Teoria kosztów absolutnych

Czołowym ekonomistą, który krytykował doktrynę merkantylizmu, był Adam Smith. Opublikował on w 1776r. traktat Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, w którym wyszedł z założenia, że handel pomiędzy krajami jest korzystny dla każdej ze stron. To pozwoliło mu na wysnucie teorii kosztów absolutnych, według której podstawą rozwoju specjalizacji międzynarodowej i źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie bezwzględnych różnic kosztów wytwarzania mierzonych nakładami pracy. Zgodnie z ta zasada, jeśli określony kraj A jest bardziej efektywny, dysponuje przewagą w produkcji dobra X, a zarazem jest mniej efektywny niż inny kraj B w produkcji dobra Y, to oba kraje mogą odnosić korzyści wskutek rozwoju wzajemnego podziału pracy pod warunkiem, że kraj A eksportuje do kraju B całość lub część produkcji towaru X. W zamian za import z kraju B całości lub części produkcji Y.
Innymi słowy, rozwój międzynarodowego podziału pracy zgodnie z kształtowaniem się przewagi absolutnej prowadzi, zdaniem A. Smitha, do lepszego wykorzystania podstawowego zasobu (pracy ludzkiej) i powoduje wzrost produkcji obu towarów, co z kolei jest bezpośrednią przyczyną osiągania przez partnerów określonych korzyści (zwiększona wielkość produkcji do podziału między krajami-partnerami).

A. Smith posłużył się bardzo prostym przykładem liczbowym. Jest on przedstawiony w tablicy (zob. tablica 3.2).

Tablica 3.2

Przykład rozwoju handlu międzynarodowego zgodnie z zasadą przewagi absolutnej

Towary	Wyszczególnienie	Stany Zjednoczone	Wielka Brytania
Pszenica Sukno	Krajowe nakłady pracy ogółem 1 godzina 1 godzina	6 ton 3 metry	1 tona 6 metrów
Pszenica Sukno	Krajowe nakłady pracy na produkcję jed­nostki towaru, mierzone czasem pracy 1 tona 1 metr	10 minut 20 minut	60 minut 10 minut
Pszenica Sukno	Kierunki pożądanej specjalizacji	6 ton	6 metrów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie A. Smith, Badania nad naturą i przy­czynami bogactwa narodów, PWN, Warszawa 1954.

Z przykładu liczbowego wynika, że zaangażowanie jednostki pracy ludzkiej (1 godziny pra­cy) w Stanach Zjednoczonych powoduje wytworzenie tam 6 ton pszenicy, w Wielkiej Brytanii zaś tylko jednej tony. Jednocześnie zaangażowanie jednostki pracy ludzkiej w Wielkiej Brytanii przy­nosi produkcję 6 metrów sukna, podczas gdy w Stanach Zjed­noczonych tylko 3 metrów. Stany Zjednoczone są, zatem bardziej efektywne (dysponują absolutną przewagą) w produkcji pszenicy, Wielka Brytania zaś jest bardziej efektywna (dysponuje absolutną przewagą) w produkcji sukna. W związku z tym, bez względu na przyczyny występujących różnic, uzasadniony jest między tymi krajami rozwój specjalizacji i międzynarodowego podziału pracy. Stany Zjednoczone powinny się specjalizować (produkować na potrzeby wewnętrzne i w celu eksportu do Wielkiej Brytanii) w produkcji pszenicy, Wielka Brytania zaś powinna się specjalizo­wać (produkować na potrzeby wewnętrzne i w celu eksportu do Stanów Zjednoczonych) w produkcji sukna.

Odpowiednia spec­jalizacja produkcji jest uzasadniona kalkulacją. Gdyby oba kraje zdecydowały się na specjalizację niezgodną z tą zasadą wtedy poniosłyby straty. Dysponując nakładami pracy 1 godziny, Wielka Brytania produkowałaby tylko 1 tone pszenicy (o 5 ton mniej, niż jest to możliwe w Stanach Zjednoczonych), a Stany Zjednoczone tylko 3 metry sukna (dwukrotnie mniej, niż w warunkach pełnej specjalizacji może produkować; i eksportować Wielka Brytania).

Podsumowując kraj eksportuje te towary, w których produkcji jest bardziej wydajny niż inne kraje (ma niższe koszty produkcji). Rozwój międzynarodowego podziału pracy w ten sposób prowadzi do lepszego wykorzystania podstawowego zasobu, jakim jest praca ludzka i powoduje wzrost produkcji obu towarów.  

1

---