VI. Pytania prejudycjalne (przedmiot pytania, organy uprawnione/zobowiązane)
Procedura prejudycjalna:
- odgrywa istotną rolę w Trybunale Sprawiedliwości
- TS ma monopol
- jest to kompetencja wyłącznie dla TS
- odegrała istotną rolę w rozwoju prawa wspólnotowego
- każdy sąd może z tej procedury skorzystać.
Art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu UE
Co może być przedmiotem pytania prejudycjalnego?
Art. mówi, że:
pytania mogą dotyczyć wykładni /interpretacji/ prawa unijnego,
pytania mogą dotyczyć ważności prawa unijnego (można pytać o ważność aktów wydawanych przez instytucje unijne; nie można pytać o ważność aktów niewiążących).
Przedmiotem pytania jest prawo unijne /nie prawo krajowe/.
Kto może/musi zwrócić się z pytaniem?
Z pytaniem do TS może zwrócić się sąd krajowy (o tym, czy dany organ będzie sądem krajowym czy nie decyduje TS).
Jeśli dany organ posiada pewne cechy, to TS uzna, ze jest to sąd, więc uzna, że pytanie jest dopuszczalne.
Cechy:
- organ powołany na mocy prawa
- organ o charakterze ciągłym
- organ którego jurysdykcja jest obowiązkowa (nie może zależeć od dobrej woli stron)
- postępowanie przed organem musi toczyć się pomiędzy stronami (charakter kontradyktoryjny)
- organ, który orzeka na podstawie przepisów prawa, a nie na podstawie innych reguł (np. słuszności)
- niezależność organu.
Kiedy sąd może zwrócić się z pytaniem?
- na wniosek strony
- z urzędu
- kiedy pytanie dotyczy prawa wspólnotowego
- jeżeli od odpowiedzi na pytanie zależy rozstrzygniecie sprawy, która jest organem zawisła czy która się już toczy.
Sąd decyduje czy odp. na pytanie jest niezbędna.
Strona z kolei może zasugerować/może odmówić, by sąd zwrócił się z pytanie do TS.
Obowiązek zwrócenia się z pytaniem:
a. jeśli chodzi o interpretację prawa wspólnotowego - obowiązek zwrócenia się do TS z pytaniem spoczywa na sądach ostatniej instancji (sądy niższej instancji są uprawnione).
Od tego obowiązku mamy odstępstwa:
- sąd nie musi zwracać się z pyt., jeżeli dany przepis jest jasny
- gdy TS na takie pyt. albo podobne odpowiada.
Jeśli sąd zwróci się z pyt., to TS nie musi odp. Sekretarz TS odp., że na podobne pyt. TS już odp. Sąd może się nie zgodzić i ponownie zwrócić się z pyt.
TS może wydać postanowienie bez rozpoznawana sprawy .
TS przyjmuje pyt., przeprowadza rozprawę i udziela odp.;
b. jeśli chodzi o ważność - art. 247 nie rozróżnia pyt. o wykładnie czy o nieważność.
Każdy sąd może zwrócić się z pyt. do TS, jeśli pojawia się wątpliwość o ważność aktu prawa unijnego.
Sąd krajowy nie może samodzielnie uznać tego aktu za nieważny, ale jeśli sąd widzi, że akt jest ważny, to nie musi się zwracać.
Skutki wyroku prejudycjalnego:
- wyrok w przedmiocie interpretacji - odp. udzielona sądowi krajowemu to odp. wiążąca dla sądu, który się z pyt. zwrócił,
- wyrok w przedmiocie ważności - przepis prawa wspólnotowego nie powoduje eliminacji tego przepisu z obrotu prawnego do czasu uchylenia przez organ prawodawczy.
Ochrona sądowa przewidziana w traktacie unijnym
- skarga p-ko państwu członkowskiemu /za niewykonywania prawa/ art. 258-260.
Kto może popełnić takie naruszenie?
- władza państwowa (wykonawcza, ustawodawca, sądownicza)
- inne podmioty, jak podmioty kontrolowane przez państwo, np. fundacja
- samorząd terytorialny
- landy.
Na czym naruszenie ma polegać?
- polega na utrzymywaniu stanu prawnego niezgodnego z prawem wspólnotowym (gdy nie wykonujemy implementacji dyrektywy) np. utrzymywanie ograniczeń w handlu z państwami unijnymi,
- naruszenie przez działania faktyczne, przez praktykę,
- niezachowanie należytej staranności w celu zapobieżenia naruszeniom albo w celu zakończenia kresu naruszenia prawa unijnego (skarga jest kierowana p-ko państwu).
Kto może wnieść skargę? Kto posiada czynną legitymację?
- Komisja Europejska - często
- inne państwo członkowskie - rzadko
Osoby fizyczne i prawne takiej możliwości nie mają.
Podmiot prywatny może zawrócić się ze skargą do KE. Jest ona zobowiązana do zapoznania się z nią i do udzielenia odp. Nie jest zobowiązana by wszcząć postępowanie. Komisja podejmuje decyzję, w jakich sprawach należy wszcząć postępowanie, a w jakich nie.
Komisja kieruje się interesem prawa unijnego.
Skarga wnoszona przez Komisję - art. 258
Komisja decyduje, czy wszczynać postępowanie czy nie; ma bardzo szeroki margines uznania.
Postępowanie składa się z 2 etapów:
postępowanie administracyjne
postępowanie sądowe.
Ad. a. Postępowanie administracyjne może być poprzedzone postępowaniem niesformalizowanym (jest ono elastyczne, szybkie). Jeśli nie przynosi rezultatów, to Komisja wszczyna postępowanie administracyjne.
Postępowanie administracyjne:
- wysłanie formalnego zawiadomienia przez Komisję do państwa członkowskiego wskazuje sytuację niezgodną z prawem unijnym i pyta państwo, co ma zamiar w tej sytuacji zrobić,
- państwo może zająć stanowisko w tej sprawie, może przedstawić swój punkt widzenia, może wskazać Komisji okoliczności, które może nie były jej znane; Komisja może umorzyć postępowanie.
Może być odwrotna sytuacja, że państwo członkowskie ulegnie Komisji.
Jeśli nie doszło do umorzenia postępowania, to ostatnim pismem postępowania administracyjnego jest uzasadniona opinia (ultimatum Komisji do państwa członkowskiego). Komisja wskazuje w uzasadnionej opinii, na czym polega uchybienie państwa członkowskiego:
- co państwo musi zrobić, aby zakończyć kres naruszeń
- termin, w jakim państwo mu wykonać.
Po upływie tego terminu, Komisja może wnieść skargę do Trybunału, ale nie musi.
Przedmiotem skargi może być tylko to, co było przedmiotem postępowania administracyjnego.
Jeśli państwo wykona to, do czego było zobowiązane, ale po terminie, to nie jest to podstawa do umorzenia.
Taki wyrok daje możliwość uzyskania odszkodowania, jest to ułatwienie do żądania odszkodowania (musi wykazać szkodę i związek przyczynowo-skutkowy związany z naruszeniem).
Ad. b. Toczy się postępowanie sądowe:
- faza pisemna
- faza ustna
- wydanie opinii przez …..
- zapada wyrok
Trybunał:
- albo państwo nie naruszyło prawo
- albo państwo naruszyło prawo
(państwo jest zobowiązane do wykonania wyroku TS, bez zbędnej zwłoki).
Jeśli państwo nie wykona wyroku w terminie, to Komisja może ponownie wnieść skargę - brak wykonania wyroku TS - Komisja może wnieść postępowanie administracyjne:
- formalne zawiadomienie
- zajęcie stanowiska przez państwo członkowskie
Komisja może ponownie wnieść skargę do TS (pod zarzutem nie wykonania wyroku TS). Może towarzyszyć wniosek Komisji o nałożenie kar finansowych na państwo członkowskie.
Komisja może domagać się dwóch rodzajów nałożenia kar:
ryczałtu - TS nakłada jedną z góry kwotę ryczałtu
okresowej kary pieniężnej - jest nakładana sukcesywnie do momentu zrealizowania zobowiązania przez państwo członkowskie (jest naliczana przez cały okres realizowania zobowiązania).
W drodze odstępstwa Traktat Lizboński wprowadził nową możliwość (jeśli państwo nie powiadomi Komisji o środkach implementacji w celu przyjęcia dyrektywy), to Komisja na etapie 1 może wnioskować o karę pieniężną dla państwa członkowskiego.
Komisja czuwa by państwo wykonało obowiązki.
Zanim państwo skieruje skargę do Trybunału, to najpierw musi złożyć wniosek do Komisji Europejskiej. Państwo przedstawia stanowisko, jeśli Komisja uzna, że wystąpiło naruszenie, to przejmuje sprawę i kieruje skargę do TS.
Jeśli w ciągu 3 m-cy Komisja nie przejmie sprawy, nie wyda uzasadnionej opinii, to państwo członkowskie może p-ko państwu członkowskiemu wnieść skargę do TS.
Skarga p-ko wspólnocie (na akty prawne wydawane przez instytucje wspólnotowe /UE/) - to procedura bezpośrednia.
Przedmiot skargi (ich akty mogą być przedmiotem skargi):
- Rada Europejska
- Rada Unii Europejskiej
- Komisja Europejska
- Parlament Europejski
- Europejski Bank Centralny
Art. 263 p-ko innym organom i jenotom organizacyjnym UE /agencje unijne/.
Skarga może być wniesiona na każdy akt. W zasadzie nie zaskarżone nie mogą zostać akty niewiążące.
Skarga - co do zasady - na akty wiążące oraz na akty które zmierzają do wywołania skutków prawnych.
Nie mogą być zaskarżone na akty podejmowane w ramach tzw. III filaru.
Wyjątek:
Akty wydawane w II filarze mogą być zaskarżane w 2 sytuacjach:
- można wnieść skargę na akt II filaru, jeżeli zarzucamy, że on narusza kompetencje I filaru
- można wnieść skargę na akt II filaru - za naruszenie inteligentnych sankcji (dot. konkretnych osób).
Kto posiada czynną legitymację procesową? (p-ko komu może być wniesiona skarga?)
Skargę wnosi się p-ko temu podmiotowi, który wydał akt.
Jeśli akt jest wydany przez Parlament Europejski i Komisję Europejską, to skargę wnosi się do 1 i 2.