HISZPANIA

1. Ustrój

• Monarchia konstytucyjna

• Król: Juan Carlos z rodu Bourbonów

• Kortezy - parlament Hiszpanii (premier Jose Luis Rodriquez Zapareto na czele)

• Władza ustawodawcza - dwuizbowy parlament:

• Kongres Deputowanych (izba niższa)

• Senat (izba wyższa)

• Rada Państwa - najwyższy organ konsultacyjny

2. Władza ustawodawcza

• KORTEZY - Kongres Deputowanych i Senat

• KONGRES DEPUTOWANYCH - polityczna reprezentacja narodu. Wybór proporcjonalny 3% próg Okręgiem wyborczym jest prowincja (52x 3 mandaty pozostałe 248 mandatów wybiera się w proporcji do liczby mieszkańców).

• SENAT - 4 x 52 = 208 (wg zasady większościowej) plus 51 senatorów wybieranych przez wspólnoty (po 1 mandat na 1 mln mieszkańców)

• STAŁA DEPUTACJA (21) reprezentuje wszystkie ugrupowania parlamentarne w okresie międzysesyjnym

• KRÓL - Zatwierdza nominacje ambasadorów, ratyfikuje umowy, reprezentuje państwo. Powołuje prezesa Trybunału Najwyższego i 20 członków. Król, jako arbiter w sporach politycznych i regionalnych

3. Rząd

• Premier mianowany przez króla po konsultacjach (bezwzględna większość lub po 48 godzinach drugie głosowanie (zwykła większ.)

• Kolegialny charakter pracy rządu. Król może przewodniczyć posiedzeniom rządu

• Brak zakazu łączenia funkcji ministra z funkcjami politycznymi.

• Służba cywilna w administracji z przewagą modelu pozycyjnego.

4. Wspólnoty

• Hiszpania jest jedna i niepodzielna, ale zapewnia prawo do autonomii narodowościom
  i regionom.

• Bogactwo różnych odmian językowych jest dziedzictwem kulturowym, które stanowi przedmiot szczególnej ochrony.

• Graniczące ze sobą prowincje o wspólnych cechach kulturowych mogą tworzyć wspólnoty historyczne.

• Prawo do wszczęcia starań o autonomię mają wszystkie deputacje prowincji i 2/3gmin
  z ludnością=większość wyborców

• Zgodę na ukonstytuowanie się wspólnoty autonomicznej musi wyrazić parlament w formie ustawy organicznej.

• Zadania wspólnoty: nadzór nad samorządem, planowanie przestrzenne, sprawy mieszkaniowe, zmiana granic gmin

• Hiszpania podzielona jest na wspólnoty, prowincje i gminy i 17Wspólnot autonomicznych (Comunidades Autonomas) cieszą się dużą autonomia głównie w kwestiach szkolnictwa
  i podatków

• Podział na wspólnoty ma swoje odbicie historyczne - większość z obecnych "regionów" była kiedyś niezależnymi królestwami.

• Wspólnoty dzielą się na 52 prowincje

• Odrębnymi jednostkami podziału administracyjnego są enklawy w Afryce Północnej: Ceuta
  i Melilla

Organy władzy wspólnot

• Organem stanowiącym wspólnoty autonomiczne jest Zgromadzenie Ustawodawcze. Organem Wykonawczym jest Rada Rządowa na czele z prezydentem regionu.

• Rząd regionalny może składać odwołania na decyzje rządu centralnego do Sądu Konstytucyjnego

• Organy doradcze: Rada Doradcza - mianowana przez prezydenta na wniosek zgromadzenia
  i rządu

• Wspólnoty autonomiczne nie posiadają uprawnień konstytucyjnych,

• Nie posiadają suwerenności, która - zgodnie z konstytucją - pozostaje wyłącznie w gestii państwa.

• Dochodzenie do wspólnoty poprzedzone zostało referendami (,,oddolna regionalizacja'')

Statuty wspólnot

• Każda ze wspólnot posiada swój statut, który określa zakres ustawodawczej i wykonawczej autonomii danego regionu, stanowiąc przy tym o podziale kompetencji miedzy administracją centralną a władzą terenową.

• Państwo nie może ingerować w treść 17 statutów, jednak zmiany w nich wymagają zgody Kortezów.

5. Tendencje separatystyczne

• BASKOWIE - ,,autonomiczna społeczność w ramach państwa hiszpańskiego'' (ze statutu). UPRAWNIENIA: edukacja, służba zdrowia, infrastruktura, kultura, policja, sądownictwo. FINANSE: 76% z podatków pozostaje w regionie. PONADTO; język, flaga, prezydent mianowany przez króla spośród członków rządu. ETA - Kraj Basków i Wolność (1959). Rada Gospodarczo-Społeczna reprezentująca związki zawodowe i pracodawców. Niechęć Francji wobec separatyzmu Basków.

• KATALONIA - działania parlamentu skupiają się na walce o pozycję języka narodowego (król przebywając w K. musi posługiwać się tym językiem), stworzenie odrębnej reprezentacji olimpijskiej. Nawiązanie do tradycji Katalończyków i Aragończyków. Od 1996 r. rząd zrezygnował z gubernatora. 2/3 podatków pozostaje na miejscu. Władze K. uzyskały wpływ na decyzje Hiszpanii dotyczące UE

6. Korzyści z regionalizacji

• Została przeprowadzona szybko (3-4lata) i ,,oddolnie''.

• Była niezbędna w obliczu groźby rozbicia państwa, secesji niektórych regionów, odrębnych pod wieloma względami.

• Przywróciła istnienie elit regionalnych.

• Umożliwiła ekonomiczny i kulturalny rozwój regionów.

• Zmniejszona została rola prowincji, jednocześnie zwiększeniu uległa swoboda działania gmin.

• PONADTO:

• Wzrosła liczba zwolenników regionalizacji państwa.

• Regionalizacja zbiegła się z procesem integracji H. z UE i promocją polityki regionalnej.

7. Prowincja

• Większość z 52 prowincji ma nazwy takie jak stolica

• Siedem najmniejszych regionów składa się tylko z jednej prowincji (Asturia, Baleary, Kantabria, La Rioja, Madryt, Murcja, Nawara)

• Prowincja posiada status korporacji prawnej będącą zrzeszeniem gmin oraz okręgiem administracyjnym i wyborczym

• Organami prowincji są: Rada Prowincjonalna, prezydent i jego zastępcy oraz zarząd prowincji

• ZAKRES KOMPETENCJI: władztwo planistyczne (kształtowanie życia lokalnego), władztwo organizacyjne, władztwo podatkowe i finansowe

• Władze państwowe w prowincji reprezentuje gubernator

• COMARCA - Jednostka podziału terytorialnego powstała w wyniku połączenia kilku gmin

8. Tradycje samorządowe

• XIX w. - miasta w walce z Napoleonem (Kadyks).

• Centralistyczny model państwa ograniczał swobodę gmin.

• W znaczeniu samorząd terytorialny współczesnym powstał w 1978.

• Podstawę prawną samorządu stanowi ustawa o podstawach administracji lokalnej z dnia 2 kwietnia 1985r.

9. Kontrola samorządu

• Trybunał Konstytucyjny - w zakresie zgodności statutów z konstytucją

• Rząd i Rada Stanu (w zakresie funkcji delegowanych)

• Sądy Administracyjne - w zakresie stanowienia lokalnego prawa

• Trybunał Obrachunkowy - w zakresie gospodarki i budżetu

10. Gminy

• 8022 gminy istniejących w granicach parafii

• Gminy i prowincje funkcjonują obok państwa i wspólnot autonomicznych, jako „ trzeci filar” w ustroju państwa.

• W gminach liczących mniej niż 100 mieszkańców administrację lokalną wykonuje, tzw. otwarta rada i wybierany przez mieszkańców burmistrz.

• W gminach powyżej 5 tys. mieszkańców obowiązkowo powoływane są komisje zarządzające (zarząd).

• Prawie połowa Hiszpanów mieszka w blisko 100 miastach liczących ponad 50 tys. mieszkańców.

• Prawie 90 % gmin liczy poniżej 5 tys. mieszkańców, a 60 % poniżej jednego tysiąca mieszkańców.

Zadania gminy

• Obowiązkowe dla wszystkich gmin: Cmentarze, gromadzenie odpadów, oczyszczenie ulic, zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, infrastruktura osiedli, utrzymanie dróg.

• W gminach powyżej 5 tys. dodatkowo: parki publiczne, biblioteki, targowiska, utylizacja odpadów.

• W gminach powyżej 20 tys.: obrona cywilna, pomoc społeczna, ochrona przeciw pożarowa, urządzenia sportowe, rzeźnie.

• W gminach liczących powyżej 50 tys.: lokalna komunikacja publiczna, ochrona środowiska.

Podatki gminne

• Gruntowy, przemysłowy, od pojazdów mechanicznych.

• Fakultatywne podatki komunalne: daniny na lokalne przedsięwzięcia budowlane i jeden podatek z tytułu wzrostu wartości nieruchomości w centralnym obszarze miejscowości.

RADA GMINY

• 4-letnia kadencja; organ stanowiący. Cenzus wieku radnego 18

• Liczba radnych: 5 radnych w gminach do 250 mieszkańców; 25 w gminach do 100 tys.
  W większych ośrodkach po jednym dodatkowym radnym na każde dodatkowe 100 tys. mieszkańców

• Radni pełnią swój mandat społecznie, choć ustawa przewiduje tez mandat zawodowy.

• W głosowaniach obowiązuje szeroki katalog wymogów większości kwalifikowanej, które wiążą ważne rozstrzygnięcia za zgodą 2/3 (zmiana obszaru gminy) lub z większością absolutną (do uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

Kompetencje

• Administrowanie i rozstrzyganie w istotnych sprawach

• Planowanie przestrzenne w gminie

• Regulowanie zasad służby publicznej

• Uchwalanie budżetu gminnego

• Kontrola organów wykonawczych

BURMISTRZ

• Wybierany przez Radę Gminy (w. absolutna) na 4 lata. Może pełnić urząd społecznie lub zawodowo. Wyznacza samodzielnie zastępców

• W gminach 100-250 mieszkańców burmistrzem zostaje jeden z radnych.

• Przewodniczy Radzie Gminy, reprezentuje ją na zewnątrz

Zadania burmistrza:

• Kierowanie administracją gminy

• Wydawanie tzw. bandos (forma zarządzeń dotycząca całości lub pewnej części mieszkańców)

• Decyduje o wydatkach gminy

• Sprawuje nadzór nad wykonywaniem budżetu

• Powołuje swoich zastępców i przydziela im swoje kompetencje

• Zatrudnia i zwalnia pracowników

• Kieruje miejscowa policją

ORGANY POMOCNICZE

• KOMISJE DORADCZE - przygotowywanie sesji oraz opiniowanie spraw zleconych przez organy gminy

• „UPEŁNOMOCNIONY CZŁONEK RADY GMINY” - przejmuje wszystkie prawa
  i obowiązki etatowego organu gminy

• RADY DZIELNICOWE - wyłącznie w dużych miastach, rada gminy może podzielić swoje terytorium na dzielnice i przenieść na nie część swoich kompetencji

• RADY TERENOWE - zajmują się np. budową i utrzymaniem źródeł wody pitnej, utrzymaniem czystości ulic,

• REPREZENTANCI BURMISTRZA - powoływany zwykle na 4 lata, działają w osiedlach lub wsiach stanowiących samodzielne części gminy, wykonując swoje funkcje działa jak każdy organ administracji publicznej

11. Samorządowe zaplecze

• Konsultacje ludowe

• Zrzeszenia obywatelskie użyteczności publicznej mające reprezentować interesy obywateli
  w określonych dziedzinach (sport)

• Accin Publica - jeśli gmina zaniecha obowiązku ochrony sądowej jej majątku albo praw to obywatele po uprzednich wezwaniach mogą podjąć sami odpowiednie kroki, a gmina jest następnie zobowiązana zwrócić koszty tych inicjatyw

***************************************************************************

LITERATURA

• Johan-Christian-Pielow, W Hiszpanii, [w:] Jan Jeżewski (red.), Samorząd terytorialny
  i administracja w wybranych krajach. Gmina w wybranych państwach Europy Zachodniej, Wrocław 1999

• *Konstytucja Hiszpanii, wstęp T. Mołdawa, Warszawa 1993.

• *D. Kucała, Hiszpania, Warszawa 2003.

• *T. Kaczmarek, Struktury terytorialno-administracyjne i ich reformy w krajach europejskich, Poznań 2005.

• *P. Sarnecki (red.), Ustrój UE i ustroje państw członkowskich, Warszawa 2007.

• S. Oliwniak, Hiszpania - państwo wspólnot, ,,Samorząd Terytorialny'' 1992, nr 11.

• M. Tryc Ostrowska, Hiszpania, ,,Rzeczpospolita'' 4-5 marca 2005
  

---