I. Taranowicz „Małżeństwo partnerskie - mit czy rzeczywistość”

Małżeństwo partnerskie - termin oznaczający równoprawność osób tworzących małżeństwo; pojawił się u E. W. Burgera i H. J. Locke'a; sama ich koncepcja nie sprawdziła się (twierdzili np. że współczesna rodzina przestaje być instytucją, a staje się związkiem opartym o przyjaźń)

Małżeństwo partnerskie:

• K. Neugebauer - założenie równości, egalitaryzmu, wynikających z trwałej więzi miłości, szacunku, odpowiedzialności, troski i wierności

• Rembowski, Rostowski - jakość interakcji małżeńskiej, ekspresji emocjonalnej, specyfika osobowości małżonków rozpatrywana pod kątem możliwości samorealizacji

• Szopiński - więź psychiczna łącząca małżonków

• J. Witczak - wzajemne zaufanie, poczucie równowagi praw i obowiązków, wpółodpowiedzialności, wzajemną tolerancję, wyrozumiałość, dążenie do stałego poznawania siebie, pełnej akceptacji, zdolność do kompromisu

Realizacja modelu wymaga dojrzałej osobowości

[słaby punkt definicji to tożsamość partnerskiego małżeństwa ze szczęśliwym]

Małżeństwo partnerskie utożsamiane jest z nowoczesnością, ale istniało w pewnym sensie zawsze, zwłaszcza, że wymienione wyżej cechy charakteryzowały niejedno małżeństwo patriarchalne.

• Z. Butrym - funkcjonowanie rodziny oparte na wspólnych działaniach matki i ojca

• Kotlarska-Michalska - ocena stanu partnerstwa na podstawie wskaźników - udział w pracach domowych, w wychowaniu dzieci, materialnym zabezpieczaniu rodziny, praw i obowiązków

• M. Ziemska - rodzina symetryczna pod względem struktury i funkcji

• M. Jarosz - rodzina egalitarna - podział prac w domu, wspólna opieka nad dziećmi, wspólna troska o sprawy finansowe, poświęcanie czasu wolnego na hobby i zainteresowania; dzielone decyzje; matka i ojciec mają swoje obszary, w których dzierżą władzę

Def. Tyszki: dwóch równoprawnych partnerów, ceniących się wzajemnie jako niepowtarzalne osobowości, czerpiące satysfakcję z emocjonalnego i intelektualnego obcowania, skłonnych do wspólnego spędzania czasu ze względu na zbieżność zainteresowań i żywioną przyjaźń oraz atrakcyjność, traktujących wpółegzystencję bardziej indywidualnie niż instytucjonalnie, nieszablonowo i osobiście.

Egalitaryzm wyrażany w takich cechach jak:

1. identyczny/podobny poziom wykształcenia

2. identyczne/podobne zainteresowania i upodobania

3. identyczny/podobny zawód

4. skłonność do nowoczesnego, mniej instytucjonalnego traktowania małżeństwa i rodziny (bardziej interakcja osobowości niż ról społecznych)

5. podobny udział w życiu rodzinnym

Czynniki społeczno-ekonomiczne prowadzące do przemian:

Wstęp - rodzina tradycyjna (wg Tyszki) to rodzina patriarchalna, instytucjonalna, często produkcyjna, w okresie preindustrialnym; ojciec jest głową rodziny, w jego ręce władza, duża spójność rodzinna, warsztat pracy związany z rodziną, brak tendencji indywidualistycznych; przewaga stosunków materialno-rzeczowych nad emocjonalno-osobistymi; bezwzględne podporządkowanie członków rodziny normom życia rodzinnego oraz dokładnie sprecyzowanym rolom rodzinnym

Instytucja rodziny podporządkowana innym instytucjom społecznym; w modelach żony i męża nacisk na cechy korzystne dla rodziny w jej aspekcie instytucjonalnym - dla kobiety spełnienie funkcji opiekuńczej, dla mężczyzny materialnej i kontrolnej

- Upadek feudalizmu, majątków ziemskich, rodów, spadek znaczenia więzi rodowych, powstaje trzeci stan oraz mieszczaństwo

- Kapitał podkopuje rodziny typu rodowo-ziemiańskiego

dalej niekwestionowany autorytet mężczyzny, patriarchat (korzyści ekonomiczne)

uprzywilejowanie wynikające z roli obrońcy, zdobywcy, wojownika

brak kobiet w życiu społecznym, pozarodzinnym

kobieta - zależna od natury (stworzona by być matką), męża i ojca

• mężczyzna dla kobiety

• stanowił prawa, to jaka powinna być; poprzez niego mogła dopiero zdobyć wszystkie inne dobra

• mężczyzna jako pożądane dobro instrumentalne

• kobieta dla mężczyzny - dobro:

• instrumentalne  przedłużenie rodu, zajmowała się sprawami codziennymi, przyziemnymi, pozostawiając mężcz. czas np. na myślenie 

• autonomiczne  seks; odebranie kobiecie prawa do przyjemności z seksu

władza kobiety wynikała z tego, na ile umiała wykorzystać zarządzanie domem oraz swoją atrakcyjność seksualną (nigdy władza bezpośrednia, tylko poprzez manipulowanie mężczyzną)

postrzeganie kandydata na współmałżonka przez pryzmat zalet instrumentalnych - u mężczyzny poszukiwany majątek i pozycja, u kobiety rodność, wiano, zdolności gospodarskie

likwidacja tego kontekstu umożliwia małżeństwo partnerskie

 industrializacja i urbanizacja

 początek niezależności ekonomicznej kobiety, wyjście poza dom i rodzinę

 rozwój przemysłu, powszechna edukacja

generalnie zmiana pozycji kobiety dzięki:

• niezależności ekonomicznej

• możliwości zdobycia wykształcenia

podwyższenie rangi rodziny jako grupy społecznej:

• dzięki rozwojowi miast i wzrostowi kontaktów rzeczowych, anonimowości i samotności w tłumie

• rozpad rodziny dużej, rozluźnienie więzów pokrewieństwa (wzrost ruchliwości rodziny, brak wspólnej własności - szuka się oparcia emocjonalnego, poczucia bezpieczeństwa właśnie w rodzinie prokreacji)

nowa funkcja rodziny miejskiej - kompensacja w świecie zdepersonalizowanych stosunków społecznych

+ pojawienie się innego sensu czasu wolnego - wspólnie spędzany tworzy nowe więzi oraz przyjemność z samego faktu spędzania go razem

+rewolucja seksualna, odkrycie sfery erotyki przez kobiety

+uniezależnienie od mężczyzn i od natury (antykoncepcja)

+równorzędność również na linii seksualnej, pojawia się nowa więź erotyczna

PL - szybsze przemiany po drugiej wojnie światowej, pojawiają się zakłady pracy, rozwój szkolnictwa; I pokolenie kobiet łączyło dwa etaty - w pracy i w domu, dopiero następne podzieliło się obowiązkami ze swoimi mężami;

Kolejny etap rozwoju małżeństwa (różnice w stos. do modelu tradycyjnego):

• zmiana pozycji męża (już nie niekwestionowana głowa rodziny i najwyższa władza) i żony (już nie podporządkowana i zależna)

• wzrost rangi rodziny jako grupy pierwotnej w stosunku do instytucji

Podstawy małżeństwa partnerskiego:

• egalitaryzm małżeński wyrażający się w:

1. równomiernym dostępie do władzy wewnątrzrodzinnej

2. równomiernym rozłożeniu obowiązków rodzinnych

3. równych uprawnieniach poza rodziną

• funkcja emocjonalno-ekspresyjna jako podstawowa funkcja rodzinna - zaspokajanie potrzeb - m.in. bezpieczeństwa, bliskości, afiliacji, akceptacji, kochania i bycia kochanym, samorealizacji i oddźwięku intelektualnego.

Czynniki sprzyjające układowi partnerskiemu związane z warunkami społecznymi:

1. brak barier w zdobywaniu wykształcenia/zawodu przez kobiety

2. taka sama możliwość podjęcia pracy

3. sytuacja społeczna jednostki niezależna od jej stanu cywilnego

4. przejęcie części zadań i funkcji rodzinnych przez inne instytucje społeczne

5. zmiana obyczajowości norm zrównująca kobietę i mężczyznę

Czynniki sprzyjające układowi partnerskiemu związane z rodziną:

1. szeroko rozumiana homogeniczność małżonków

2. rówieśnictwo wiekowe

3. zawarcie małżeństwa ze względu na walory osobiste

4. więź uczuciowa

5. podobny system wartości

a jednak: 30 % niższe płace kobiet; motywacja podjęcia pracy przez kobiety czysto ekonomiczna; brak odciążenia rodziny, wzrost kosztów utrzymania, długa nieobecność mężczyzny w domu, brak niezależności materialnej i mieszkaniowej młodych małżeństwa, opóźnienie usamodzielnienia, mało czasu wolnego (f. Rekreacyjno-towarzyska i kulturowa!)

zależność sytuacja społeczna a stan cywilny

negatywny wpływ ustawy o aborcji - zrzucona odpowiedzialność na kobiety

tylko 8,6 % rodzin wielodzietnych to rodziny egalitarne!

- podstawowy warunek to wyjście kobiety poza dom, nie wymuszone ekonomicznie!!

- czołówka przemian to młode małżeństwa nauki, choć i one nie są w pełni partnerskie...

---