PASZA JAKO CZYNNIK ETIOLOGICZNY CHOROB ZWIERZĄT

Substancja odżywcza - substancja wchodząca w skład pożywienia, pomagająca podtrzymać życie.

Karma (pasza) - zbiór substancji odżywczych, która w zależności od gatunku, wieku i stanu zwierzęcia jest pełna, zbilansowana dla gatunku.

Dawka pokarmowa - zbiór poszczególnych karm.

Dietetyka profilaktyczna - mówi jak mamy postępować i co robić by nie doprowadzić do zatrucia zwierzęcia.

Pasze zwierające czynniki szkodliwe:

           naturalne czynniki szkodliwe - rośliny szkodliwe i trujące, choroby roślin pastewnych (wirozy, bakteriozy, mykozy);

           domieszki i zanieczyszczenia;

           pasze zepsute przez czynniki biologiczne i pozabiologiczne.

Rośliny szkodliwe - gł. dla zwierząt gospodarskich; wszelkie rośliny, które w swojej budowie anatomicznej lub morfologicznej zawierają część, która szkodzi (długie łodygi, dużo zdrewniałych liści lub łodyg; ostre elementy - liście, kolce, które uszkadzają błony śluzowe →wrota wejścia bakterii; zawierające dużo części puchowych → podrażnienia śluzówek nosa, spojówek).

Rośliny trujące - zawierają w składzie substancje trujące. Ich ilość ulega zmianom pod wpływem czynników zewnętrznych (gleby ubogie, kwaśne powodują wzrost ilości substancji trujących, np. jaskier, skrzypy; warunki klimatyczne, nasłonecznienie - mniej światła, więcej trujących związków; podobnie cykl dzień - noc →w nocy kumulacja substancji czynnych; temperatura → związki cyjanogenne - najwięcej w 35-50C; opady, wilgotność powietrza, przebieg wód → im więcej wody, tym mniej związków trujących) i wewnętrznych (związane z rośliną; silnie trujące: jaskier, tojad, knieć błotna; ważna jest część rośliny- równomiernie, np. w naparstnicy, kłącze u tojadu, sok mleczny u wilczomleczowatych; faza rozwojowa: kwitnienie - knieć błotna, przed kwitnieniem jest ich mniej).Ważny jest sposób przygotowania paszy: obróbka termiczna, zmiana pH mają obniżyć ilość ciał czynnych. Naturalne czynniki trujące u rośliny:alkaloidy, glikozydy, olejki eteryczne, żywice

Alkaloidy-występują w świecie roślin.Org.zasady zawierające azot, które występują w roślinach w postaci soli,lub w połączeniu z cukrami tworzą glukoalkaloidy. Alkalody resorbują się przez błonę śluzową. Wchłaniają się w jamie ustnej. Wykazują szczególne powinowactwo do układu nerwowego(pobudzają lub porażają) Leczenie-podaje się garbniki(tamina), wytrącają się z roztworu wodnego w postaci nierozpuszcz. Należy zawsze wypłukać żołądek.

Glikozydy-to związki złożone z 1 lub wielu cząsteczek cukru połączone z cząsteczką niecukrową.Glikozydy cyjanogenne, nasercowe, saponiny,kumaryny. Leczenie-cyjanogenne uwalniają cyjanowodór po hydrolizie w organizmie.Blokują łańcuch oddechowy.Cyjanogenne -są w pestkach śliwek,migdały etc,orzeszki

Nasercowe-digoksyna,zatrucie-objawy zaburz.rytmu serca

Saponiny-działanie zmylające w roztworach wodnych.Niebezpieczne dla przeżuwaczy, wzdęcia (drobno, grubobańkowe); działa drażniąco.

Kumaryny- to ciała lotne występują w roślinach.Kumaryny po uwolnieniu mają zapach siana.Nastrzyk żółty(zawiera kumaryny)-w sianie podpleśniałym. Kumaryna przechodzi w dikumarol powoduje brak krzepliwości krwi.

Rośliny o działaniu toksycznym które powodują porażenie ośrodka oddechowego.

Glikozydy cyjanogenne.

Len-przemysł włókienniczy.Wykorzystywany do produkcji oleju lnianego.To co zostaje po wytłoczeniu oleju to wytłoki.Wytłoki dodatek wysokobiałkowy-dla cieląt i prosiąt. W wytłokach lnianych 40mg/100g glikozydów cyjanogennych.

Fasola półksiężycowata-dodatek wysokobiałkowy -z Afryki przywieziono.

Rośliny działające toksycznie na rdzeń kręgowy i przedłużony-pobudzenie i porażenie rdzenia przedłużonego.

Blekot pospolity(chwast)-zatrucia zwierząt i ludzi.Rdzeń przedłużony,kręgowy-ośrodki odruchów. Pobudzenie, porażenie odruchów warunkowych.Objawy:ślinotok,oczopląs,oddawanie moczu, kału, wstrzymanie. To chwast występujący wszędzie. Objawy jelitowe, skurcz żołądka,ślinotok,wymioty,biegunka,

Rozszerzenie źrenic-krowa Lecznie:środki moczopędne,atropina

Szalej jadowity-zatrucia u zwierząt i ludzi. Podobny do kopra.Byliny rosną wszędzie,zawiera alkaloidy. Objawy:drgawki,zmiany gastryczne. Drgawka objaw zanurzenia OUN. Leczenie:opanowanie drgawek,drgawki toniczno-kloniczne 2h,przerwa 15 min. Rośliny o działaniu narkotycznym:

Mak lekarski-subst. To morfina jest to alkaloid.Znajduje się w tzw.słomie makowej.

Objawy:oszołomienie,zwiotczenie,śpiączka Lecznie:nalokson(0.01-0.015 mg/kg u człowieka),oraz jak przy alkaloidach

Życica-trawa rosnąca w zbożu u ludzi tez występują zatrucia, 50g dawka toksyczna dla człowieka

Objawy:żołądkowo-jelitowe i jak przy maku Leczenie:nalokson i tak jak przy alkaloidach

ZIEMNIAK-zawiera glukoalkaloid-solaninę, który występuje w całej roślinie a najwięcej w zielonych owocach.Solanina jest mało toksyczna Objawy:żołądkowo-jelitowe Leczenie:objawowe

Po ziemniakach zostają łąty-zatrucia dla bydła

KĄKOL-chwast Zawiera saponiny.Subst,zmydlające.Powodują owrzodzenie bł.śluzowej jamy ustnej

KONITRUT-rośnie na pastwiskach.Zawiera żywice drażniące przewód pokarmy.Zapalenie bł.śluzowej,żołądka i jelit połączone ze ślinotokiem i krwawym stolcem Leczenie:Objawowe + płukanie żołądka

Choroby bakteryjne roślin. Fitopatologia-nauka o chorobach roślin. Objawy chorób roślin wykluczające je ze spożycia. Mokrego nie dawać jedzenia zwierzęciu! Bakterie bytujące na roślinach powodujące zachorowania. Epifity-bytują na roślinach. Im bardziej coś jest wilgotne tym bardziej zawiera bakterie.

Bakterie chorobotwórcze i niechorobotwórcze. Bakterie na roślinach-zboże Pseudomonas, Streptococcus, Bacillus. zielonki: bakterie fermentacji mlekowej, siano: Pseudomonas, Streptococcus, Bacillus.Produkty przemiany materii bakterii-toksyny. Zjadliwość-wytwarzanie toksyn, inwazyjność, odporność organizmu. Działanie chorobotwórcze bakterii-3 sposoby

-bakterie które są w paszy namnażają się i produkują toksyny które wydalają do paszy-zwierze zjada paszę z toksyną-są to egzotoksyny

-bakterie w paszy się namnażają, pasza jest zjadana i rozwijają się w organizmie i wydzielają endotoksyny(enterotoksyny)

-bakterie namnażają się i powodują posocznicę-sepse

Clostridium botulinum - laseczka jadu kiełbasianego; przetrwalniki w glebie, wodzie; egzotoksyna powoduje botulismus (zatrucie jadem); gł. norki; objawy ze strony OUN, porażenia wiotkie, wysoka śmiertelność, śmierć po 24 godz.; też konie; zepsute bulwy ziemniaczane, otręby, ziarna zbóż, ryby, mięso, źle zasuszone kiszonki.

Clostridium perfringens - laseczka zgorzeli gazowej; enterotoksyna o dużej cytotoksyczności dla błony śluzowej jelit; wrażliwe owce (enterotoksemia); pasze o dużej ilości węglowodanów.

Dyzynteria jagniąt-ostre krwotoczne i wrzodziejące zapalenie jelit.Chorują jagnięta od 2 miesiąca.Okres inkubacji kilka godzin.Może mieć przebieg nadostry, powoduje śmierć.

Przebieg ostry-apatia, kał brunatny i domieszką krwi, wygięcie grzbietu i śmierć z wyniszczenia. Przebieg podostry taki sam jak ostry tylko dłużej trwa.

Enterotoksemia owiec-chor miękkiej nerki-chorują w różn wieku- zakażenie-trawa,ziarno, mleko, pasza.Powoduje obrzęk i przekrwienie bł. śluzowej jelit,uszkadzają śródbłonek naczyń krwionośnych, miąższ nerek.Okres inkubacji kilka godzin. Przebieg nadostry-śmierć. Ostry-krwawa biegunka ze śluzem, ruch maneżowy. Przewlekły-żółtaczka

Mokry pokarm zawiera mniej włókna,błonnika.Włókno,błonnik przyspiesza perystaltyke jelit.

Enterostoksemiaprosiąt-zakaźne martwicowe zapalenie jelit prosiąt.

Choroba występuje u prosiąt ssących od 2-14 dnia życia.Namnaża się w jelicie czczym, toksyny uszkadzają bł.śluzową jelita czczego i biodrowego.Objawy -gorączka, niechęć do ssania.Kał jest szarobiały, podobny do zaprawy murarskiej.

Enterostoksemia bydła i świn dorosłych. Salmonellozy Ludzie chorują przez konsumpcje produktów pochodzenia zwierzęcego. 3 teorie;

1-Salmonella to normalna flora skórna lub pokarmowa która się uzjadliwia

2-Salmonella zawsze jest zjadliwa i produkuje ciepłostałe enterotoksyny.

3-Zachorowanie na skutek spadku odpornościPrzebiegają w postaci żołądkowo-jelitowej osterj.U zwierząt młodych-posocznica

Kolibakteriozy-grupa chorób wywołana przez E,coli W pewnych  warunkach się uzjadliwia

np.przy spadku odporności,chorób przewodu pokarmowego, zakażenia egzogennego

Kolibakteriozy dotyczą świń trzymanych w chowi wielkostadnym, oraz bydło (młode mleczne)

Kolibakterioza prosiąt noworodków-zanieczyszczenie sutków kałem-objaw-biegunka(leczenie -nawadnianie)

Zapalenie żołądka i jelit po odsadzeniu Chorują od 4-16tygodnia-przyczyna zmiana żywienia.Nie można świni gwałtownie przestawić z mleka na paszę, bo flora jelitowa zaczyna wariować. Należy zrobić to przejściowo.

Choroba obrzękowa. Powodowana przez E.coli która wytwarza neurotoksyny, powodujące obrzęk płuc, rdzenia kręgowego, tk.podskórnej czyli obrzęk wszystkiego. Śmierć następuje z uduszenia w ciągu 12 godzin.Występują tylko i wyłącznie u świń. Dotyczy całego stada.

Kolibakterioza cieląt-biegunka źrebiątMoże być to kulawka(przebieg)-zagniżdż się w stawach

BSE-przenoszona przez paszeCzynnikiem zakaxnym i sprawczym jest prion-produkcja własnego DNA tylko że prion nie ma własnego DNA???

Bacillus cereus - w wodzie, glebie, środkach spożywczych (przyprawy, np. cynamon), wyrobach garmażeryjnych, przetworach rybnych, mięsnych; gł. u kotów (ostry przebieg, zmiany żołądkowo-jelitowe0; małe znaczenie u dużych zwierząt.

Staphylococcus aureus - enterotoksyna; zmiany żołądkowo-jelitowe, ostry przebieg; też gł. koty, mniejsze znaczenie u zwierząt gospodarskich.

Świnia Świnia bardzo szybko rośnie i dlatego ma przejabane.

Problem siary-rózni się do mleka tym że jest tam więcej białka,wit.tłuszczu.W siarze znajdują się IG

U Ca transport immunoglobulin odbywa się 2 drogami.

U Eq,Bo,Su,owce-transport immunoglobulin przez  siarę(są to zwierzęta posiadające łożysko rzekome)U Su 12 h po wyproszeniu spada ilość immunoglobulin w siarze. Kwas solny powoduje to że enzym(pepsyna)działa(pepsynogen).U młodych nie ma kwasu solnego. Świnia nowonarodznoa nie ma tk.tłuszczowej zółtej i brunatnej.Zapasy śwniaka życiowe wystarczaja na kilka godzin.

Świni karmiącej w okresie okołoporodowym do pokarmu należy dodać nienasycone kwasy tłuszczowe-np.olej roślinny. Od 70 do 90 dnia ciąży należy dać jej 4% NKT-oleju lnianego.

Od 91 dnia ciąży do 42 dnia laktacji  6% NKT.W wieku 25 dni młody prosiak powinien ważyć około 10 kg.  W wieku 45 dni-20kg.Dziennie prosiak powinien zjeść 1l mleka. Szczyt laktacji u lochy 2 tydzień.Laktacja -poczatek,szczyt(2 tydzien),koniec Miedzy 2-3tygodniem zycia prosiaka,mleko matki jest niewystarczające i trzeba dokarmiać paszą. Ale należy wprowadzać dokarmianie wtedy gdy mleko jeszcze jest i przewód pokarmowy może się przyzwyczaić. 4-6 dzień życia należy wprowadzać dokarmianie.4-5 tydzień powyżej 35 dnia życia odsadza się prosiaka.Karmi się go mieszanką Prestarter.Robi się to aż do masy 20 kg.Zapotrzebowanie na witaminy jest bardzo duże. Mieszanka witaminowa to premix.Premix zawiera pH z kwaśnego na obojętny.Bakterie kałowe nie lubią pH kwaśnego a skoro jest obojętne to ułatwia im rozwój.Należy zakwaśić środowisko (karmy zakwaszające). W przypadku zmiany karmy 5 dni przed odsadzeniem i 5 dni po odsadzeniu karma musi być ta sama. Biegunki okresu okołporodowego-należy dodawać tlenek cynku 0,5-1kg/tonę-tydzień przed i po odsadzeniu. Świnia jak się tuczy-90 kg po tej wadze idzie na rzeź

170 dni zycia do 110 kg-przyrost 1k dziennieŚwinia musi dużo pić, ma rozrzutną gospodarkę wodną.10 l wody na każde 100kg masy ciała. Na 10 świniaków 1 poidło.Pasze dla świń to zboża -lecz w zbożu są zawarte subst.antyżywieniowe-polisacharyy nieskrobiowe.Duże ilości pęcznieją w przewodzie pokarmowym.Nie jest dostępne w środku dla bakterii rozkładających.Anemia prosiąt-każdy prosiak jak się rodzi ma anemię.

Fe nie ma z powodu matki-w mlkeu lochy jest za mało żelaza.Świniak rodzi się z niedorozwiniętym przewodem pokarmowym(nie ma białek przenośnikowych)

Krzywica-za mało wapnia u zwierząt szybko rosnących i niedobór witaminy D

(aktywuje białko Cap wychwytujące wapń) wit.D normuje stosunek wapnia do fosforu 2:1

Terapia krzywicy nie istnieje.Prowadzi się profilaktykę przeciwkrzywiczą.Najlepszym środkiem przeciwkrzywiczym jest mleko.150000-200000 j.m. wit.D-dawka uderzeniowa

Priobiotyki-żywienie świń 1.1.2006-nie wolno stosować antybiotykowych środków wzrostowych

Probiotyk-żywa kultura bakterii dodana do jedzenia i wywiera na organizm korzystny wpływ,poprzez zapewnienie równowagi mikroflory (Lactobacillus,Bifiolibacterium, Sacharomyces <grzyb>)Te bakterie po zasiedleniu przewodu pokarmowego uniemożliwiają zasiedłenie bakt.chorobtwórczych -zakwaszają przewód -produkują H202 -produkują bakteriocyny (uniemożliwiają rozwój pewnym bakteriom S.aureus,L.monocytogenes,Salmonella, Yersinia,Shigella,Clostridium,E.coli)

-Sacharomyces wytwarza enzym który unieczynnia endotoksyny

-Sacharomyces wytwarza enzym któy unieczynnia endotoksyny Clostridium

Szczelnie kolonizują ukł.pokarmowy, przylegają ściśle do kosmków, uniemożliwiając przyleganie bakterii chorobotwórczych.Usprawniają odporność swoistą i nieswoistą.

Prebiotyki-subst,niestrawione części karmy,jedzenia, które umożliwiają kolonizację tylko przez korzystne dorobnoustroje. Symbiotyki-to połączenie prebiotyków i probiotyków.

Cielaki Upadki po urodzeniu kształtują się od kliku do klikudziesięciu paru procent.

O cielaka należy zacząc dbać przed porodem. Na fermie trzeba znaleźć takie miejsce, że jeżeli przyjdzie na świat to nie zrobi sobie krzywdy,krowa mogła go swobodnie wylizać.

Smółka kał poporodowy. Krowa do porodu powinna być puszczona luzem. 10cm od brzucha należy przewiązać pępowinę i odkazić.2metody odchowu cieląt;

1-cielaka zatrzymuje się przy matce

2- cielaka zabiera się od matki i karmi sztucznie

Preferowany typ wymienia do dojarki jest strzykowe.

Zasady odchowu cieląt:

-cielak przez pierwszy tydzień je płynne jedzenie

-1 tydzień życia 0,6 l siary 3-4 razy dziennie

-2 tydzień życia 3 razy 1,5-2 l

-3-5 dnia życia 3 razy 2-2,5 l (jedno pojenie)

-powyżej 5 dnia nie ma siary

-6 -10 dnia życia 2-3 razy dziennie na jedno pojenie 3 litry

Od 2 tygodnia podaje się mleko pełne w ilości 6 l dziennie.Na początku 2 tygodnia wprowadzamy pasze stałe-rozwój przedżołądków,flory bakteryjnej-najlepsze siano 1.01 kg i mieszanki treściwej 1,10kg-„wiecheć”

Od 5 tygodnia wprowadzamy wodę do picia.Od 7 tygodnia do 10 ograniczamy ilość mleka tak żeby zejść do 2 l w 10 tygodniu i dawać więcej wody.

Wprowadzamy kiszonkę, marchewkę,C-jodke

13tydzień życia-jałówka hodowlana- opas(szynka)

Jałówki-żeby się nie zapasły

W 1 roku życia do 300kg krowa HF

W 2 roku życia do 600kg

Krowa na pastwisku je sobie kiszonki dowoli z wyjątkiem kukurydzy(wysokoenergetyczne-powoduje zapasienie.ciągłe ketozy)

Do 9 miesiąca krowa dojrzała płciowo-największe namnożenie tk.gruczołowej wymienia.Jeżeli dasz jej za dużo paszy wysokoenergetycznej nastąpi stłuszczenie tk.gruczołowej.

Typowe choroby krów mlecznych

-wapń -fosofor……………….zaburzenia tych pierwiastków, -magnez

W ostatnich 2 miesiącach ciąży w płodzie i błonach płodowych cielaka codziennie odkłada się 4g Ca; 2-2,5g P i 0,2g Mg
Z 1 litra mleka wydziela się dziennie 1,2 g Ca; 0,9g P; 0,12g Mg

Zwykle krowa potrzebuje dziennie 36g Ca i na 1 kg mleka 5g Ca

P 27g dziennie na 1 kg mleka 2g

Mg 12 g dziennie na 1kg mleka 0,6 g

Przed porodem dla krowy Ca 60g,P 37g, Mg 15g

Porażenie poporodowe-paresis puerperalis

Występuje około 2 dni po porodzie

Najczęściej pojawia się u krów w dobrej kondycji-związana jest z hipokalcemią, przebiega z upośledzeniem świadomości i zapaścią naczyniową. Przyczyną jest ogromny spadek dużej ilości Ca we krwi przez nerki.

Objawy:porażenie kończyn, śpiączka z wygięciem szyi.Śmierć z zapaści naczyń.

Parathormon jest wyłączony i nie powoduje wypłukania Ca z kości co nie podwyższa stężenia Ca we krwi. W ost,tygodniu przed porodem należy zmniejszych podaż wapnia.Parathormon ma czas włączyć się i wypłukąć  Ca z kości.Następnie Ca podaje się normalnie po porodzie.

Mg-tężyczka magnezowa.

Wypływ magnezu z mlekiem.

Objawy:kurcze,skurcze,nadodruchowość.Mg jest katalizatorem rozkładu acetylocholiny przez acetylocholinoesteraze.Jeżeli nie ma magnezu to jest rozkładana acetylocholina i następuje kilkakrtone pobudzenie.

Ocena przydatności wody przeznaczonej do pojenia zwierząt.

Od czego zależy zapotrzebowanie na wodę pitną:

           gatunek i rasa zwierzęcia - najwięcej świnie, potem bydło, owce, konie, króliki, kozy i drób;

           stanfizjologiczny zwierzęcia - wiek (im młodsze tym więcej; małe i szybko rosnące też więcej);

           sposóbużytkowania i wydajność produkcyjna - samice laktujące, konie ciężko pracujące, owce ras wełnistych, kury nioski - więcej;

           warunkibiometeorologiczne - temperatura, wilgotność, ruch powietrza (latem -więcej; przebywające na pastwiskach i w pomieszczeniach o wysokiej wilgotności - mniej);

           rodzaj i skład spożywanej paszy - suche, silnie skoncentrowane, o dużej zawartości białka i węglowodanów, o dużej zawartości składników mineralnych (NaCl, K), zawierające mocznik, kiszonki - więcej;

           w jaki sposób jest zwierzę pojone - stały dostęp do wody - wypija więcej niż przy pojeniu tradycyjnym.

Jak oblicza się zapotrzebowanie na wodę, którą zwierzę powinno dostać:

           na jedno zwierzę na dobę:

-           krowy mleczne 40-100 l

-           bydło, oprócz ras mlecznych 15 l

-           konie 30 l

-           świnie 10 l

-           kury 0,2 l

           na kilogram suchej masy w paszy na zwierzę

-           krowy mleczne 4-6 l

-           bydło opasowe 4-5 l

-           konie 2-3 l

-           owce ok. 2 l

-           świnie ok. 8 l

-           drób ok. 2 l

-           króliki 1,5 l

           na kilogram masy ciała na dobę

-           bydło ok. 100 ml

-           konie ok. 50 ml

-           świnie ok. 100 ml

-           drób ok. 4-5 ml

Sposoby pojenia:

           z poideł automatycznych - najlepszy, zwierzę pije tyle ile chce, samo sobie reguluje; wady; częste przeglądy techniczne, konieczność częstego czyszczenia, psują się;

           tradycyjna - z mis, koryt wspólnych, pojedynczych, kubłów, wiader; można zobaczyć ile zwierzę wypije, ale woda szybko ulega zabrudzeniu i rozwijają się drobnoustroje;

           napastwiskach - automatyczne poidła pastwiskowe, wodopoje, beczkowozy.

Zasady pojenia zwierząt gospodarskich metodami tradycyjnymi:

           bydło - częstość pojenia 2-3x dziennie; krowy wysokomleczne 4-5 x dziennie; poi się przed wypędem na pastwisko i ok. godzinę po powrocie; pasze suche, kiszonki, zielonki - poi się na godzinę przed podaniem pasz (wzdęcia);

           konie - 2-3x dziennie; 0,5-1 godzinę przed podaniem paszy, nigdy po bezpośrednio pracy;

           owce - 1-2x dziennie; 0,5-1 godzinę przed pod paszy, przed wypędem na pastwisko;

           świnie i drób - powinny mieć stały dostęp do wody (bardzo wrażliwe na zatrucie solą).

Wymogi dotyczące wody do pojenia zwierząt gospodarskich:

Powinna mieć II klasę czystości. Jest 49 grup wskaźników. Najważniejsze:

           wskaźnikiorganoleptyczne i fizyczne - smak, zapach, barwa, mętność, temperatura, pH (6,5-9), sucha pozostałość (nie powinna przekraczać 1g/1l wody);

           wskaźniki chemiczne mineralne - twardość wody, obecność Fe, F, Mn, Pb, As, Zn, Cu, Se, S, Cr, Ni, Hg, siarczanów, azotanów, azotynów, CO₂ i substancji promieniotwórczych;

           obecność związków organicznych - pestycydy, detergenty;

           zanieczyszczeniebiologiczne i bakteriologiczne - BZT5 (biochemiczne zapotrzebowanie tlenu pięciodniowe), utlenialność wody, posiewy na agarze odżywczym, miano coli, wskaźnik coli, obecność pasożytów z jajami.

Barwa wody - jednostką jest takie zabarwienie, jakie pojawi się po dodaniu do 1l wody destylowanej 1mg platyny; zanieczyszczona - od jasnobłękitnej do żółtej.

Zapach wody - skala pięciostopniowa: 0 - nic nie czuć; 1 - zapach lekki, trudno wyczuwalny;

2 - słaby zapach, wyczuwalny; 3 - zapach wyczuwalny; 4 - wyraźnie wyczuwalny; 5 - przykry.

Woda o zapachu 0-2 nadaje się do spoż, ale pod warun, że wyczu jest Cl. Inny zapach jest niedop

BZT5 - taka ilość tlenu w mg/1l wody, która jest potrzebna do utlenienia wszystkich substancji organicznych w wodzie, aż do momentu ich całkowitego zmineralizowania.

Utlenialność wody - chemiczne zapotrzeb tlenu, które świad o st zaniecz wody związkami organicznymi pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Im większa, tym woda bardziej zanieczysz.

Miano coli - najmniejsza ilość wody, w której jeszcze można wykryć pałeczki jelitowe. Im większe, tym mniej zanieczyszczona.

Wskaźnik coli - ilość pałeczek w 1ml³. Im większy, tym woda bardziej zanieczyszczona.

Twardość wody - zawartość Ca, Mg, też jonów Al., Fe i Zn; w mval (miliwalentach) - im więcej, tym twardsza; najlepsza jest średnia, bo miękka jest mdła, a twarda powoduje kamicę.

---