kończyny górne
Upadek w przód na pojedynczy materac
Upadek w przód na twarde podłoże
Upadki ze zmianą kierunku ciała w trakcie wykonywania tej czynności
Upadki z wyborem momentu utraty równowagi przez fizjoterapeutę w wiadomym kierunku
Upadki niespodziewane w niewiadomym kierunku
1