GRUPY SCHORZEŃ WYSTĘPUJĄCE WŚRÓD DZIECI I MŁODZIEŻY
Choroby wynikające z ryzyka okołoporodowego i związane z wadami wrodzonymi: m. p. dz., rozszczep kręgosłupa, przepuklina oponowo-rdzeniowa, padaczka
Choroby metaboliczne: otyłość, cukrzyca, zaburzenia układu krążenia, wady serca
Choroby związane z przeciążeniem układu nerwowego: nerwice, zaburzenia, choroby psychiczne
Choroby układu oddechowego: gruźlica płuc, przewlekłe zapalenie oskrzeli, astma, przewlekłe zapalenie płuc, zwłóknienia płuc, rozedma
Choroby układu ruchu: zapalenia stawów, choroba reumatyczna, gruźlica kostno-stawowa, dysfunkcje narządu ruchu, kalectwa, amputacje.
Dziecko może należeć do więcej niż jedna grupa schorzeń.
Cele terapii zajęciowej w pracy z dziećmi chorymi:
Pomoc w samoakceptacji, we właściwej tzn. w miarę realnej samoocenie i pomoc w pracy nad sobą
Ukazywanie atrakcyjnych ale realnych celów życiowych i szans na ich osiągnięcie przy uwzględnieniu istoty uszkodzenia i trudności
Pomoc w zdobywaniu wiedzy, umiejętności i nawyków przy eliminowaniu zbędnego wysiłku psychicznego i fizycznego.
Szczegółowe zadania i czynności terapeutyczne zależą głównie od rodzaju schorzenia oraz wieku dziecka.
Ad. 1.
Choroby wynikające z ryzyka okołoporodowego i z wadami wrodzonymi najczęściej powodują zaburzenia w zakresie rozwoju umysłowego, mowy, słuchu, wzroku, rozwoju emocjonalno-społecznego i ruchów dowolnych zwłaszcza u dzieci z niedowładami spastycznymi pochodzenia mózgowego, które trudno usprawnić.
Zadania terapeutyczne:
a) usprawnianie fizyczne, zwiększanie sprawności kończyn, siły mięśni, poprawianie koordynacji ruchów,
b) usprawnianie psychiczne,
c) nauczenie wykonywania czynności życia codziennego w zakresie samoobsługi i prac domowych.
Głównym celem jest rozwinięcie chwytności ręki, koordynacji ruchów i siły kończyn. W pomieszczeniach do terapii powinno być dużo różnych zabawek umożliwiających ćwiczenie wszystkich stawów i grup mięśniowych. Dużo czasu należy przeznaczyć na naukę ubierania się, jedzenia, prostych prac domowych typu zamiatanie, ścieranie kurzu, słanie łóżek itp. Dzieci w wieku szkolnym - prace z wikliny, tkactwa, galanterii skórzanej, ogrodnictwa, stosowanie różnych technik plastycznych.
Ad. 2
Zmierzamy do wzmocnienia motywacji do leczenia, zmniejszenia sytuacji stresogennych, na jakie narażone są dzieci w związku ze stosowaniem diety, zakazami i nakazami związanymi z leczeniem.
Zadania terapii:
a) usprawnianie psychiczne
b) zwiększanie wydolności fizycznej,
ukierunkowanie na naukę w nowych warunkach spowodowanych stanem zdrowia.
Dobór form terapii uzależniony jest od stanu ogólnego dziecka i jego wydolności wysiłkowej.
Rodzaj terapii i czas jej trwania powinien być uzgodniony z lekarzem. Podczas zajęć bacznie obserwujemy dzieci.
W przypadku zaburzeń krążenia zwracamy uwagę na częstość oddechu, ukrwienie twarzy, potliwość.
Terapia ze względu na poziom wysiłkowy powinna uwzględniać:
dobrą znajomość dziecka i jego poziomu wysiłkowego ze strony układu nerwowego
znajomość całodobowych obciążeń dziecka,
orientację w indywidualnym poziomie wysiłkowym dziecka
dobry kontakt z dzieckiem.
Dzieciom z małą wydolnością ogólną organizujemy: wspólne czytanie książek, rysowanie, malowanie, haft. W miarę wzrostu wydolności - tkactwo, galanteria skórzana, fotografika, makrama, prace z komputerem itp.
Ad. 3
Dziecko z zaburzeniami psychicznymi traci zdolność do udziału w życiu społecznym.
Odpowiednio dobrana terapia zajęciowa może wpływać:
uspokajająco
mobilizująco
usprawniająco w zakresie nawiązywania kontaktów społecznych, współżycia z innymi i dostosowania się do środowiska, w którym żyje.
Dobór czynności i zajęć zależy od stopnia zaburzeń psychicznych i wskazówek lekarsko-psychologicznych.
Szczególną rolę odgrywają zajęcia o charakterze rozrywkowym, organizacja czasu wolnego, sport, kółka zainteresowań i praca.
Dużą popularnością wśród dzieci i młodzieży cieszą się formy pracy grupowej. Grupy organizowane są na wzór społeczności i mają różny charakter.
Może to być:
społeczność pracy - uczy poprawności wykonywania pracy i pozytywnego do niej nastawienia. Uczestniczenie w tej grupie wpływa korzystnie na dzieci z trudnościami szkolnymi
społeczność samorządowa - uczy sposobów rozwiązywania przez grupę różnych problemów
społeczność przeżywająca - dąży do wytworzenia wśród członków zdolności do „otwarcia się” na zewnątrz
społeczność wypowiadająca się - służy do uświadamiania sobie przez jednostkę lub grupę swych trudności, konfliktów i napięć
społeczność udzielająca pomocy - ustala sobie cele pomocy, uczy sposobów jej udzielenia i znoszenia sytuacji przykrej.
Dobór czynności terapeutycznych zależy od stopnia zaburzeń psychicznych czy umysłowych oraz wskazówek dotyczących celu terapii.
Na początku zaczynamy od prostych zajęć dostosowując je do zainteresowań dzieci.
Zaleca się wszelkiego rodzaju prace manualne jak rysowanie, malowanie, rzeźbę, tkactwo, dziewiarstwo, zabawkarstwo itp.
Im młodsze dzieci to tym częściej zajęcia prowadzimy w formie zabawowej. Dobrze jest wykorzystywać w zajęciach elementy muzyki, gdyż muzyka wpływa korzystnie na nastrój i atmosferę zajęć.
Ad. 4
Dzieci ze schorzeniami układu oddechowego często i długo przebywają w oddziale szpitalnym lub sanatorium.
Cele terapii zajęciowej u dzieci z tej grupy schorzeń to:
utrzymanie sprawności fizycznej
usprawnianie psychiczne, zapobieganie depresjom
utrzymanie i rozwijanie poczucia potrzeby nauki i pracy.
Dobór terapii zajęciowej zależy od wydolności fizycznej dziecka, ich zainteresowań, przeciwwskazań lekarskich i warunków panujących w zakładzie leczniczym.
Pomieszczenia do terapii zajęciowej powinny być odpowiednio wyposażone w sprzęt oraz widne i przestronne.
Dzieci, zwłaszcza po zabiegach chirurgicznych, powinny być stopniowo aktywizowane najpierw w ramach terapii spoczynkowej (biernej), a następnie uczynniającej (czynnej). W czasie terapii czynnej (\szczególnie gry, zabawy ruchowe, sport i praca) musimy pamiętać o tzw. „rzekomej” dużej wydolności wysiłkowej tych dzieci. Powstaje ona w wyniku wzmożonego pobudzenia wszelkich przejawów życia psychicznego chorych.
W ramach terapii zajęciowej prowadzimy: dziewiarstwo, hafciarstwo, zabawkarstwo, prace w skórze, wyrób biżuterii, kurs kroju i szycia, biblioterapię, fotografikę, muzykoterapię. Różne rodzaje zajęć kulturalno-oświatowych, zajęcia świetlicowe łączymy z terapią zajęciową poprzez np. wykonywanie rekwizytów, dekoracji do opracowywanych teatrzyków, inscenizacji itp.
Właściwe obciążanie dzieci różnymi formami terapii zajęciowej wpływa pozytywnie na przebieg procesu leczenia.
Ad. 5
Organizacja terapii zajęciowej w grupie dzieci chorych z dysfunkcją narządu ruchu zależy od ich stopnia sprawności.
Wśród tej grupy dzieci prowadzimy zabawy i ćwiczenia uwzględniające określony ruch lub zespół ruchów dla wzmocnienia danej grupy mięśniowej lub zmniejszenia przykurczu stawowego np. tkactwo. Inną formą ćwiczeń, w których chodzi nie tylko o reedukację funkcji jednej grupy mięśniowej ale całych zespołów czynnościowych są zajęcia ogólnousprawniające lub koordynacyjne np. zajęcia z zakresu majsterkowania, wikliniarstwa, ceramiki, zabawkarstwa.
Wstępnym celem terapii w formie czynnej jest zainteresowanie dziecka czynnością, dostarczenie mu przyjemności, która z niej wynika.
Organizując terapię w formie czynnej dla dzieci unieruchomionych należy:
dbać o to, aby do ograniczeń wywołanych chorobą i leczeniem nie dostarczać dziecku nowych sytuacji stresujących
przeanalizować, czy czynności nieosiągalne dla unieruchomionego dziecka mogłyby być przy właściwej organizacji miejsca zajęć w mniejszym lub większym stopniu dostępne
znaleźć takie formy uczynnienia dziecka, które rekompensowałyby mu ograniczenia w zakresie ruchu
znaleźć takie zainteresowania i uzdolnienia dziecka, aby dzięki nim poczuło się pożyteczne i szczęśliwe.
Należy pamiętać, że aby zaspokoić potrzebę ruchu dziecka należy stosować różne formy i rodzaje zajęć.
Literatura:
R. Anyszko, T. Kott „Wychowanie w zakładzie leczniczym”, WSiP, 1988
Opracowała: mgr E. Waluga
3