Kształcenie uczniów w Polsce
w aspekcie koncepcji oceniania

behawioryzm

• rzeczywistość istnieje niezależnie od obserwatora;

• rzeczywistość może być odkrywana przez zastosowanie serii systematycznych kroków poznawczych;

• wiedza o świecie jest względnie niezależna od podmiotu poznającego.

• podstawą myślenia o kształceniu jest zaprojektowanie i jasne określenie jego celu.

Podstawowe założenie:

• wiedza i jej zakres łatwe do zdefiniowania;

• wiedza jako obszar wspólny dla wszystkich;

• wiedza jako obszar dostępny pomiarowi.

konstruktywizm

• zmiana myślenia o podstawach poznania i wiedzy.

Podstawowe założenie:

• o wiedzy nie decyduje istota samego przedmiotu poznania (świata),

• o wiedzy decyduje uwikłanie poznania w czynnik humanistyczny,

• o wiedzy decyduje interakcja miedzy poznającym a tym, co jest przedmiotem poznania.

Dwa zasadnicze twierdzenia epistemologiczne konstruktywizmu:

• wiedza jest aktywnie konstruowana przez podmiot poznający;

• dochodzenie do wiedzy jest procesem adaptacyjnym, w którym następuje organizacja doświadczanego świata.

Pułapki konstruktywizmu:

• dylematy naukowo-teoretyczne (znacznie trudniejsze zdefiniowanie wiedzy),

• dylematy metodologiczne (rozwinięte techniki matematyczne na gruncie psychologii w znaczący sposób ograniczający dostępność technik badania dla nauczycieli),

• dylematy społeczne (rozdźwięk między naukowym i potocznym rozumieniem wiedzy i wyników kształcenia),

• dylematy kulturowe (kontrowersje związane z tradycyjnym rozumieniem modelu i roli szkoły, sensu nauczania, modelu lekcji),

• dylematy praktyczne (złożoność procedur diagnostycznych).

Planowanie procesu dydaktycznego
a programy nauczania

Projektowanie programu kształcenia jako proces decyzyjny:

• cele ogólne i szczegółowe (co maja osiągnąć uczniowie?),

• materiał nauczania (co stanowić ma wiedzę, dzięki której uczniowie osiągną założone cele?),

• proces dydaktyczny (co ma robić nauczyciel i uczniowie, aby osiągnąć założone cele?),

• ewaluacja programu (w jaki sposób dowiedzieć się, co poprawić w realizacji założonych celów?),

Ocenianie sumujące:

• stosowane na zakończenie cyklu (etapu kształcenia);

• przydatne w egzaminach zewnętrznych;

• ograniczona przydatność we wspomaganiu kształcenia;

• różnicuje.

Kształtujące

• pomaga kształtować działania nauczyciela;

• wspiera uczenie się ucznia;

• pomaga w kształtowaniu samooceny uczestników procesu edukacji;

• sprawdza.

Orientujące:

• obejmuje osiągnięcia emocjonalno-motywacyjne i poznawcze;

• dostarcza informacji o tempie opanowana wiedzy i umiejętności;

• pomaga wypracować jednakowo korzystne warunki do opanowania umiejętności;

• łączy procedury oceniania różnicującego i sprawdzającego.

Taksonomia”

Kategoria A - odtwarzanie

• odnajdywanie gotowych informacji z tekstu, sądów, opinii w sformułowaniach dosłownych lub tylko zasygnalizowanych,

• porządkowanie informacji,

• sytuowanie we właściwych partiach tekstu.

Polecenie: znajdź w tekście, wskaż, zacytuj.

Kategoria B- przetwarzanie

• porządkowanie według kryteriów,

• wskazywanie przyczyn i skutków,

• oddzielanie informacji od opinii,

• hierarchizowanie informacji,

• umiejscawianie w czasie i przestrzeni,

• określanie sytuacji mówienia,

• określanie nadawcy i odbiorcy,

• wydobywanie myśli głównej (morału, przesłania),

• rozumienie sensu i funkcji akapitów i innych całości tekstu,

• rekonstrukcja toku rozumowania autora,

• porównywanie tekstów,

• odczytywanie tekstu w kontekstach.

Polecenia wymagają przetworzenia informacji, sądów, opinii.

Kategoria C - stosowanie

• wykorzystanie zdobytych informacji w praktyce,

• zaprojektowanie i wykonanie na podstawie tekstu określonego zadania,

• przewidywanie skutków, dalszych zdarzeń, zakończeń.

Polecenia wymagają wykonania bardziej złożonych, twórczych „operacji myślowych”.

Kategoria D- wartościowanie

• krytyczny odbiór tekstu: ocenianie i uzasadnienie prawdomówności, intencji autora, wartości etycznych i estetycznych tekstów, ocenianie celowości użycia środków językowych,

• ocenianie i wartościowanie subiektywnych doświadczeń czytelniczych.

Polecenia dotyczą postaw czytelniczych i umiejętności ich uzasadniania.

Kategorie C i D (zdaniem wielu znawców) wykraczają poza kompetencje czytelnicze

• Ewaluacja osiągnięć uczniów w sensie poznawania, kontroli, analizy oraz oceny ich wiedzy i umiejętności należy do podstawowych ogniw procesu dydaktyczno-wychowawczego współczesnej edukacji szkolnej.

• Ewaluacja osiągnięć uczniów nie jest celem samym

w sobie tego procesu, lecz jego etapem, a zarazem środkiem prowadzącym do samokontroli i samooceny wiedzy i umiejętności uczniów

• Ewaluacja osiągnięć uczniów jest sprawdzianem i ocenianiem tych osiągnięć traktowanym jako proces łączny i wielostronnie uwarunkowany.

• Etapy sprawdzania (upewniania się o wynikach kształcenia) i oceniania (wartościowania tych wyników) przeplatają się.

Ewaluacja osiągnięć uczniów może być głównym, ale nigdy nie jedynym, składnikiem ewaluacji systemu kształcenia, może też być podejmowana niezależnie

• Pomiar różnicujący - stosowany wtedy, gdy nie umiemy lub nie chcemy określić wymagań programowych.

• Nauczyciel stosuje intuicyjnie zasadę pomiaru różnicującego, gdy na przykład - nie dysponując hierarchią wytworów danego rodzaju - wstrzymuje się z ocenami do chwili uzyskania obrazu wyników pracy kilku lub kilkunastu uczniów, potem określa średnią tych wyników, a wreszcie ustala indywidualne oceny przez porównanie z tą średnią.

• W pomiarze sprawdzającym układem odniesienia wyniku każdego ucznia są wymagania programowe.

• Narzędzia pomiaru (testy) buduje się według określonych wymagań, tak by je możliwie dokładnie reprezentowały i by można było orzec, czy są spełnione.

• Konstruktorzy narzędzi pomiaru sprawdzającego określają katalog wymagań programowych (umiejętności), które będą sprawdzane.

• W Polsce i wielu innych krajach, w których pomiar różnicujący - z różnych przyczyn - nigdy w szkolnictwie nie dominował, teorię pomiaru sprawdzającego przyjmuje się jako uporządkowanie oczywistych zasad pracy dydaktycznej nauczyciela.

---