Pamięć jest procesem, który w uczeniu się odgrywa rolę wiodącą. To proces gromadzenia i przechowywania różnych informacji i doświadczeń oraz wykorzystania ich w różnych sytuacjach życiowych. W pamięci wyróżniamy 4 rodzaje:
Rozpoznawanie - pamiętanie czegoś wtedy, kiedy jest to dostępne naszym zmysłom. Rozpoznajemy twarze swoich przyjaciół, utwory muzyczne, obrazy - czyli, zbiory bodźców fizycznych, które wcześniej zostały zarejestrowane przez nasze narządy zmysłu.
Przypomnienie - mówimy o nim wtedy, kiedy nie doświadczając czegoś w danej chwili, uświadamiamy sobie, że doświadczyliśmy już tego w przeszłości.
Odtwarzanie - czyli zapamiętanie materiału na tyle dobrze, by móc go później odtworzyć.
Działanie nawykowe - czyli automatyczne wykonanie czegoś czego się już nauczyliśmy.
Niezależnie od tego, czy rozpoznajemy, przypominamy sobie, odtwarzamy czy też działamy nawykowo, w każdym przypadku musimy najpierw przyswoić sobie zapamiętywany materiał. Przyswajanie jest pierwszym krokiem w procesie, który kończy się zapamiętywaniem.
Pewne formy pamięci są związane z określonymi formami przyswajania. Spostrzeganie jest warunkiem rozpoznawania i przypominania. Aby cos odtworzyć, musimy to zapamiętać. Aby działać nawykowo, musimy ukształtować nawyk.
Wszystkie dane naukowe dotyczące wspomnień odnoszą się także do nawyków. W mowie potocznej słowa „nawyk” i „pamięć” odróżniane są od siebie, tak jakby nie dotyczyły tego samego rodzaju funkcji ludzkich. Zwykle słowo „pamięć' stosuje się w odniesieniu do przyswajania i przechowywania słów, symboli i świadomych doświadczeń, podczas gdy słowo „nawyk” używane jest do określenia czynności niewerbalnych. Wiele umiejętności fizycznych zostało wyuczone z pomocą wskazówek i instrukcji słownych podczas gdy podstawą prawie wszystkich aktów zapamiętywania są ruchy mięśni; choćby tylko w obrębie aparatu wokalnego, jak w przypadku zdawania egzaminu, wołania kogoś znajomego na ulicy.
Model pamięci wg Atkinsona
Środowisko -wzrok Pamięć Pamięć
zewnętrzne -słuch krótkotrwała długotrwała
Rysunek przedstawia schemat zapamiętywania. Informacje docierające do nas ze środowiska zewnętrznego, rejestrowane są za pośrednictwem zmysłów ( wzroku, słuchu, dotyku ). W ten sposób powstaje pamięć krótkotrwała STM co oznacza, że jesteśmy w stanie zapamiętać i powtórzyć zdarzenia. Aby trafiające do nas informacje zostały w pamięci na dłużej, musimy je kilkakrotnie powtórzyć (utrwalić). Utrwalone informacje, przeniesione zostają do „drugiej pamięci” - długotrwałej LTM, gdzie są „składowane” wraz z innymi ważnymi dla nas doświadczeniami.
Wyjście informacji odbywać się może jedynie przez pamięć krótkotrwałą. Oznacza to, że przypominamy sobie zapamiętane kiedyś wiadomości zalegające w pamięci długotrwałej ( szukamy ich głęboko w szufladzie) przenosimy je do pamięci krótkotrwałej i w niej je odtwarzamy. W ten sposób możemy rozwiązać problem, zorientować się w sytuacji, po czym znów porzucamy w głąb pamięci wykorzystane informacje.
Zakłócenia pamięci - główną przyczyną faktu, że zdarza nam się zapominać jest hamowanie pro i retro aktywne, a za zapamiętywanie wybiórcze odpowiedzialny jest tzw. efekt pierwszeństwa i świeżości.
Hamowanie retro aktywne* - to obniżona zdolność odtwarzania zadania A w wyniku uczenia się nowego zadania B, które nakłada się na odtwarzanie zadania A. Oznacza to, że np. uczymy się wzorów matematycznych i jest to zadanie A, po czym uczymy się wzorów fizycznych - zadanie B. Chcąc odtworzyć wzory matematyczne mogą wystąpić trudności w postaci pomieszanych wzorów matematyczno - fizycznych tzw. mix.
Hamowanie pro aktywne* - to obniżona zdolność przechowywania i odtwarzania zadania B w wyniku uprzedniego uczenia się zadania A.
Siła hamowania pro i retro aktywnego zależy od szeregu czynników:
podobieństwo między wiadomościami z jednego i drugiego przedmiotu, których się uczymy;
ilość tekstu/informacji do zapamiętania;
stopień opanowania każdej z przyswajanych treści;
metody uczenia się ( np. głośne powtarzanie, ciche powtarzanie, pisanie itp.).
Efekt pierwszeństwa i świeżości* - to łatwość i trwałość zapamiętywania początkowych i końcowych treści przyswajanego materiału, co oznacza, że np. najczęściej zapamiętujemy początek i koniec przeczytanej książki.
Literatura:
„Psychologia” Abrahama P. Sperlinga
http://www.publikacje.edu.pl/publikacje.php?nr=244
PAMIĘĆ
Przez pamięć rozumiemy właściwość układu nerwowego, która umożliwia kształtowanie się i funkcjonowanie doświadczeń człowieka.
Pamięć można podzielić na następujące fazy: zapamiętywanie, przechowywanie i przypominanie.
1. ZAPAMIĘTYWANIE
Jest to zapisywanie odbieranych informacji w doświadczeniu. Dzieli się ono na:
- mimowolne (dokonywane samorzutnie)
- dowolne (dokonywane w sposób zamierzony)
2. PRZECHOWYWANIE
Jest to proces, w toku którego magazynuje się zapamiętany materiał. Zarazem podlega on pewnym zmianom (takim jak: przekształcanie, organizowanie, systematyzowanie, przekształcanie).
Ze względu na czas przechowywania pamięć dzielimy na:
-bezpośrednią (krótkotrwałą) ?wtedy, kiedy przechowujemy dane bardzo krótko, bezpośrednio po zapoznaniu się z nimi
- odroczoną (długotrwałą) ? która pozwala na przechowywanie materiału przez dłuższy czas
3. PRZYPOMINANIE
Jest to proces aktualizacji śladów pamięciowych. Wydobywanie z magazynu pamięci przechowywanych informacji. Przypominanie dzieli się na:
- rozpoznawanie (wtedy, gdy człowiek ma ponowny kontakt z jakimś materiałem i uświadamia sobie, że zetknął się z nim w przeszłości)
- reprodukcja (odtworzenie zapamiętanego materiału bez bezpośredniego kontaktu a nim)
U różnych ludzi występować może zdolność do łatwego zapamiętywania określonego rodzaju bodźców i mamy wówczas do czynienia z różnymi typami pamięci. Najczęściej wyróżnia się typy: wzrokowy, słuchowy i ruchowy (np. u tancerzy czy sportowców).
Cechami pamięci różniącymi ludzi są:
- trwałość (jest to zdolność do długotrwałego przechowywania doświadczeń)
- szybkość (jest to tempo przyswajania informacji)
- wierność (to dokładność odtwarzania zapamiętanych treści)
- gotowość (to zdolność szybkiego odtwarzania doświadczeń)
- pojemność (to ilość i różnorodność materiału, który może być zapamiętany)
Pamięć jest warunkiem nabywania doświadczenia, przyswajania wiedzy o świecie. Pamięć minionych wydarzeń i przeżyć umożliwia człowiekowi poczucie ciągłości rozwojowej własnego życia, mimo, że w jego otoczeniu zachodzą zmiany.
ZAPAMIĘTYWANIE
Jest to jeden z procesów pamięci, polegający na gromadzeniu doświadczenia osobniczego. Zapamiętywanie może mieć charakter samorzutny (zapamiętywanie mimowolne), kiedy zachodzi bez zamiaru zapamiętania określonego materiału, lub może być wynikiem działania zamierzonego i świadomego (zapamiętywanie dowolne). Szczególnym rodzajem zapamiętywania dowolnego jest uczenie się, mające charakter zorganizowany.
Psychologia pamięci dowiodła już dość dawno, że uczniowie pamiętają stosunkowo niewiele szczegółów z treści tekstu, jeśli tekst ten przez jakiś czas jedynie czytają. Jeśli natomiast tyle samo czasu poświęca się czytaniu i ?aktywnemu przetwarzaniu? treści, to osiągnięcia pamięci stają się wyraźnie lepsze.
?Aktywne przetwarzanie? wyodrębnia pięć różnych czynności: zorientowanie się, pytania, aktywne czytanie, powtarzanie i streszczenie.
Należy zacząć od przeglądu (zorientowania się). Materiał słowny łatwiej da się zrozumieć, jeśli ze spisy treści albo z tytułów będzie się można dowiedzieć o jego zawartości. Takie zorientowanie się budzi pewne oczekiwania, a te z kolei wspierają dążenia do powiązania nowego materiału z już znanym.
Z własnego doświadczenia z nauką wiadomo, że z reguły największą uwagę poświęca się takim twierdzeniom, które są odpowiedziami na zadane uprzednio pytania. Jeśli podczas lekcji lub w podręcznikach przekazywane są informacje, ale uczniowie czy nauczyciele nie wiedzą, jakie pytania tkwiły u podstaw tych informacji, to należy się liczyć z niewielkim zainteresowaniem, niedostatecznym poświęceniem uwagi i wreszcie z bardzo powierzchownym przerobieniem określonego materiału. Osoby, które się uczą, mogą samodzielnie wymyślać pytania, np. odpowiednio przekształcając tytuły rozdziałów. Pytania zawsze idą w parze z pewną ciekawością. Aktywne pytanie zakłada, że znana wiedza została zaktywizowana, a ewentualne luki w owej wiedzy- odkryte.
Dopiero trzecim krokiem jest aktywne czytanie tekstu. Materiał do opanowania pamięciowego przetwarzany jest bardzo intensywnie, zwłaszcza wtedy, gdy podejmowane są próby wyjaśnienia, jakie znaczenie dla osoby uczącej się mają lub mogą mieć przekazane informacje.
Robienie przerw i powtarzanie własnymi słowami określonych fragmentów tekstu to przez cały czas aktywny proces. To trening przywoływania zgromadzonych już kiedyś informacji z pamięci długotrwałej. Po aktywnym opracowaniu rozdziału książki następuje jeszcze jego streszczenie. Czytelnik próbuje przypomnieć sobie najważniejsze fakty i upewnia się, czy potrafi odpowiedzieć na sformułowane wcześniej pytania.
ZAPOMINANIE
Jest to stopniowa utrata przechowywanych informacji, umiejętności, wprawy, zdolności do odtwarzania lub rozpoznawania wyuczonego materiału. Proces ten pełni rolę ?bufora? zabezpieczającego pamięć przed przeładowaniem. Jest też naturalną selekcją informacji (wyrzucamy materiał niepotrzebny i mało ważny).
Są dwie główne teorie zapominania. Zgodnie z teorią zanikania śladów pamięciowych informacje po prostu zaczynają ulegać zatarciu wraz z upływem czasu. Według teorii interferencyjnej do zapominania zmuszają nas informacje konkurencyjne. Stare informacje są wypierane przez nowe.
Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje interferencji:
1. INTERFERENCJA RETROAKTYWNA (nazywana też hamowaniem retroaktywnym) wywołana jest przez aktywność, która ma miejsce w okresie między nauczeniem się czegoś a odtwarzaniem
2. INTERFERENCJA PROAKTYWNA (czyli hamowanie proaktywne) występuje wtedy, kiedy materiał, który ma być zapamiętany, jest poprzedzony materiałem utrudniającym zapamiętywanie.
Pamięć polega na przechowywaniu danych percepcyjnych (dźwięki, obrazy, doznania kinestetyczne i in), ale także informacji abstrakcyjnych, wiedzy jak wykonywać pewne czynności (np. chodzić, prowadzić samochód, śpiewać itp.) i innych. Zapominanie może oznaczać różne procesy w zależności od tego, jakiego typu informacji dotyczy.
Zapominanie pojawia się w wielu chorobach i jest objawem chorobowych (demencja, amnezja). Jednak u całkowicie zdrowych ludzi także występuje zapominanie, jako normalny, powszechny proces utraty danych pamięciowych. Jest to jednak proces domagający się wyjaśnienia.
PAMIĘĆ - jeden z podstawowych procesów psychicznych, dzięki któremu osobnik gromadzi informacje i zdobywa doświadczenie, co wpływa na jego aktualne zachowania. Do podstawowych funkcji pamięci należą: zapamiętywanie, przechowywanie i odpamiętywanie (przypominanie).
Zapamiętywanie polega na wytworzeniu w wyższych ośrodkach nerwowych śladu pamięciowego i kojarzeniu nowych informacji z wytworzonymi wcześniej śladami pamięciowymi.
Przechowywanie to utrzymywanie się w układzie nerwowym zapamiętanego materiału.
Odpamiętywanie polega na aktywizowaniu śladów pamięciowych i przybierać może formę przypomnienia, rozpoznania lub reprodukcji.
Ze względu na czas pamiętania, wyróżnia się:
1) pamięć bezpośrednią (krótkotrwałą) - pamiętanie bodźców bezpośrednio po ich zadziałaniu.
2) pamięć długotrwałą - pamiętanie bodźców, przedmiotów, czynności przez długi a czasem nieograniczony okres czasu.
W zależności od sposobu zapamiętywania wyróżnia się: 1) pamięć logiczną - zapamiętywanie materiału w formie myślowych struktur uwzględniających związki zachodzące między jego elementami; 2) pamięć mechaniczną polegającą na wiernym zapamiętaniu a następnie odtworzeniu danego materiału bez wnikania w jego sens.
U różnych osobników występować może zdolność do łatwego zapamiętywania określonego rodzaju bodźców i mamy wówczas do czynienia z różnymi typami pamięci. Najczęściej wyróżnia się typy: wzrokowy, słuchowy i ruchowy.
Cechy pamięci różniące osobników to: 1) trwałość - wiąże się z przechowywaniem zapamiętanego materiału i mierzona jest czasem, w którym się przechowuje; 2) szybkość - mierzona jest czasem lub liczbą powtórzeń potrzebnych do przyswojenia sobie materiału; 3) wierność (dokładność) - mierzona zgodnością odpamiętanego materiału z wcześniej zapamiętanym; 4) gotowość - łatwość przypominania sobie materiału wyrażana czasem potrzebnym danej jednostce na przypomnienie; 5) pojemność (zakres) określa ilość i różnorodność materiału, który może być zapamiętany.
Rejestracja zmysłowa:
Wejście
STM
LTM
Wyszukiwarka