Hubert Świętek
XIX Załatwianie sporów międzynarodowych . MTS.
I Definicja i rodzaje sporów międzynarodowych
1) Definicja sporu:
Sytuacja, w której państwa występują ze skonkretyzowanymi, sprzecznymi stanowiskami i roszczeniami, dotyczącymi prawa lub faktów.
a)wg. MTS z 1950-spór oznacza „sytuację, w której punkty widzenia dwóch stron są wyraźnie przeciwstawne”.
b) wyrok STSM z 1924 identyfikacja sporu z „brakiem zgody w przedmiocie kwestii prawnej lub stanu faktycznego, z przeciwieństwem prawnych stanowisk lub interesów między stronami”
c) źródłem sporów jest różnica interesów.
2) Terminy pokrewne:
a) sytuacje mogące doprowadzić do nieporozumień międzynar lub wywołac spór= stany napięcia- stan, w którym występuje antagonizm bez jasno zdefiniowanego przedmiotu nieporozumień
- sytuacja poprzedza spór
** rozróżnienie istotne- bo w RB w razie sporu strona wstrzymuje się od głosu, a w razie sytuacji- nie musi.
b) Kryzysy międzynarodowe:
- powstaje dopiero wówczas, gdy próby pogodzenia sprzecznych interesów doprowadziły do impasu i gdy rokowania zostaną zablokowane przez przeciwstawność niemożliwą do usunięcia
- następuje po stanie napięcia
c) konflikt:
- spór, który przybrał ostrzejszą formę i który grozi użyciem siły lub użycie miało już miejsce.
3) Rodzaje sporów międzynarodowych:
a) KNZ: zagrażające i nie zagrażające pokojowi i bezpieczeństwu międzynarodowemu (kwalifikowane i zwykłe)
- RB może ingerować wiążąco tylko wobec sporów zagrażających
b) prawne i polityczne (kontrowersyjny)
*polityczne- różnie rozumiane:
- mają miejsc w wówczas, gdy brak reguł prawnych, które mogłyby być zastosowane do rozstrzygnięcia sporu.
- lub spory dotyczące honoru i żywotnych interesów państwa, których nie można rozstrzygać na podstawie przepisów prawnych np. przez sądy- państwa nie godzą się na oddawanie sporów politycznych do sądu.
- lub Strony powołują się na inne argumenty, niż prawne (gospodarcze, polityczne)
-lub motywem nie jest ustalenie prawa, a korzyści polityczne
- spory nie nadające się do rozstrzygnięcia sądowego, na podstawie istniejącego prawa, lecz politycznego
*ma charakter prawny, jeżeli strony opierają swoje pretensje na argumentacji natury prawnej, na obowiązującym przepisie prawnym
- inaczej- spory nadające się do rozstrzygnięcia sądowego
=> w praktyce strony powołują się na oba rodzaje argumentów. Nie da się ich odróżnić. Organy polityczne muszą brać też pod uwagę element prawny. Dlatego wszystkie spory mogą być rozstrzygane zarówno na drodze sądowej, jak i prawnej.
* wyodrębniono kategorię sporów kompleksowych- mix 2 kategorii. W praktyce służy do spychania rozstrzygnięć przez orany polityczne na sądowe- np. instytucja opinii doradczej MTS
c) spory nadające się i nie nadające się do rozstrzygnięcia sądowego
- wg Paktu LN, STSM, MTS i innych umów- sporem nadającym się do rozstrzygnięci rozjemczego lub sądowego jest spór dotyczący:
* interpretacji traktatu
* jakiegokolwiek zagadnienia PM
* zaistnienia faktu, który, gdyby został stwierdzony, stanowiłby naruszenie zobowiązania międzynarodowego
* charakteru lub rozmiarów odszkodowania naleznego z tytułu naruszenia zobowiązania międzynarodoweg
II Środki pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych
1) Podział środków załatwiania sporów:
a) pokojowe i wojenne- historycznie
** konwencje haskie:
I- o pokojowym załatwianiu sporów, powołanie STR; wymienia dobre usługi, pośrednictwo, komisje badań, arbitraż.
XII- MT Łupów. - nie ratyfikowana.
1928- Akt Generalny w sprawie pokojowego załatwiania sporów
Art. VI KNZ
KBWE- zasada.
b) pokojowe- dyplomatyczne i sądowe
A) Dyplomatyczne - nie prowadzące do wiążącego dla stron rozstrzygnięcia
1) Wiadomości ogólne:
- państwa uczestniczące w sporze współdziałają w załatwieniu sporu, zachowują dla siebie az do ostatniej fazy trwania sporu możność podjęcia ostatecznej decyzji, nie muszą się stosować do czyjejkolwiek decyzji.
- odpowiednio spada udział stron sporu i rośnie udział czynnika zew w kolejnych sposobach wymienionych niżej:
2) Rokowania bezpośrednie (negocjacje):
a) negocjacje określane są jako proces, w trakcie którego państwa starają się usunąć różnice zdań w drodze wymiany poglądów w celu osiągnięcia porozumienia
b) zaleta- nikt nie czuje, że panstwo trzecie coś mu narzuciło.
- rzadko kończą się uznaniem roszczeń 1 strony- zwykle obie strony powinny wynieść jakąś korzyść z rokowania czy tez przynajmniej wynieść przekonanie, że odniosły pewną korzyść.
-rokowania należy prowadzić „w duchu wspólnych interesów”
c) Podział rokowań na:
-dwustronne
-wielostronne
d) w rokowaniach mogą brać udział nie tylko strony uczestniczące w sporze np. W konferencji paryskiej w 1973 w sprawie Wietnamu uczestniczyły również Węgry, Polska, Kanada, Indonezja oraz sekretarz generalny ONZ
** Za jedną z form rokowań uważa się także konsultacje
- strony odbywają je w wyniku przyjętych wczesniej zobowiązań do ich odbywania
- na żądanie stron lub co pewien określony czas.
- inna interpretacja- rozmowy państw przy braku różnicy zdań między stronami
e) brak stosunków nie wyklucza rokowań.
f) kwestia, czy rokowania są oboiwiazkiem przed zastosowaniem innych środków:
- wskazane, a wiele umów też zobowiązuje
Art. 33 KNZ- przed przekazaniem sporu do RB czy ZO strony przede wszystkim powinny dążyć do jego załatwienia w drodze rokowań i innych środków pokoj załatw sporów
g) problemy:
- brak rezultatów
- nacisk silniejszego
- brak woli rokowań- np. z IZR
- konferencje w świetle kamer czasem zamiast załatwiac sporów, służą do populizmu.
h) przeważnie poprzedzają oraz następują po innych sposobach rozwiązania sporów- w celu ich implementacji.
3) Dobre usługi i mediacja:
a) Dobre usługi i mediacja (czyli pośrednictwo) są „procedura pomocniczą, która ułatwia rokowania bezpośrednie między stronami i nawiązuje je w razie ich zerwania”
b) przy dobrych usługach państwo udzielające ich dąży do ułatwienia stronom nawiązania przerwanych rokowań, doprowadza je do stołu obrad, ale samo nie bierze udziału w rkowaniuach
- mediator robo to samo + bierze udział w rokowaniach, kieruje nimi, daje propozycje.
=> mediator jest aktywniejszy i kreatywniejszy
- ogólne zadanie- pogodzenie przeciwnych roszczeń i złagodzenie niechęci.
- funkcje kończą się, gdy proponowane środki zostały odrzucone, gdy spór się rozwiązał oraz gdy strony postanowiły skorzystać z innego sposobu rozwiązywani sporów.
c) dobre usługi i mediacja mogą być prowadzone przez państwo, OM, a nawet poszcz jednostki.
d) w KH 1907- ciekawa forma mediacji:
- każde państwo wybiera 1 mediatora i tak 2 mediatorów prowadzi mediacje- jak sekundanci. Przez 30 dni, w czasie których państwa toczące spór nie porozumiewają się na jego temat.
4) Komisje badań (śledcze):
a) W przypadku gdy rokowaniach miedzy stronami powstaje różnica zdań co do stanu faktycznego, strony mogą powołać komisję badań (= śledczą) w celu wyjaśnienia stanu faktycznego.
- wynik jej działania ma tylko charakter doradczy
- w umowie skład komisji ustalają strony oraz określają zadanie przez dokładne określenie faktu, który ma być poddany zbadaniu. Jełki umowa nie określa jej siedziby- jest nią Haga.
b) Międzynarodowy trybunał sprawiedliwości zgodnie z art.50 swego statutu, może „powierzyć śledztwo lub ekspertyzę każdej osobie, ciału, biuru, komisji lub organowi przez siebie wybranemu”. RB- też wyznacza.
c) badanie stanu faktycznego jest też częścią arbitrażu oraz koncyliacji + MTS
d) komisja uzyskuje informacje od państw, ma prawo żądać ich, może za zgodą państwa prowadzić śledztwo w terenie, w obecności przedstawicieli stron. Analogicznie- przesłuchania świadków.
5) Koncyliacja (pojednastwo):
a) Koncyliacja różni się od mediacji tym, że komisja koncylizayjna, po zbadanu stanyu faktycznego, sama formułuje propozycję załatwienia sporu, a nie wspólnie ze stronami uczestniczącymi w sporze.
=> koncyliacja= komisja badań+ propozycje załatwienia sporu.
- różnica wobec sądów i arbitrażu- one orzekają na podstawie PM, a komisja koncyliacyjna nie jest związana PM i mże zaproponowac zmianę stanu prawnego.
b) komisja koncyliacyjna może być organem stałym lub niestałym.
** dobre usługi, mediacja, komisje badań i koncyliacja- mają ułatwić dojscie do porozumienia isą nazywane rokowaniami pośrednimi.
** ONZ utworzyło specjalną listę osób pomocnych przy koncyliacji i komisji badań (każe po 5 osób)
6) Publiczne dyskusje na forum OM- nowość.
B) sądowe- kończące się wiążącym rozstrzygnięciem (arbitraż i sądy stałe)
1) Rozwój historyczny:
a) arbitraż już w czasach najdawniejszych
b) Konferencje haskie 1899 i 1907:
- dyskutowano kwestię arbitrażu obowiązkowego, co miało wyeliminować wojny.
- w pewnych dziedzinach PM- nie w całości- kwestie adm, gosp
- nie przyjęto przez opór GER
c) 1899 m(1902)- STR w Hadze
- stałe tylko biuro w Hadze i lista potencjalnych rozjemców (4 na kraj, ale mogą być obcokrajowcy; tzw grupy narodowe), ale państwa mogą tez powołać spoza listy.
- organ zarządzający- Rada Adm- przedst. Dypl w Holandii; przewodniczący- MSZ HOL.
- 20 spraw.
d) I Sąd Międzynarodowy
- 1908- Środkowoamerykański TS
- 1922- STSM.
e) 1945- MTS
2) Arbitraż:
a) Arbitraż międzynarodowy, czyli rozjemstwo, polega na załatwianiu sporu pomiędzy państwami za pomocą orzeczenia wydanego przez jednego lub więcej arbitrów wybranych przez strony, na zaadzie poszanowania prawa. .
- Ma za przedmiot rozstrzyganie sporów między państwami przez sędziów z własnego wyboru i na zasadzie poszanowania prawa. Wyrok jest obowiązkowy.
- Strony maja bezpośredni wpływ na wybór składu sądzącego, możność ustalenia podstaw prawnych orzekania i zasad proceduralnych (procedura może mieć charakter poufny).
b) Może mieć charakter fakultatywny (jeżeli na oddanie sporu pod arbitraż jest wymagana zgoda obu stron- w kompromisie) lub obowiązkowy (obligatoryjny, gdy strony w uprzednio zawartej umowie zgodziły się, że na żądanie jednej z nich spór zostanie oddany pod arbitraż).
c) Rozróżniamy arbitraż fakultatywny niezorganizowany (strony wybierają arbitrów dla poszczególnych sporów) i fakultatywny zorganizowany (istnieje stały sąd rozjemczy, któremu strony przekazują wynikłe między nimi spory.
d) Arbitrzy rozstrzygają spór stosując przepisy obowiązującego prawa (różnica wobec koncyliacji) i orzeczenie sądu rozjemczego jest wiążące dla stron. Nie ma odwołania.
e) Procedura:
- Podstawę działa sądu rozjemczego stanowi umowa stron, zwana kompromisem lub zapisem na sąd, w której strony zgadzają się na arbitraż. Arbitrzy nie mogą wykroczyć poza zakres oznaczony w kompromisie. Jego treścią jest ustalenie składu osobowego sądu oraz określenie przedmiotu sporu+ zasady proceduralne+ czasem wskazanie podstawy prawnej wyrokowania.
- gdy wyrok kolegialny- zawiera motywy; gdy jednoosobowy- nie zawiera.
f) Dwa systemy wyznaczania składu osobowego sądów rozjemczych:
- tradycyjny "europejski" - przekazanie sporu do rozstrzygnięcia szefowi wybranemu trzeciego państwa,
- "amerykański" - przekazanie sporu komisji mieszanej (joint commission), 5-cio lub 3 osobowej, po 1 lub 2 osoby delegowane przez państwa uczestniczące w sporze oraz superarbiter powołany za zgodą obu stron (jak brak zgody, to np. SG powołuje).
- system trybunału mieszanego- 1+1+3 neutralnych
g) wady:
- ograniczony wpływ na rozwój PM- brak tradycji sądowej, bo brak stałej instytucji. Sprzeczne orzeczenia.
- brak kompetencji arbitrów.
h) postepowanie- 2 części:
- postepowanie pisemne- doręczanie doklumentów
- rozprawy ustne- rozwinięcie ustne złożonych dowodów.
i) różnica wobec sądu- ustalanie sędziów+ dowolna procedura.
2) MTS
III Skład, funkcje i kompetencje (personae, materiae, iuris) MTS w Hadze
1) Organizacja:
a) 15 niezawisłych sędziów wybranych spośród osób o wysokim poziomie moralnym, odpowiadających warunkom wymaganym w ich krajach do zajmowania najwyższych stanowisk w sądownictwie albo będących prawnikami cieszącymi się uznanym autorytetem w zakresie prawa międzynarodowego+ cywilizacje i systemy prawne świata. Nie może być 2 sędziów z tego samego państwa. Kandydatów promują grupy narodowe Stałego Trybunału Rozjemczego (a jak państwo spoza KH- to grupy narodowe ad hoc) , żadna nie może zaproponować więcej niż 4 osoby, nie więcej niż 2 z obywatelstwem danego państwa. Wyboru dokonuje Zgromadzenie Ogólne i Rada Bezpieczeństwa, na zasadzie bezwzględnej większości (w Radzie Bezpieczeństwa nie czyni się różnicy pomiędzy stałymi i zmiennymi członkami). Sędziowie wybierani są na 9 lat (ale nawet jak minie, to kończą sprawy w toku) z możliwością wielokrotnej reelekcji. Co 3 lata ustępuje 1/3 sędziów.
1. Sędziowie nie mogą zajmować stanowisk politycznych lub administracyjnych ani wykonywać innych zajęć o charakterze zawodowym. 2. Nie wolno występować im w jakiejkolwiek sprawie w charakterze przedstawiciela, doradcy lub adwokata. (1,2- może się wykluczyć lub być wykluczonym; za zgodą sędziego przewodniczącego, a gdy brak zgodności- decyzja sądu) 3. Sędzia może być pozbawiony swego stanowiska tylko na podstawie jednomyślnej uchwały pozostałych sędziów, jeżeli przestał odpowiadać przepisanym warunkom. 4. W trakcie załatwiania spraw Trybunału sędziowie korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych. 5. Sędziowie narodowi ad hoc.
Trybunał wybiera prezesa i wiceprezesa na okres 3 lat, a jego siedzibą jest Haga.
Trybunał zasiada z reguły w składzie 15 sędziów; można obniżyć skład kompletu sądzącego do 11 zgodnie z regulaminem (chodzi o wyłączanie sędziów); do ważności posiedzenia konieczna jest obecność 9 sędziów. Status pozwala na tworzenie izb specjalnych z 3 lub więcej sędziów, do zajmowania się określonymi rodzajami spraw. Corocznie tworzona 5 osobowa izba w celu szybkiego załatwienia - za zgodą stron - orzekania w trybie uproszczonym. Możliwe też są izby ad hoc, do których strony wybierają sędziów z MTS.
Istnieje możliwość delegowania sędziego ad hoc - narodowego - przez państwo w celu zachowania równości stron w sporze- gdy 2 strona ma swojego sędziego w składzie. Mogą też delegować obie.
2) Kompetencje
a) ratione personae - tylko państwo ma prawo stawać jako strona przed Trybunałem, będące członkiem ONZ lub które przyjęło statut (warunki każdorazowo określane przez ZO na zlecenie RB), zobowiązało się do wykonywania orzeczeń Trybunału i do udziału w pokryciu kosztów utrzymania Trybunału. Pozostałe państwa na warunkach każdorazowo ustalonych przez Radę Bezpieczeństwa. Państwo mające interes natury prawnej, który mógłby być naruszony wyrokiem Trybunału w danej sprawie może domagać się uczestnictwa w procesie w charakterze interwenienta.
Pewne uprawnienia dla organizacji rządowych - dostarczanie informacji
b) ratione materiae - wszelkie spory wniesione przez strony oraz wszelkie sprawy wyraźnie wymienione w Karcie NZ (nie ma takich) albo w obowiązujących traktatach i konwencjach.
- podstawą jest zgoda państw- wyraźna i niezaprzeczalna.
Trybunał działa tylko wtedy, gdy strony
*) przedstawią mu spór do rozstrzygnięcia- ex post, kompromis lub w dowolny sposób inaczej.
*) może być być wyrażona w tzw. klauzuli sądowej zawartej w umowie międzynarodowej- wszystkie spory związane z interpretacją danej umowy.
*) Istnieje możliwość zobowiązania ustanawiającego kompetencję obligatoryjną - Trybunał działa na wniosek jednej strony - "klauzula fakultatywna", przyjęcie poprzez deklarację zobowiązań w jej określonych zależy od woli stron. Państwo może oświadczyć że w stosunku do każdego innego, uznaje za obowiązującą ipso facto i bez specjalnego porozumienia jurysdykcję Trybunału, na zasadzie wzajemności, w sprawach dotyczących:
- wykładni umowy międzynarodowej
- jakiegokolwiek innego zagadnienia prawa międzynarodowego
- istnienia faktu, który w razie stwierdzenia, stanowiłby naruszenie zobowiązania międzynarodowego
- rodzaju lub wysokości odszkodowania należnego z tytułu naruszenie zobowiązania międzynarodowego.
Może być złożone warunkowo (np. warunek, że USA tez złoży) oraz na pewien okres, składane jest Sekretarzowi Generalnemu ONZ, który odpisy przesyła państwom będącym stronom statutu.
Zgromadzenie Ogólne lub Rada Bezpieczeństwa może zwrócić się do MTS o wydanie opinii doradczej w każdej kwestii prawnej. Inne organy na mocy upoważnienia udzielonego przez Zgromadzenie Ogólne mogą zwrócić się o wydanie tego rodzaju opinii doradczej w kwestiach prawnych wyłaniających się w toku ich działalności.
c) ratione iuris - Trybunał wydaje swoje decyzje na podstawie:
- konwencje międzynarodowe
- zwyczaj międzynarodowy
- ogólne zasady prawne uznane przez narody cywilizowane
- z zastrzeżeniem, iż wyrok wiąże tylko strony i tylko do danego sporu, wyroki sądowe oraz opinie najznakomitszych znawców prawa publicznego różnych narodów jako środek pomocniczy do stwierdzenia przepisów prawnych.
- Także na podstawie zasad słuszności (ex aequo et bono), jeżeli strony godzą się na to.- czyli nie na podstawie PM.
3) Funkcje:
a) sądowe o kompetencji dobrowolnej- ex post
b) sądowe o kompetencji obligatoryjnej- na podstawie klauzuli fakultatywnej i klauzul sądowych.
c) wydawanie opinii doradczych- na żądanie ZO i RB, które z mocy prawa są upoważnione do zwracania się we wszystkich prawach prawnych+ z upoważnienia ZO, inne organy i organizacji wyspecjalizowane- w sprawach, które wynikają z ich działalności.
- państwa nie są upoważnione
- nie ma charakteru wiążącego.
d) sądu polubownego- orzekającego zgodnie z zasadą słuszności
3) Postępowanie przed MTS:
a) - składa się z części
a) pisemnej - strony przedkładają memoriały, kontrmemoriały, w razie potrzeby repliki, także inne akty i dokumenty dla poparcia swojego stanowiska, doręczenie odpisów za pośrednictwem sekretarza Trybunału.
b) ustnej- wysłuchanie przedstawicieli stron i świadków.
b) Rozprawą kieruje prezes lub w jego zastępstwie wiceprezes lub w zastępstwie najstarszy sędzia wiekiem. Strony są reprezentowane przez przedstawicieli korzystających z immunitetów i przywilejów niezbędnych do niezależnego wykonywania swoich obowiązków.
c) W przypadku niestawienia się jednej, druga strona może zwrócić się o wydanie wyroku na jej korzyść (wyrok zaoczny po upewnieniu się o jurysdykcji oraz że roszczenie jest należycie uzasadnione pod względem faktycznym i prawnym).
Wyrok zapada większością głosów, w przypadku równości rozstrzyga głos przewodniczącego, jest on zawsze motywowany. Każdy z sędziów może dołączyć opinię odrębną określającą jego stanowisko w tej sprawie. Odczytywany na publicznym posiedzeniu Trybunału.
Wiąże tylko strony i tylko w odniesieniu do rozstrzygniętego sporu. Jest wyrokiem ostatecznym. Na wniosek strony w przypadku co do znaczeniu lub jego zakresu Trybunał obowiązany jest dać swoją interpretację. Rewizja możliwa tylko w przypadku odkrycia faktu nieznanego Trybunałowi i stronie żądającej rewizji w chwili wydania wyroku (ab nova reperta), jeśli mógł mieć decydujący wpływ na wydanie wyroku (ale nie jeśli nieznajomość faktu była skutkiem niedbalstwa). Powinna być zgłoszona w ciągu 6 miesięcy odkrycia nowego faktu i nie później niż w ciągu 10 lat od wydania wyroku.
d) przy opiniach doradczych- analogiczna procedura.
Wykonywanie orzeczeń- może stać się przedmiotem sankcji RB.
IV Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza
- utworzony w 1996r. na podstawie Konwencji o prawie mora. Złożony jest z 21 (9 lat) niezawisłych sędziów reprezentujących główne systemy prawne świata, wybranych przez strony konwencji na specjalnie w tym celu zwołanym spotkaniu. Nie może być 2 obywateli tego samego państwa. Izba mająca zajmować się sporami dotyczącymi Dna Mórz i Oceanów liczy 11 członków. Kompetencje to spory dotyczące interpretacji konwencji o prawie morza. Decyzje są ostateczne i wiążące tylko dla stron sporu i w danej sprawie. Siedzibą trybunału jest Hamburg
V Stałe sądy regionalne
Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z siedzibą w Luksemburgu, utworzony na podstawie traktatu rzymskiego z 1957r.:Analogiczny do sądu konstytucyjno- adm.
1) rozpatruje skargi jednego państwa członkowskiego przeciwko drugiemu dotyczące niewywiązywania się ze zobowiązań przyjętych w Traktacie rzymskim, a także inne spory dotyczące spraw objętych tym traktatem, które obie strony godzą się mu przekazać
2) rozpatruje skargi Komisji przeciwko państwu członkowskiemu niewywiązującemu się ze zobowiązań zaciągniętych w Traktacie rzymskim
3) rozpatruje odwołania organów Wspólnot, osób fizycznych i prawnych od decyzji poszczególnych Wspólnot wykraczających poza przyznane im kompetencje
4) może rozpatrywać inne sprawy przekazane przez Radę zgodnie z przepisami konwencji.
Europejski Trybunał Praw Człowieka z siedzibą w Strasburgu, utworzony na podstawie Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950r.; składa się z 45 sędziów (liczba stron konwencji) wybieranych przez Zgromadzenie Parlamentarne większością głosów z listy 3 kandydatów przedstawionych przez państwa strony konwencji na okres 6 lat z możliwością reelekcji. Kadencja upływa z osiągnięciem przez nich 70 lat. Zasiada w składzie Komitetów (3 sędziów), Izb (7 sędziów) i Wielkiej Izby (17 sędziów). Każde państwo może wnieść skargę jeśli uważa, że inna strona naruszyła postanowienia Konwencji lub jej protokołów. Może przyjmować skargę każdej osoby, organizacji pozarządowej lub grupy jednostek, która uważa, że stała się ofiarą naruszenia przez państwo stronę Konwencji zawartych w niej lub jej protokołach praw. Trybunał może rozpatrywać skargę dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków odwoławczych, przewidzianych prawem wewnętrznym, zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego. Sprawa powinna być przedłożona w ciągu 6 miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji odwoławczej.
Międzyamerykańskie - Trybunał Praw Człowieka z siedzibą w San Jose - 7 sędziów mających obywatelstwo państw członków OPA, wybranych na 6-letnią kadencję, spośród prawników o najwyższym autorytecie i uznanej kompetencji. Jurysdykcja we wszystkich sprawach spornych, odnoszących się do interpretacji czy stosowania konwencji w stosunku do stron, które przyjęły jego kompetencję. Prawo wnoszenie spraw ma wyłącznie państwo oraz komisja.
VI Załatwianie sporów w systemie ONZ
1) załatwianie sporów w systemie ligi narodów
a) Pakt LN nałożył na państwa członkowskie obowiązek kierowania sporów powstałych między nimi bądź to na drogę postępowania rozjemczego lub sądowego, bądź to do rozpatrzenia przez rade ligi,
- przy czym w żadnym przypadku nie powinny one uciekać się do wojny przed upływem trzech miesięcy od wyroku sadu rozjemczego lub sądowego lub decyzji rady
- państwa zobowiązały się nie uciekać do wojny z państwem członkowskim, które zastosuje się do wyroku
- W razie niewykonania- Rada miała zaproponować odpowiednie środki.
b) W razie gdy sporem zajmowała się Rada i nie udało się go rozstrzygnąć, przedstawiała raport i zalecenia
- jeśli to sprawozdanie zostało przyjęte jednomyślnie (poza głosem stron), członkowie Ligi był zobowiązani nie uciekac się do wojny ze stroną, która zastosowała się do wniosków sprawozdania
- jak brak jednomyślności- to wojna możliwa w ciągu 3 miesięcy
c) pakt ligi narodów nie wykluczał wojny jako środka załatwiania sporów międzynarodowych:
- zakaz w ciągu 3 miesięcy, wobec państwa które wykonało, w razie jednomyślnego raportu.
2) Załatwianie sporów w świetle KNZ:
a) karta w art.1 wśród celów dla których powołano do życia ONZ, wymienia: „załatwianie i rozstrzyganie sporów lub sytuacji mogących prowadzić do naruszenia pokoju w drodze pokojowej według zasad sprawiedliwości i prawa międzynarodowego”
b) obowiązek pokojowego załatwiania sporów, grozących…
c) swoboda wyboru środka rozwiązania sporu- zgodnie z art.33 ust.1
d) Rada bezpieczeństwa:
- prawo wydawania zaleceń wzywających strony do określonego sposobu rozwiązywania sporu.
-ma prawo zbadać spór lub sytuację w celu ustalenia czy trwanie sporu lub sytuacji może zagrażać międzynarodowemu pokojowi i bezpieczeństwu (art.34)
-w przypadku sporów, które zagrażają pokojowi, gdy nie udało się osiągnąć rozstrzygnięcia, sprawa idzie RB, która albo rozstrzyga sama, albo przekazuje sprawę np. do MTS- ale w formie koncyliacji, nie są to zalecenia wiążące.
-rada bezp. wydaje odpowiednie decyzje i może dla zapewnienia wykonania tych decyzji stosować sankcje bez użycia sił zbrojnych (art.41) i ewentualnie sankcje z użyciem sił zbrojnych (art.42)
* w sprawach pokojowego załatwiania sporów państwo- strona sporu wstrzymuje się od głosu.
e) Każdy członek ONZ ma prawo zwrócenia uwagi RB czy ZO na spór lub sytuację, których trwanie mogłoby zagrażać utrzymaniu pokoju i bezp.
- przysługuje też państwu nie członkowskiemu, jeśli z góry przyjmie procedurę pokojowego załatwiania sporu zgodnie z KNZ
- prawo zwracania uwagi RB ma też ZO i SG.
- także RB z urzedu
f) ZO może omawiac sytuacje i wydawać zalecenia, chyba że:
- sprawa toczy się przed RB
- sprawa wiązałaby się z sankcjami
g) z zasady spory prawne winny być wnoszone do MTS
h) 2 ograniczenia co do materii ingerencji ONZ:
- sprawy należące do kompetencji wew
- zastrzeżenie dla rządów działań skierowanych przecw powrotowi państw nieprzyjacielskich…
i) Zgodnie z art.2 ust.6 karty, „organizacja zapewni, by państwa które nie są jej członkami, postępowały zgodnie z niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”.
j) uczestnictwo państw spoza RB w procedurze:
- na zaproszenie RB- gdy sprawa szczególnie dotyczy danego p.
- obowiązkowo, gdy państwo jest stroną w sporze.