|
|
Cała grupa rodzinna przemierza swoje terytorium w poszukiwaniu zdobyczy. Zimowe terytorium jest znacznie większe od letniego, jego obszar wynosi w polskich warunkach średnio 90 - 250 km2. Mniej więcej co trzy tygodnie grupa pojawia się w tym samym miejscu. Samiec alfa intensywnie znakuje moczem jego granice, szlaki wędrówek, ich skrzyżowania, charakterystyczne punkty, kamienie, wyniesienia, karpy drzew, robi to średnio co 2 minuty. Samica alfa często go naśladuje, pozostali członkowie grupy starannie obwąchują teren. W ten sposób powstaje rozpoznawalna dla wszystkich członków rodziny, szczegółowa mapa ich terytorium, na podstawie której można w sposób najbardziej racjonalny wykorzystywać bazę pokarmową.
Wilki często wyją, to też sposób określania granic terytorium w stosunku do zajmującej sąsiedni obszar innej grupy.
Polują zbiorowo, całą grupą rodzinną, wyją by ogłosić sukces polowania.
Często są aktywne także w dzień,
Pod koniec miesiąca rozpoczyna się ruja.
|
|
Trwa ruja u samic, to trudny okres dla grupy, dobiera się para alfa, samica i samiec często nawzajem obwąchują sobie szyję i głowę, zanurzając nos głęboko w futro,
Narasta napięcie pomiędzy pozostałymi członkami grupy,
Następuje czasowe rozproszenie grupy, wilki polują pojedynczo lub w parach,
Częste wycie pomaga rozładować napięcie.
|
|
Samica alfa jest w ciąży (ciąża trwa około 63 - 65 dni),
Grupa na powrót się integruje - wspólnie poluje, penetruje terytorium, znakuje teren, wyje,
|
|
Samica alfa wraz z samcem alfa, na dwa, trzy tygodnie przed porodem, wybierają miejsce na norę. Jest to najczęściej trudno dostępne, suche miejsce pod wykrotem, nisko ugałęzionym świerkiem, piaszczysta skarpa w świerkowym młodniku, stara nora lisa lub borsuka. Na obszarach gdzie wilki nie są od dłuższego czasu obiektem polowań, każda grupa ma dość stałe, co roku wykorzystywane, nory.
Samica alfa kopie norę. Składa się ona z dość szerokiego otworu wejściowego, długiego (do 9 m) wąskiego korytarza oraz obszernej, niczym nie wyściełanej komory. Do porodu samica pozostaje w pobliżu nory,
Ze względu na konieczność regularnego powrotu grupy do nory znacznie zmniejsza się wielkość penetrowanego terytorium,
Pod koniec miesiąca następuje poród (może się on, w zależności od czasu rui, odbyć wcześniej - od marca, lub później - aż do maja),
Zwykle rodzi się 4-5 szczeniąt, są ślepe, głuche i bardzo nieporadne, są bardzo wrażliwe na przechłodzenie. Mają prawie czarne futerko. Wymagają stałej i troskliwej opieki - piją mleko matki. Samica pozostaje z nimi przez cały czas w gnieździe, pożywienie dostarczają jej członkowie grupy.
Wilki nie wyją, by nie zdradzić położenia nory.
|
|
Życie wilczej grupy rodzinnej koncentruje się przy wejściu do nory. Terytorium łowieckie ograniczone jest na tyle, by możliwy był codzienny powrót do samicy opiekującej się szczeniakami.
Około 4-5 maja (jeśli założymy, że poród nastąpił 1 maja) szczenięta zaczynają słyszeć.
Około 11 - 15 dni po porodzie otwierają oczy, ciągle jednak przebywają w norze i dużo śpią
Około 20 maja pojawiają się pierwsze mleczne zęby.
Szczeniaki zaczynają nieporadnie wychodzić z nory.
Kilka dni później spożywają pierwszy mięsny posiłek, który przynoszą im w żołądkach powracający z polowania dorośli członkowie grupy. Lekko nadtrawione mięso zwracane jest przy wejściu do nory.
Pod koniec miesiąca wilczki są już dość ruchliwe, bawią się, ich zwisające uszy zaczynają sterczeć, próbują wyć. Pierwsza udana próba jest zawsze wielkim zaskoczeniem dla maluchów. Rozpoczyna się długi proces socjalizacji.
|
|
Szczeniaki są już bardzo ruchliwe, dużo czasu spędzają na zabawie u wejścia do nory, uprawiają zapasy, mocują się, gryzą, łapią zębami za szyję, jeżdżą sobie nawzajem na grzbietach ustalając swoją własną hierarchię dominacji, a poprzez zabawę nabywają umiejętności współżycia w wilczej rodzinie i skutecznego polowania.
Matka szczeniąt zaczyna uczestniczyć w polowaniach, w tym czasie opiekuje się nimi samiec beta.
Po każdym powrocie z polowania odbywa się przed norą radosny rytuał powitania: skomlenie, piski, wzajemne obwąchiwanie, lizanie, tarzanie się na plecach, machanie ogonem, który integruje rodzinę i wpaja młodym znaczenie gestów, dźwięków i zapachów w porozumiewaniu się i ustalaniu hierarchii.
Dorośli członkowie grupy biorą czynny udział w wychowywaniu szczeniąt, przynosząc im połknięty pokarm i zwracając go pod wpływem lizania i łapania przez szczeniaki okolic ich pyska, opiekując się maluchami podczas nieobecności wadery, bawiąc się (z wyraźną ochotą) w berka, biegając w kółko, pełniąc ze stoickim spokojem funkcje “szmacianych lalek” (szczególnie samiec beta) targanych, napadanych, atakowanych przez małe wilczki (nauka atakowania ofiar), strofując delikatnie lecz stanowczo (łapanie za pysk i przygważdżanie do ziemi) jeśli zabawa posuwa się zbyt daleko.
Pod koniec miesiąca szczeniaki są na tyle sprawne i silne, że mogą opuścić norę i przeprowadzane są na jedno z miejsce spotkań (rendez-vouz side), gdzie przeczekują godziny, podczas których dorośli zdobywają pokarm. W tym czasie bawią się nadal, penetrują najbliższą okolicę, odpowiadają wyciem i skomleniem na sygnały członków grupy.
|
|
Grupa na dobre opuszcza norę, rozpoczyna się okres wspólnej wędrówki wilczej rodziny od jednego miejsca odpoczynku (miejsca spotkań) do następnego
Ubarwienie szczeniąt jest ciągle ciemniejsze niż dorosłych
Trwa okres intensywnej socjalizacji, nasila się więź pomiędzy dorosłymi członkami grupy i młodymi, wzrasta agresja wobec obcych wilków należących do innych grup. Pomaga to w zachowaniu integralności grupy,
Kolejny raz zmienia się hierarchia dominacji wśród szczeniąt
Szczenięta z nieposkromioną ciekawością poznają teren, wyruszają samodzielnie na pierwsze wędrówki
Intensywnie trenują umiejętność wycia dołączając się z zapałem do dorosłych
Trudne warunki pogodowe, nocny chłód i wilgoć deszczowych dni, niedostateczna ilość pokarmu (trzy razy większe zapotrzebowanie na białko na kilogram ciała niż u dorosłych), w czasie tych pierwszych trzech miesięcy życia powoduję dużą śmiertelność wśród małych wilczków. Dodatkowo sami rodzice eliminują te z pośród szczeniaków, których zachowanie wskazuję na wrodzone lub nabyte choroby. Do końca lipca przeżywa najczęściej zaledwie połowa miotu, a więc trzy szczeniaki.
|
|
Wilczki są coraz sprawniejsze, rozpoczyna się nauka wspólnego polowania. Umiejętność polowania na drobne gryzonie, żaby wydaje się być wrodzona. Szczeniaki doskonalą ją podczas zabawy, atakując i podrzucając w górę kamyki, patyki, szyszki a potem stopniowo z powodzeniem łapiąc myszy. Polowanie na dużą zdobycz taką jak jeleń wymaga doskonałej taktyki, współpracy całej grupy rodzinnej, sprawnego porozumiewania się. Wszystkich tych umiejętności trzeba się nauczyć. Najpierw podczas zabawy a następnie towarzysząc dorosłym i obserwując ich w czasie polowań.
Brak stałych zębów uniemożliwia zabicie większej ofiary, trenują więc ”na sucho” nadal karmione przez dorosłych nadtrawionym pokarmem lub podprowadzane do zabitej zdobyczy.
Wędrówka z dorosłymi pomaga poznać terytorium grupy oraz cały zestaw znaków i sygnałów wyróżniających jego granice i charakterystyczne punkty. Znany doskonale zapach pozostawiany przez samca alfa podczas znakowania terenu kojarzy się z domem, obce zapachy sygnalizują przekroczenie granic terytorium i niebezpieczeństwo.
|
|
Szczeniaki ważą już około 8-14 kg (w tej samej grupie mogą występować różnice kilku kilogramów),
Rozpoczyna się wymiana zębów mlecznych na zęby stałe, co umożliwi im niebawem zabicie większej ofiary,
Są z każdym dniem bardziej wytrzymałe i mogą przemierzać coraz większe odległości z rodzicami, letnie ograniczone terytorium zaczyna się stopniowo powiększać. Rozpoczyna się okres obfitości pokarmu, wspólnych polowań i dalekich wędrówek,
Wzrasta możliwość spotkania przez szczeniaki przedstawicieli innych grup rodzinnych. Dotychczasowa duża zdolność do nawiązywania więzi z innymi wilkami ustępuje nieufności i wrogości wobec obcych. Stanowi to gwarancję jedności i trwałości grupy,
Osiągnięta w sierpniu największa częstotliwość wycia stopniowo się obniża, wilki wyją mniej chętnie.
|
|
Do piątego miesiąca dożywa już tylko mniej niż połowa szczeniąt (około 40% miotu). Niewielkie grupy rodzinne, lub nawet pary, nie posiadające dostatecznego doświadczenia mogły już stracić cały miot.
Szczeniaki włączane są stopniowo w hierarchiczny układ całej grupy rodzinnej, dotychczas miały swoją własną hierarchię. Przychodzi czas wypracowania sobie własnej pozycji w grupie, karą za popełnione błędy w odczytywaniu języka ciała i mimiki, oraz nie respektowanie dominacji i podporządkowania jest delikatne lecz stanowcze łapanie zębami za pysk i przygważdżanie do ziemi.
Pomimo włączenia do układu hierarchicznego grupy, szczenięta nadal są traktowane ulgowo przy posiłkach, nie są odpędzane od ofiar przez zajmujących wyższą pozycję dorosłych. Umożliwia to zaspokajanie szczególnie dużego zapotrzebowania na składniki energetyczne i budulcowe dla rozwijającego się nadal organizmu.
Kontynuowana jest wymiana zębów mlecznych - kłów i siekaczy, na stałe, wyrastają także zęby przedtrzonowe i trzonowe (dorosły wilk ma 42 zęby).
Letnia sierść wymieniana jest na sierść zimową, która u szczeniąt jest szczególnie gruba, z dużą ilością jasnych, kremowych, lekko skręconych włosów puchowych (ta niezwykle ciepła i piękna szata była i niestety ciągle jest w niektórych krajach przyczyną podchodowywania wybranych z nory szczeniąt do zimy, a następnie zabijania ich dla cennego trofeum).
Grupa praktycznie nie pozostaje na jednym miejscu dłużej niż potrzeba im na skonsumowanie zabitej ofiary. Penetrują systematycznie całe zajmowane terytorium, odświeżając znaki zapachowe (znakowanie moczem, drapanie ziemi, itp.).
|
|
Nadeszła zima, drapieżniki są w stosunkowo dobrej kondycji fizycznej, jesienna dostępność pokarmu uwidoczniła się w znacznym przyroście wagi i puszystym futrze. Zima jednak zapowiada się jak co roku jako ciężki okres dla wilków.
Dla szczeniąt trwa tzw. Okres juwenilny. Właśnie wyrosły im ostatnie zęby stałe - trzecie trzonowce w żuchwie, mają więc już pełny garnitur uzębienia. Pomimo to wciąż jeszcze nie są zdolne do samodzielnego polowania i zabijania dużej ofiary. Najczęściej prowadzone są przez dorosłe wilki do upolowanej zdobyczy.
Dzieląca się dotychczas na mniejsze grupki, nasza wilcza grupa zaczyna coraz częściej polować wspólnie. Pokrywa śnieżna czasami utrudnia a czasami ułatwia dogonienie ofiary. Jeśli śnieg jest głęboki i puszysty, długonogie jelenie zyskują znaczną przewagę nad zapadającymi się w śniegu drapieżnikami. Gdy śnieg pokryty jest zlodowaciałą skorupą, zapadające się i kaleczące nogi na ostrych krawędziach jelenie szybko doganiane są przez utrzymujące się na powierzchni, sporo lżejsze wilki.
Wzrasta ochota i częstotliwość spontanicznego, grupowego wycia. Szczególnie chętnie wilki wyją przy upolowanej ofierze dając wyraz poczuciu jedności grupy, wyruszając i powracając z polowania, chcąc odstraszyć pojawiającego się blisko intruza (np. Samotnego wilka).
Coraz częściej członkowie grupy koncentrują się wokół osobników dominujących, sprawdzając swoją pozycję w hierarchii rodzinnej, intensywnie wykorzystywana jest "mowa ciała", machanie ogonami i mimika pyska.
|