• BIUROKRACJA U WEBERA

Biurokracja jest typem idealnym, gdyż jest celowo obmyśloną abstrakcja opisująca strukturę działania organizacji. Jako typ idealny biurokracja jest sprawna i wolna od zakłóceń. Jest także modelem, ponieważ upraszcza świat.

Biurokracja jest środkiem, który umożliwia przekształcenie „działania wspólnotowego” w racjonalnie uporządkowane „działanie stowarzyszone”.

Najczystszym typem legalnego panowania jest panowanie za pośrednictwem biurokratycznego sztabu administracji.

Cechy sposobu funkcjonowania nowoczesnej biurokracji:

1. zasadą są trwałe, ogólnie uporządkowane kompetencje poszczególnych organów

• stały podział czynności polegający na rozgraniczeniu sfery uprawnień obowiązków

• ściśle określony zakres prawa wydawania poleceń, rozkazów i przymusu oraz warunków prawomocności użycia przymusu

• wymienione uprawnienia i obowiązki muszą posiadać te osoby, które posiadają odpowiednie kwalifikacje

2. zasada hierarchii urzędowej i toku instancji

• organy nadrzędne nadzorują podrzędne

• odpowiedzialność niższych wobec wyższych

3. nowoczesne urzędowanie opiera się na pisanych dokumentach (aktach)

• zasada dokumentacji

4. znaczne wyszkolenie fachowe urzędników

• określone wykształcenie i kwalifikacje

5. działalność urzędowa ma pochłaniać wszelkie siły urzędnika

• praca urzędnicza jest zajęciem podstawowymi stałym a nie dodatkowym

6. czynności urzędowe przebiegają wedle reguł, których można się wyuczyć

• utrwalone na piśmie formalne przepisy, regulacje

7. oddzielenie sztabu urzędniczego od środków własności

• urzędnicy nie są właścicielami środków i narzędzi pracy

8. stanowisko służbowe jest oddzielone od zajmujących je osób

• nie można korzystać ze stanowiska w celach osobistych

9. biurokracja jest nienaruszalną formą stosunków panowania -pojedynczy urzędnik nie może działać wbrew aparatowi

Pozycja urzędnika:

1. urząd jest zawodem -lojalność wobec urzędu jako bezosobowego rzeczowego celu

2. urzędnik ma szacunek społeczny - w prawie są sankcje za obrazę czy znieważenie urzędnika

3. urzędnik jest mianowany przez nadrzędną instancję na podstawie umowy (nie jest wybierany przez „doły” -niższe instancje)

4. stanowisko jest zwykle dożywotnie -jest to gwarancja niezawisłości przeciw arbitralnemu zwalnianiu i przenoszeniu

5. urzędnik otrzymuje pieniężne wynagrodzenie za swoją pracę -stała pensja plus zabezpieczenie na starość

6. urzędnik nastawiony jest na karierę - za swoją pracę ma perspektywę dożywotniego zatrudnienia i stałego awansu

7. urzędnik jest osobiście wolny

8. sprawuje władzę zgodnie z bezosobowymi prawami a wykonywanie zadań to jego obowiązek urzędowy a nie prywatny

9. praca jest jego głównym zajęciem i poświęca jej cały czas w pracy

Społeczne i ekonomiczne założenia nowoczesnej biurokracji:

1. rozwój gospodarki pieniężnej -trwały system podatkowy jest warunkiem wstępnym ciągłego istnienia biurokratycznej administracji (podstawą systemu podatkowego jest gosp. pieniężna)

2. rozwój ilościowy zadań administracyjnych -klasycznym podłożem biurokracji są: wielkie państwo i masowa partia

3. pobudką biurokracji jest intensywne i jakościowe rozszerzenie oraz wewnętrzny rozwój zakresu zadań administracji

• rozwojowi biurokracji sprzyja rosnąca potrzeba porządku i ochrony (policji) we wszystkich domenach życia oraz rozwój komunikacji (konieczność administrowania publicznych dróg, kolei, telegrafów)

4. biurokratyczna organizacja ma czysto techniczną przewagę nad innymi formami

• biurokracja to precyzja, szybkość, jednoznaczność, znajomość akt, podział pracy, ciągłość, dyskrecja, jednolitość, małe koszty itd.

5. biurokratycznej strukturze towarzyszy koncentracja rzeczowych środków działalności w rękach pana

• w biurokracji „uzbrojenie” i zaopatrzenia pochodzi z magazynów a nie ze środków własnych urzędników

• urzędnik zastaje sprzęt i narzędzia -nie musi ich sam kupować i przynosić do pracy

6. Biurokracja panuje tam, gdzie zniwelowano społeczne i ekonomiczne różnice

• Towarzyszy nowoczesnej demokracji

Bibliografia:

Weber. Max, Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, PWN, Warszawa, 2002, s.164-168; 693-727

3

---