Psychologia rodziny. 2012-01-03

Faza pustego gniazda.

Faza kiedy dzieci opuszczają dom. Małżonkowie ponownie znajdują się w diadzie i muszą wypracować nowe wzory funkcjonowania jako -para- duża satysfakcja jeśli rozwiązane dotychczasowe konflikty i relacje z dziećmi były prawidłowe. W tym okresie małżonkowie często przechodzą z pozycji rodziców na dziadków i muszą podejmować nowe pozycje społeczne- dziadków. W niektórych rodzinach faza ta może wiązać się z trudnościami, które pojawiają się jeśli problem w relacji między małżonkami nie zostały rozwiązane i bycie w diadzie zwiększa prawdopodobieństwo skonfrontowania się z problemami, problem jeśli małżonkowie dostrzegają pustkę w relacji uświadomioną przez odejście dzieci (to co ich łączyło to dzieci). Innym źródłem problemów może być odczuwanie odchodzenia dzieci z domu jako straty- wtedy ich usamodzielnianie się jest źródłem problemów i trudności. W niektórych mogą to być trudności odchodzenia dziecka najmłodszego w innym wypadku każdego z dzieci.

Emerytura. Starzenie się rodziców.

Ten okres może być źródłem zadowolenia, natomiast mogą się pojawić problemy i trudności wtedy gdy małżonkowie nie radzą sobie z przejściem na emeryturę. Oznacza ono, że małżonkowie spędzają dużo czasu w domu i spędzają ze sobą znacznie więcej czasu niż do tej pory. Stawia to przed małżonkami wyzwanie wypracowania nowego sposobu interakcji (nowe sposoby spędzania razem czasu, nowe cele). Problem pojawia się jeśli jeden z małżonków umiera pozostawiając drugiego w samotności wtedy tym małżonkiem który został musi zająć się rodzina i sprawować nad nim opiekę, albo musi sam znaleźć inne formy aktywności, które będą satysfakcjonujące. Kolejne źródło- stopniowa utrata sprawności- wymaganie coraz większej opieki- stawianie rodziny przed problemem zorganizowania opieki nad rodzicami (np. zinstytucjonalizowana opieka, osobiste sprawowanie opieki nad rodzicami).

Zadowolenie z małżeństwa

Jest podstawowym zagadnieniem z zakresu teoretycznego zajmowania się rodziną.

Definicja małżeństwa

: Maria Ziemska podaje, że:

„Małżeństwo jest to jedność utworzona przez dwie różne indywidualności, dwie niepowtarzalne osobowości, które decydują się dalsze życie spędzić razem”.

Zgodnie z podejściem systemowym: to nie suma elementów, ale całość, która posiada nowe właściwości będące efektem oddziaływań partnerów na siebie, aby zrozumieć parę małżeńską nie wystarczy oddzielne poznanie małżonków, ale również charakteru relacji między nimi) Ta nowa całość nie tworzy się w jednym momencie ale realizuje się w czasie- jest więc rzeczywistością dynamiczną, w której wspólnota małżonków jest sposobem życia- małżonkowie działając wspólnie realizują przez to siebie. Powtarzając słowa JPII- nie jest to poświęcenie, czy przekreślenie jednostki, ale sposobem jej rozwoju. Małżeństwo jest to związek dwojga osób które charakteryzuje:

• Związek w zamierzeniu trwały, na całe życie

• Związek ten realizuje wspólne dobro małżonków- związek uszczęśliwia małżonków

• Związek dynamiczny, stale się zmieniający. A więc zmiany mogą przebiegać w dwóch kierunkach:

• W kierunku realizacji- pogłębiania wspólnoty i czynienia jej coraz bardziej twórczą, kreatywną

• Zmiany jakie dokonują się mogą prowadzić do dezintegracji w związku.

Tak więc każdy związek znajduje się na pewnym kontinuum [dezintegracja najwyższa jakość związku].

Jeśli chcemy określić w którym miejscu związek znajduje się na kontinuum.

Co to znaczy, że związek jest udany- o wysokiej jakości lub zdezintegrowany.

Zadowolenie z małżeństwa

Nie ma jednoznacznych kryteriów. O różnorodności podejść może świadczyć wielość terminów wyrażających jakość sytuacji małżeńskiej:

• Przystosowanie małżeńskie- to pojęcie wyraża pewną koncepcję zgodnie z którą zasadniczym czynnikiem dla małżeństwa jest zgoda między małżonkami. Akcent położony jest na harmonię związku małżeńskiego natomiast nie zwraca się uwagi na szczęście i zadowolenie osób tworzących związek. Oznacza to, że taka harmonia może być czasami uzyskiwana za cenę rezygnacji z indywidualnych potrzeb przez jednego z małżonków lub obojga z nich.

• Szczęście małżeńskie- w tym podejściu uważa się, że to małżonkowie najlepiej wiedzą czy są szczęśliwi i to oni decydują o tym czy ich związek jest szczęśliwy, czy nie. W tym podejściu akcentuje się subiektywne oceny jakości relacji małżeńskiej dokonywane przez małżonków. W tym podejściu nie bierze się pod uwagę obiektywnych czynników- stałości małżeństwa, ilości konfliktów.

• Zadowolenie z małżeństwa- to pojęcie wprowadza m.in. Maria Braun Gałkowska, która uważa, że ostatecznym kryterium dobrego funkcjonowania małżeństwa nie jest podobieństwo do jakiegoś modelu teoretycznego- zewnętrznego kryterium, ale subiektywne zadowolenie małżonków. Według niej to poczucie zadowolenia z małżeństwa jest głównym czynnikiem trwałości związku.

• Sukces małżeński- terminu tego najczęściej używają socjologowie. Wymieniają oni różne kryteria sukcesu małżeńskiego, najczęściej jako kryteria sukcesu małżeńskiego wymieniają:

• Trwałość małżeństwa

• Subiektywne poczucie szczęścia małżonków

• Pełny rozwój osobowości małżonków

• Osiągnięcie pełnej integracji wewnętrznej małżeństwa, co oznacza brak konfliktów i kryzysów

• Wychowanie zdolnych i aktywnych dzieci

• Realizowanie oczekiwań grup szerszych

• Jakość małżeńska- coraz częściej używane aczkolwiek są problemy z definicją tego pojęcia- uważa się, że jest to subiektywna ocena związku, pary małżeńskiej z uwzględnieniem pewnej liczby wymiarów i ocen. Bierze się pod uwagę: przystosowanie, zadowolenie, integrację, komunikację i wiele innych.

Badanie jakości relacji małżeńskiej

Badając jakość relacji małżeńskiej można ją badać na dwa sposoby:

1. Można oceniać jakość tej relacji w danym momencie

2. Można badać jako rzeczywistość dynamiczną- badać zmiany dokonujące się w odniesieniu do zmian zachodzących w czasie, w jakości relacji małżeńskiej, w związku z zachodzącymi wydarzeniami. Bada się czynniki i wydarzenia, które poprawiają i pogarszają relację (np. urodzenie dziecka)

Koncepcja czynników powodzenia małżeństwa (M. Braun Gałkowska)

Pierwsze kryterium- małżeństwo jest to rzeczywistość dynamiczna:

• Czynniki działające przed ślubem

• Czynniki działające po ślubie:

Drugie kryterium- małżeństwo rzeczywistością relacyjną:

• Czynniki jednostkowe

• Czynniki relacyjne

Ilustracja graficzna koncepcji

Czynniki	Przed ślubem	Po ślubie
Jednostkowe	Dojrzałość do małżeństwa każdej z osób (efekt jeszcze przed zawarciem małżeństwa)	Związane z właściwościami z każdej z osób i relacja między osobami- cechy osobowości, temperamentu, atrakcyjność fizyczna partnera, prezentowane przez niego postawy i inne czynniki.
Relacyjne	Wybór partnera	Właściwości interakcji zachodzących między małżonkami. Te interakcje wyznaczone są przez: jakość komunikacji, porozumienie seksualne, rodzaj sprzężeń zwrotnych, relacje z osobami poza rodziną.

Komunikacja między małżonkami.

Jest bardzo ważna dla rozwoju relacji małżeńskiej. Komunikacja interpersonalna szerzej rzecz ujmując jest złożonym procesem wymiany informacji pomiędzy dwiema lub większą liczbą osób pozostających we wzajemnym kontakcie. Na komunikację między członkami rodziny zwracało uwagę wielu teoretyków rodziny, terapeutów. „Ludzie nie mogą się nie komunikować, a brak komunikatu jest również komunikatem”. Każdy objaw, zachowanie objawowe jest komunikatem.

Z reguły wyróżnia się komunikację

• werbalną- językową

• niewerbalną

W procesie wyróżnia się:

• nadawcę

• odbiorcę

• kanał przesyłania sygnałów

Schemat- WSTAW

Elementy nadawania

• intencja nadawcy- oznacza, że jeśli nadawca coś przekazuje to robi to z jakimś zamiarem, intencją. Intencja rozumiana jest, jako świadomy zamiar, dążenie, cel rozmowy.

• Wiadomość- zespół informacji dobranych odpowiednio do intencji. Tutaj ważna jest trafność wyboru informacji stosownie do intencji, jasność i konkretność takiej informacji

• Kodowanie- zamiana treści informacji na sygnał. Najczęściej używanym kanałem jest kod językowy.

• Przekazywanie sygnału

Elementy odbierania:

• Odbieranie sygnału- wymaga pewnej koncentracji odbiorcy na nadawcy; wymaga również pewnej spostrzegawczości, empatii, wymaga bycia tu i teraz.

• Odkodowanie wiadomości- zrozumienie wiadomości polegające na tym, że odbiorca rozumie nadany komunika zgodnie ze znaczeniem jakie chciał mu przyporządkować nadawca

• Interpretacja- polegająca na odtworzeniu intencji i motywacji nadawcy.

Najczęstszym zaburzeniem jest nieprawidłowa interpretacja- odbiorca interpretuje wiadomość, przy czym odczytuje intencję i motywację niezgodnie z intencją i motywacją nadawcy.

Repertuar nadawcy i odbiorcy

repertuar- całokształt zdolności i umiejętności komunikacyjnych osób biorących udział w przekazie informacji. Na repertuar składają się:

• kompetencje językowe osób komunikujących się, oraz umiejętności społeczne nadawcy, dzięki, którym może on dostosować wrażenia językowe do możliwości odbiorczych słuchacza. Najlepiej gdy repertuar nadawcy i odbiorcy są takie same. W poradnictwie ważną umiejętnością jest dostosowanie repertuaru komunikacyjnego do osoby przychodzącej do poradni.

Znaczenie komunikacji niewerbalnej

Komunikacja niewerbalna nie ma charakteru kodu językowego, z reguły nie jest świadoma i niezamierzona. Zanim dojdzie do komunikacji werbalnej osoba, już budzi w nas odczucia. Jakie informacje niosą ze sobą komunikaty niewerbalne:

1. Większość naszej wiedzy o emocjach i odczuciach drugiej osoby pochodzi z komunikatów niewerbalnych. Głównie za ich pomocą uzewnętrzniamy nasze emocje. Za ich pomocą uzyskuje informacje o emocjach, odczuciach partnera relacji.

2. Służą regulacji i strukturalizacji relacji społecznych- np. podtrzymywanie kontaktu wzrokowego zachęca do kontynuowania rozmowy- strukturalizuje interakcje; zwiększenie, zmniejszenie dystansu narzuca charakter interakcji- im mniejszy dystans, tym większa intymność.

3. Niektóre komunikaty werbalne są zastępowane niewerbalnymi.

4. Komunikaty niewerbalne z reguły dostarczają kontekstu w ramach, którego dokonuje się interpretacji komunikatów werbalnych.

Aspekt treściowy i relacyjny języka:

Wyróżnia się:

• Aspekt treściowy- informacja przekazywana za pomocą słów- kodu językowego

• Aspekt relacyjny jest to ta część komunikatu, która definiuje relację między osobami. Pozwala zrozumieć treść komunikatu. Definiuje relację między osobami. Komunikat o komunikacie- metakomunikat.

Ważne komunikaty niewerbalne.

[Winnicot- rodzic dostatecznie dobry- rodzic, który potrafi odczytywać komunikaty nadawane przez własne dziecko- np. rozpoznawanie płaczu dziecka]

Co obejmuje komunikacja niewerbalna?

• Mowa ciała- obejmuje ona:

• wyraz twarzy, mimikę. Za pomocą wyrazów mimicznych twarzy można zidentyfikować 6 grup emocji: miłość/radość/uszczęśliwienie, zdziwienie, strach/cierpienie, gniew/wściekłość/zdecydowanie, niesmak/wstręt, lekceważenie/pogarda.

• Gestykulacja

• Ruchy ciała i postawa ciała

• Sposób ubierania się (perfumy, makijaż)

• Wokalizacja- jest różna w różnych sytuacjach- jeśli czyjaś obecność jest zagrażająca to emisja odpowiedzi jest utrudniona. Np. gdy kłamiemy mówimy głośniej niż wtedy gdy mówimy prawdę.

• Wielkość źrenic- jest ważną informacją, którą odbieramy. Na widok przedmiotu pożądanego źrenice rozszerzają się. [kobietom rozszerzają się na widok mężczyzn i dzieci, mężczyznom tylko kobiet]

7

Nadawca

Odbiorca

Kanał przesyłania sygnału

Repertuar odbiorcy

Repertuar nadawcy

---