AUTORYTET I JEGO ZNACZENIE W PRACY NAUCZYCIELA
Pojęcie wychowania rozumiane jest często przez nastolatków jako forma nacisku, przymusu, ograniczeń ze strony rodziców i wychowawców Takie rozumienie wychowania wynika najczęściej z braku właściwych relacji osobowych w procesie wychowania. W rzeczywistości obie uczestniczące strony wzajemnie się wychowują, Z jednej strony wychowawca to kłoś, kto powinien znać drogę i jednoznacznie widzieć cel wychowania, a z drugiej strony wychowanek podążający za swoim mistrzem - w ta samą stronę
Trud wychowania nie należy do łatwych jest jednak przejawem troski o rozwój człowieka Istota ludzka nie może, bowiem stać w miejscu. Autentyczne wychowanie to proces kształtowania człowieka już w pełni ludzkiego przeżywania wszystkich przejawów życia człowieka. Każde, zatem wychowanie musi mieć swój cel i musi być oparte na spójnym systemie wartości. Wartości te stanowią pewnego rodzaju środki (narzędzia) osiągania celu wychowania. Jak się okazuje szczególnym polem walki o młodego człowieka jest właśnie system wartości. Szerzący się liberalizm próbuje wykorzystać aktualna sytuacja młodego człowieka (brak realizmu, silne emocje, wpływ okresu dojrzewania, przesadny krytycyzm szczególnie wobec starszych) do swoistego rozmywania systemu wartości. W zamian tworzy się miraż łatwego życia i użycia, wolny od odpowiedzialności i obowiązków System wartości zastępuje się swoiście rozumianym liberalizmem opartym na mgliście formułowanych pojęciach tolerancji, swobodzie wygłaszania opinii, nie narzucaniu swej woli lip, W takich warunkach brak kryteriów oceny ludzkich postaw, a takie wartości
jak dobro, prawda, sprawiedliwość pozostają w sferze dalekich iluzji. Harmonijny rozwój osoby ludzkiej wymaga wzmocnienia procesu integracji osobowej, która przejawia się zdolnością do działania zgodnie z wybranym systemem wartości.
W tym sensie naczelnym zadaniem wychowawczym wobec młodego człowieka jawi się odpowiedzialność wyrażająca się w wypełnianiu czterech podstawowych elementów wiem, co robię, wiem, po co, przewiduję konsekwencje, jestem gotowy je realnie ponosi.
Wspomniany wyżej fakt, ze wychowawca musi być mistrzem dla wychowanka można również wyrazić inaczej mówiąc o konieczności autorytetu w wychowaniu są różne źródła autorytetu. Źródłem autorytetu może być władza. Jest to niewątpliwie dość powszechnie występujący autorytet, chociaż - jak się często okazuje - niezbyt trwały. Mówi się o władzy rodzicielskiej, której źródłem pierwotnym jest prawo naturalne., a nic prawo stanowione czy tez tradycja. W wychowaniu władza rodzicielska jest ściśle powiązana z postawą miłości do wychowanka. Brak miłości w wychowaniu prowadzi do wynaturzeń w postaci niechęci czy nawet przemocy. Innym źródłem autorytetu może być wiedza. Młodym ludziom imponują, wychowawcy posiadający rozległą wiedzę, jednakże każdy człowiek może ją posiąść w ograniczonym zakresie - stąd tez i autorytet, jaki z niej wynika jest ograniczony. Niewątpliwie ważnym źródłem autorytetu jest wysoka ocena moralna. Ograniczoność tego źródła wynika z oczywistego faktu, że nie ma ludzi bez wad Młody człowiek z wyostrzonym i częściowo przesadnym zmysłem Krytycyzmu wyłowi je natychmiast Z powyższych uwag wynika, że autorytet jest towarem deficytowym. Czy istnieje, zatem takie źródło autorytetu, które nie podlega ograniczeniom i jest aktualne zawsze? Pozytywna odpowiedź na to pytanie dotyczy jedynie przypadku, gdy źródłem
autorytetu jest pragnienie dobra zła wychowanka. Taka postawa wynika z definicji dojrzałej miłości.
Autorytet jest ściśle związany z posłuszeństwem Należy wyraźnie rozróżnić pojecie posłuszeństwa od uległości. Posłuszeństwo wyrasta z •wolności wychowanka i jest wyborem ze względu na autorytet, jaki posiada wychowawcy Uległość jest wyrzeczeniem się wolności ze względu na przewagę (siłę, władcę) wychowawcy Posłuszeństwo jest, zatem sposobem współdziałania wychowanka z wychowawcą, uległość natomiast wynika z przeświadczenia, ze nie ma się wyboru. Proces samowychowania narażony jest na wiele zagrożeń. Są to między innymi; cynizm wobec wszelkich wartości, handel rozrywką odciągający młodego człowieka od ważnych problemów, pornografia, nałogi, agresja, koniunkturalna zmienność postaw. Tym zagrożeniom miody człowiek musi stawić czoło Będzie to możliwe, gdy jego wątpliwości i rozterki będzie mógł skonfrontować z zachowaniami uznanych przez siebie autorytetów.
Zdaniem Robertsona duże znaczenie w zapewnieniu ładu w klasie ma autorytet nauczyciela i sposób jego wyrażania.
Nauczyciel może zademonstrować uczniom znajomość własnych praw i swą uprzywilejowaną pozycję, m.in.:
W klasie swobodnego i pewnego poruszania się po klasie
W uważnym spojrzeniu skierowanym na ucznia
W wyborcę formy zwracania się do niego
W decydowaniu, kiedy rozpocząć, a kiedy zakończyć interakcję z uczniom
W dawaniu do zrozumienia, że oczekuje się od niego pewnego podporządkowania.
Właściwością stosunków nauczyciel - uczeń opartych na autorytecie nauczyciela jest to, że uczeń z własnej woli postępuje tak, jak życzy sobie tego nauczyciel, dlatego, że przy każdej okazji przekonuje się on o pozytywnych skutkach, swego posłuszeństwa, a nie, dlatego, że boi się w konsekwencji swego niewłaściwego postępowania, W stosunkach, opartych na autorytecie nie ma wiec w przeciwieństwie do stosunków opartych na władzy niebezpieczeństwa wywołania wrogości i agresji u
uczniów). Dzięki temu tworzy się w klasie klimat, w którym uczniowie będą bardziej skłonni współpracować z nauczycielem, co wpłynie korzystnie na proces nauczania - uczenia się.
W książce pt. "Jak zapewnić dyscyplinę, ład w klasie. Robertson podaje także kilka czynników wpływających na zdobycie lub umocnienie się autorytetu nauczyciela, a są to; Po pierwsze: Pewność siebie i stanowczość, wyrażająca się przede wszystkim gestem, słowem. Może się okazać, że poszukiwanie właściwej drogi będzie bardzo długotrwale, a w wielu przypadkach można jej nie odnaleźć wcale.