Ergonomia nauka o pracy,czyli o uzywaniu nadanych od stworcy sil i zdolności(prof.W. Jastrzebski 49-wprowadzenie do nauki swiatowej przez grupe angielskich specjalistow w Oxfordzie;utworzenie Ekonomicznego Towarzystwa Badawczego 61-utworzenie Miedzynarodowego Stowarzyszenia Ergonomicznego 64-utw Sekcji Ergonomii przy CRZZ-NOT (grupującej roznych specjalistow nauk o pracy) 67-przekształcenie Sekcji w Polski Komitet Ergonomii i Ochrony Pracy NOT 72-powolanie Komisji Ergonomicznej przy Krakowskim Oddziale PAN 74-powolanie Komitetu Ergonomii przy Prezydium PAN 77-powstanie Polskiego towarzystwa Ergonomicznego i przyjecie członkowstwa w IEA Ergonomia oznacza nauke o prawach rządzących praca-ergon,nomos prawo-grec. Wg statutu IEA E/czynnik ludzki okresla stosunki powstające pomiedzy człowiekiem a jego zajeciem,sprzętem i środowiskiem w najszerszym tego slowa znaczeniu,włączając w to sytuacje związane z praca,zabawa,rekreacja i podroza. Wg statutu Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego e. zmierza do dostosowania narzedzi,maszyn,urządzeń,technologii i materialnego środowiska pracy i zycia oraz przedmiotow powszechnego uzytku do wymogow fizycznych i psychicznych człowieka. Wg podstawowej polskiej monografii e. jest nauka stosowana,która zajmuje się dostosowaniem pracy do fizjologicznych i psychicznych możliwości człowieka dla zapewnienia pracy możliwie sprawnej,nie zagrażającej zdrowiu i wykonywanej możliwie niskim kosztem biologicznym STRUKTURA I ZAKRES WSPOLCZESNEJ ERGONOMII(Pacholski) ObszarI:ergonomiczna analiza procesu pracy -metody i techniki analizy procesu pracy, -ocena poziomu obciążenia fizycznego -ocena poziomu obciążenia psychicznego, -obciążenia systemu mięśniowo-szkieletowego, Zapobieganie chorobom zawodowym,nadzor medyczny nad procesem pracy.

Wojciech Bogumił Jastrzębowski- prof., przyrodnik(1799-1882) wprowadził nazwe Ergonomia (ergon-praca, nomos- zasada,prawo), nazwa pojawiła się w 1857 wraz z czasopismem Przyroda i Przemysł . Ergonomia wg Wojciecha J. To nauka o pracy, czyli o używaniu nadanych człowiekowi od stwórcy sił i zdolności. Ergonomia-nauka zajmująca się dostosowaniem wszelkich obiektów technicznych do mozliwości i ograniczeń człowieka. Ergonomia należy do nauk stosowanych i kompleksowych, oznacza to z teoretycznego i praktycznego dorobku nauk szczegółowych w celu rozwiązania teoretycznych i praktycznych problemów pojawiających się podczas współdziałania człowieka i środków technicznych jest również nauką interdyscyplinarną wiążącą nauki o człowieku, nauki techniczne i ścisłe oraz nauki o organizacji pracy. Ergonomia:należy do grupy nauk ergologicznych,które w róznych aspektach zajmują się pracą ludzką szczególnie silne związki łączą ergonomię z następującymi dziedzinami:ochrona pracy,bezpieczeństwo i higiena pracy,organizacja pracy. Cel: zapewnienie dobrostanu człowieka wynikającego z realacji urządzenie urzędzenie techniczne-człowiek, zarówno w miejscu pracy jak i poza nią. Zwiększenie efektywności pracy kosztem zwiekszenia wydajności urzędzeń, a nie cżłowieka co wpływa na: lepsza,wydajniejsza praca,zmniejszenie biologicznych kosztów pracy,zmniejszenie liczby i kosztów braków oraz błędów popełnionych w pracy,zwiększeniu bezpieczeństwa pracy, eliminacji chorób zawodowych,lepsze wykorzystanie czasu pracy, lepsza satysfakcja,motywacja,zadowolenie. NURTY:ergonomia warunków pracy-badanie na człowieka oraz odpowiednie kształtowanie zewnętrznych warunków pracy tworza je dwie grupy czynników: czynniki materialnego środowiska pracy:drgania mechaniczne,hałasy,mikroklimat,emisja energi szkodliwej,oświetlenie,zanieeczyszczenie powietrza,kontakt z substancjami agresywnymi. Czynniki techniczno organizacyjne:pozycja ciała przy pracy,rytm,przerwy w pracy i metody pracy. Zakres działań:wykonywanie pomiarów oraz określenie dopuszczalnych wartości intensywności czynników tworzących fizyczne chemiczne i biologiczne środowisko pracy, -określenie wpływu tych czynników na człowieka podczas badań - określenie spoobów eliminacji zagrożeń,uciążliwości powodowanych przez czynniki środowisko oraz realizacja projektów korygujących warunki pracy. Ergonomia wyrobów: zajmuje się dostosowaniem obiektów technicznych do wymiarów i kształtów ciała człowieka,-funkcjonalnością obiektu technicznego,np.sprawnością odpowiedniością formy i funkcji-bezpieczeństwem i komfortem użytkowanie obiektu technicznego, estetyką kształtów i barw obiektu technicznego. Obiektami zainteresowaniam ergonomi wyrobu są tzw artefakty użytkowe (narzędzia,maszyny , pojazdy). Niska ergonomicznośc powoduje straty ekonomiczne: bezspośrednie-możliwe do oszacowania(mała wydajność,produkcja braków spowodowana złym oświetleniem,wysoką temp,przemęczeniem nadmiernym hałasem,skutki wypadków przy pracy choroby zawodowe, zwolnienia lekarskie)pośrednie-których wielkości nie można w prosty sposób oszacować(utrata zdrowia duża płynność kadr niszczenie materiałów narzędzi)moralne-nie poddające się ekonomicznej wycenie(cierpienie złe samopoczucie spowodowane przemęczeniem, wzrost bierności i apati) Elementy pojawiające się w różnych definicjach:nauka stosowana-temat badań wynika z zapotrzebowania praktycznego, humanocentryzm- człowiek jest najważniejszy(dobrostan człowieka),niezbedne jest dopasowanie człowieka do maszyny i maszyny do człowieka.- harmonizacja- relacji człowiek maszyna,badanie systemu działania - na który się składa podsystem ludzki i techniczny,rościągają się na wszystkie przjeawy kontaktów człowieka ze środkami technicznymi. W XX wieku negatywne skutki maszyn próbowano łagodzić przez propagowanie nowych form organizacji pracy: specjalizacje zadań, uwzględnienie zasad ekonomi ruchów, stosowanie środków motywujących początek technik human relations,wprowadzenie zasad racjonalizacji pracy kierowniczej, harmonizację prac,partycypacyjne formy organizacji pracy. Zjawisko synergi:wzmacnianie pozytywnych efektów współdziałania elementów w taki sposób że łączny efekt jest większy niż suma efektów cząstkowych ( takie uporządkowanie i powiązanie elementów systemu pracy aby wszystkie przyczyniały się do powodzenia całaości. Organizator pracy musi:-umieć ocenić problem, rozwiązać, a jak nie to kontakt ze specjalistą. gdy jest hałas drgania zaniieczyszczeni epowietrza , mikroklimatu, promieniowania , energi szkodliwych to skraca czas. - w pracach powtarzalnych i monotonnych stosuje humanizacje. tj. grupy autonomiczne-same organizują pracę i wspólnie wykonują zadania dla grupy,tworzenie takich zespołów jest ekonomicznie opłacalne, założenia:grupa produkuje całkowity produkt,4-10 osób,każdy członek produkuje całkowitą część,samodzielny podział pracy,produkt grupy oznaczony,grupa wybiera przedstawiciela,płace są ustalone z góry, w grupie jest rotacja pracy, grupa ma pełne uregulowania do przepływu materiałów,produkt grupy oznaczony metoda pracy-ustalenie metody tak aby wyeliminować niepotrzebne czynności lub negatywne dla otoczenia i pracy innych., nowe urządzenie to nowa metoda pracy,a nowa metoda pracy pranownika to nowe urządzenie przerwy w pracy prace munotonne i wymagające skupienia - przerwa co godzine po 5 minut,praca fizyczna -stosunek przerw do pracy 1;1 tj 30 min pracy - 30 minut przerwy. praca zmianowana- noc i dzień uwzględnienie że praca w nocy zaburza zegar biologiczny itd.

Ergonomia:

Ergonomiczna ocena geometrii stanowiska pracy

Słowa kluczowe : ergonomia, optymalny zasięg rąk i nóg, urządzenia sterownicze

Streszczenie :

Jedną z podstawowych czynności wykonywanych w ramach atestacji stanowisk pracy jest ocena przestrzennego rozplanowania obszaru stanowiącego to stanowisko. Umożliwia określenie zgodności wymiarów liniowych i kątowych stanowiska pracy z wymogami wynikającymi ze zróżnicowania danych antropometrycznych potencjalnych użytkowników. Celem pracy była budowa i zastosowanie programu komputerowego umożliwiającego ocenę rozmieszczenia urządzeń sterowniczych ciągników i maszyn rolniczych. Metoda będąca przedmiotem opracowania polega na graficznym badaniu urządzeń sterowniczych względem przestrzeni określonej optymalnym obszarem pracy rąk i nóg. Aplikacja działająca na bazie AutoCada napisana w języku AutoLisp pozwoliła w szybki i bardzo precyzyjny sposób ustalić pozycje ręcznych urządzeń sterowniczych, pedałów nożnych oraz obiektywną ocenę ergonomiczną.

5. Wymagania ergonomiczne

Wymagania ergonomiczne	Dostosowanie obiektów technicznych lub środowiska pracy	Cel dostosowania (min.)
Antropometryczne	do wymiarów i masy ciała w układzie statycznym i dynamicznym	zapewnienie preferowanej pozy­cji przy pracy, optymalnego chwytu ręki,
Fizjologiczne	do fizjologicznych cech człowieka takich jak układ szkieletowo-mięśniowy, oddechowy,	unikanie przeciążeń i niedocią­żeń fizycznych i sensorycznych
Psychofizyczne	do możliwości zmysłów: wzroku, słuchu, powonienia, dotyku i smaku	stosowanie odpowiednich barw,
Higieniczne	do dopuszczalnego poziomu NDN oraz NDS	zapewnienie odpowiedniego oświetlenia, mikroklimatu, po­ziomu hałasu i wibracji

Ergonomia -definicje

1. Ergonomia lub czynnik ludzki określa stosunki powstające pomiędzy człowiekiem a jego zajęciami, systemem i środowiskiem w najszerszym tego słowa znaczeniu, włączając w to sytuacje związane z pracą

2. Ergonomia zmierza do dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii, materialnego środowiska pracy i życia oraz przedmiotów poruszających

3. Ergonomia jest nauką stosowaną, która zajmuje się dostosowaniem pracy do fizjologicznych i psychicznych możliwości człowieka dla zapewnienia pracy możliwie bezpiecznej.

Ergonomia to nauka o pracy, dziedzina wiedzy która obejmuje problematykę dostosowania warunków pracy do

-morfologicznych(np. wewnętrznej lub zewnętrznej budowy ciała)

-fizjologicznych(np. czynności mózgu, mięśni, narządów zmysłu)

-psychicznych(np. poziomu inteligencji, wrażliwości emocjonalnej),

-możliwości człowieka.

Nieprzestrzeganie zasad ergonomii może doprowadzić do wypadków przy pracy i chorób zawodowych np. przeciążeniem układu ruchu, niewłaściwą organizacją przestrzeni pracy, drganiami, hałasem, związane ze zmęczeniem pracą.

Ergonomia łączy zastosowanie nauk biologicznych oraz technicznych w celu zapewnienia w stosunkach między człowiekiem a pracą optymalizacji wzajemnego dostosowania. Wykorzystuje się tu następujące dane:

Ergonomia korekcyjna

Jest to analiza już istniejących stanowisk pracy z punktu widzenia dostosowania stanowiska do możliwości człowieka. Na podstawie takiej analizy formułowane są zalecenia, których celem jest usunięcie dostrzeżonych nieprawidłowości w środowisku pracy czyli w :

-pomieszczeniach pracy

-maszynach

-urządzeniach

-obciążeniu psychofizycznym

-działaniu czynników środowiska pracy: hałas ,drgania, promieniowanie ,mikroklimat

Ergonomia koncepcyjna ,

której celem jest takie zaprojektowanie narzędzia, urządzenia, maszyny czy wreszcie całego obiektu przemysłowego, aby spełniał podstawowe wymagania ergonomii. Badania prowadzone w ramach ergonomii koncepcyjnej są badaniami podstawowymi, w których dominuje eksperyment. Badania te będą dominowały również i w przyszłości, ponieważ łatwiej (przy nowoczesnej technice) wprowadzić wymogi ergonomiczne do koncepcji projektu niż korygować praktyczny rezultat projektowania nie ergonomicznego.

Ergonomia okreśjest bardzo częjako: interdyscyplinarna nauka, zajmująsięprzystosowaniem narzę, maszyn, śi warunkópracy do anatomicznych i psychofizycznych cech czł, zapewniająsprawne, wydajne i bezpieczne wykonywanie przez niego pracy, przy stosunkowo niskim koszcie biologicznym.

W ergonomii dominująelementem jest czł. Wynika z tego podziałdyscyplin skłergonomii na dwie grupy nauk:

- Dotyczy czł: społi medycznych,

- Dotyczątechniki: technicznych i ekonomiczno-organizacyjnych.

Dyscypliny należądo pierwszej grupy badająi przystosowują"łludzki", zaśdyscypliny z drugiej grupy badająi dostosowują"łtechniczny". Wspóich celem jest zróżstan ukłczłmaszyna i niezawodnośćjego funkcjonowania, a zasadąmetodologicznąkompleksowośći komplementarnośćdziałń. Stan wdrożńergonomii do praktyki jest jeszcze niezadowalają. Wynika to z braku dokłrozróżpomię:

- Badaniami podstawowymi, badaniami stosowanymi i zastosowaniem ergonomii,

- Ergonomią korekcyjnąi koncepcyjną,

- Ergonomią warunkópracy i ergonomiąwyrobó.

Praca dynamiczna

Obciążenia rąk i nóg
Jako kryterium oceny obciążenia rąk i nóg przyjmujemy wartości wysiłku fizycznego (w KG) potrzebnego do poruszania odpowiednich urządzeń sterowniczych. Wartości te zamierzone (dla prototypu) lub założone przez konstruktora (ocena dokumentacji) należy porównać z wartościami optymalnymi określonymi w zależności od ustalonej populacji użytkowników, rodzaju ruchów oraz ich częstości. Należy pamiętać, że nadmierna jednostajność ruchów (monotypowość) nawet przy niewielkim wysiłku powoduje znużenie fizyczne i psychiczne.

Obciążenie innych części ciała
Obciążenie innych części ciała powodowane jest przeważnie niewłaściwym rozmieszczeniem urządzeń sterowniczych, co zmusza do pracy w niewygodnej pozycji, nadmiernych skłonów, wychyleń itp. Zwykle jest to wynikiem źle zaprojektowanej przestrzeni roboczej.

Praca dynamiczna

Charakterystyka
Obciążenie statyczne, wywołujące długotrwałe napięcie mięśni, stanowi poważny czynnik zwiększający wysiłek fizyczny. Długotrwałe napięcie mięśnia, poprzez ucisk na naczynia krwionośne, utrudnia swobodny przepływ krwi, co z kolei zakłóca dostarczanie niezbędnych składników i usuwanie produktów przemiany materii. W tych warunkach ułatwiony jest rozwój zmęczenia. Powstaje poczucie dyskomfortu, aż do pojawienia się reakcji bólowych w napiętych mięśniach.

Kompleksowa ocena obciążenia metodą OWAS
Wśród różnych metod całościowej oceny obciążenia statycznego na uwagę zasługuje metoda zaproponowana przez autorów fińskich, nazywana w skrócie OWAS (Ovako Working Posture Analysis System).

Zaletą metody jest kompleksowe ujęcie zagadnienia oraz względna prostota, ponieważ można oprzeć się na zwykłej obserwacji stanowiska pracy. Uwzględniono w niej zajmowaną pozycję ciała i obciążenie zewnętrzne w kilogramach. W zróżnicowaniu pozycji ciała wzięto pod uwagę położenie tułowia (pleców), ramion i nóg. Obciążenie zewnętrzne obejmuje masyponiżej 10 kg, od 10 kg do 20 kg i powyżej.

Antropometria:

Wymiary cech antropometrycznych na podstawie których można określać minimalne wymiary przestrzeni na stanowiskach pracy, przestrzenie i odległości w maszynach i urządzeniach znajdziemy w Polskiej Normie PN-EN 547-3:2000 Maszyny. Bezpieczeństwo. Wymiary ciała ludzkiego. Dane antropometryczne.

Podstawowe kryteria stosowane przy projektowaniu stanowiska pracy są kryteria:

-antropometryczne(np. wzrost, zasięg ramio),

-biomechaniczne(np. współczynniki obciążenia mięśni, położenia kończyn).

Uwagę należy poświęcić także cechom somatycznym, takim jak wysokości, szerokości, długości i obwody(np. dłoni), oraz cechom funkcjonalnym, takim jak zakresy kątowe, zasięg kończyn i ruchów.

Podstawowe elementy, które wpływają na obciążenie pracą, są:

-pozycja przy pracy,

-organizacja pracy,

-wydatek energetyczny wykonywanych czynności,

-obciążenie statyczne wynikające z konieczności utrzymywania wymuszonej pozycji ciała, monotypii lub ograniczenia w ruchach,

-wartości sił w czasie wykonywania prac ręcznych, transportu i pracy z dużym obciążeniem zewnętrznym

Pozycja, jaką przyjmuje pracownik przy pracy, zależy od:

-wykonywania czynności

-lokalizacji pola pracy

-rozmieszczenia elementów manipulacyjnych i informacyjnych

Zagrożenia fizyczne :

Hałas, wibracje, mikroklimat, promieniowanie optyczne, oświetlenie, pył przemysłowy.

1) Hałas - to niepożądane, nieprzyjemne i dokuczliwe dźwięki o znacznym natężeniu, obecne w środowisku pracy, w którym przebywa człowiek, które mogą być uciążliwe albo szkodliwe dla zdrowia.

Szkodliwe skutki hałasu zależą od:

-natężenia hałasu(intensywność, poziom hałasu)

-mierzony dB jest miarą rzeczywiście występujących wahań ciśnienia powietrznych odbieranych jako dźwięk. Nadmierne natężenie hałasu powoduje czasowe lub trwałe uszkodzenie organizmu ludzkiego

-częstotliwość dźwięku(udział poszczególnych częstotliwości w widie hałasu)-przy tym samym łącznym natężeniu szkodliwość hałasu wzrasta z zawartością wyższych częstotliwości

-czas oddziaływania w ciągu zmiany roboczej- hałas występujący okresowo jest mniej szkodliwy niż ciągły.

-charakter hałasu (ciągły, przerywany, impulsowy)

-wrażliwości osobniczej.

Ze względu na wielkość zmian poziomów ciśnienia akustycznego w czasie hałas dzieli się na:

-ustalony gdy poziom w danym miejscu zmienia się w określonym czasie nie więcej niż o 5 decybeli

-nieustalony gdy poziomu dźwięku w danym miejscu zmienia się w określonym czasie o więcej niż 5 dB

-impulsowy jeśli pojedyncze zdarzenia dźwiękowe mają czas trwania krótszy od 1 sekundy.

Podstawowe wielkości, które charakteryzują hałas jest poziom ciśnienia akustycznego i częstotliwość drgań akustycznych. Zdolność słyszenia dźwięków przez człowieka zależy od ich częstotliwości. Przyjmuje się, że przeciętny człowiek słyszy dźwięki o zakresie częstotliwości od 16 do 16 000Hz, przy czym najlepiej słyszalne są dźwięki z zakresu 1000 do 10 000 hZ.

2) Drgania mechaniczne (wibracje) - to drgania lub wstrząsy przekazywane do organizmu człowieka za pośrednictwem części ciała mających bezpośredni kontakt z drgającym obiektem.

Drgania mechaniczne występują w środowisku pracy w postaci:

-drgań miejscowych - to jest drgań mechanicznych działających na organizm człowieka i przenoszonych bezpośrednio przez kończyny górne

-drgań ogólnych-to jest drgań mechanicznych o ogólnym działaniu na organizm człowieka, przekazywanych do organizmu jako całości przez stopy lub części tułowia, w szczególności miednice lub plecy.

Podział drgań ze względu na sposób oddziaływania na człowieka.

Drgania o oddziaływaniu ogólnym przenoszone do organizmu człowieka przez:

-stopy

-miednicę

-plecy

-boki

Drgania oddziaływujące przez kończyny górne(miejscowe)

Źródła drgań mechanicznych o oddziaływaniu ogólnym:

-podłogi hal fabrycznych i innych budynków oraz podesty, pomosty,

-różnego rodzaju platformy drgające

-siedziska i podłogi wszelkiego rodzaju środków transportu i maszyn budowlanych.

Źródła drgań mechanicznych o oddziaływaniu przez kończyny górne:

-ręczne narzędzia uderzeniowe

-ręczne narzędzia obrotowe o napędzie elektrycznym

-dźwignie sterujące maszyny

-źródła technologiczne.

Wstrząsy - mechaniczne drganie ciał stałych o niskich częstotliwościach, które odczuwane nie jest związane z organem słuchu.

3) Promieniowanie optyczne - to rodzaj promieniowania elektromagnetycznego, które w zależności od skutków działania i długości fal dzielimy na promieniowanie widzialne (światło) i promieniowanie niewidzialne: nadfiolet i podczerwień wpływające na narząd wzroku i skórę.

Promieniowanie laserowe to rodzaj promieniowania optycznego. Oddziałuje szkodliwie na oko i skórę.

Prąd elektryczny wytworzony w instalacjach, może stanowić zagrożenie w postaci porażenia i pożaru.

Podwyższone ciśnienie atmosferyczne występuje podczas prac podwodnych, natomiast obniżone ciśnienie atmosferyczne występuje przy pracach prowadzonych na dużych wysokościach.

Do czynników fizycznych możemy zaliczyć czynniki mechaniczne i pyły.

Czynniki mechaniczne charakteryzują się tym, że zagrożenie stanowi mechaniczne działanie maszyn lub ich części oraz potknięcie, poślizgnięcie lub upadek na tym samym poziomie. Czynniki mechaniczne możemy podzielić na elementy ruchome, spadające, ostre lub wystające, powierzchnie śliskie, nierówne, niestabilne, przemieszczające się maszyny itp.

---