Rozwój społeczny dziecka z autyzmem
Dzidzia :Według ICD-10 lub DSM-IV-TR dzieci z autyzmem mają zaburzenia zdolności uczestniczenia w naprzemiennych interakcjach społecznych. Zaburzenia interakcji społecznych to jeden z trzech osiowych objawów autyzmu wg kryteriów diagnostycznych.
Sylwia: Charakterystyka rozwoju społecznego dziecka z autyzmem
cechują się brakiem zainteresowania innymi osobami,
mają trudności w inicjowaniu wspólnych aktywności,
często nie rozumieją zasad wspólnych gier, zabaw,
nie uspokajają się kiedy są brane na ręce,
nie uśmiechają się do ludzi (albo rzadko to robią),
nie wyciągają rąk w oczekiwaniu na to, że je ktoś przytuli,
przytulane sztywnieją, odsuwają się od osoby, która je trzyma,
ignorują obecność innych ludzi w jego otoczeniu,
przejawiają znaczne zaburzenie utrzymania kontaktu wzrokowego,
bawią się „obok”,
maja trudności w naśladowaniu innych ludzi,
Koło: Sposoby rozwijania umiejętności społecznych
Metoda wyodrębnionych prób,
Trening umiejętności kluczowych,
Uczenie sytuacyjne,
Obrazkowe historyjki społeczne,
Obrazkowe historyjki społeczne przedstawiające konsekwencje zachowania,
Historyjki społeczne,
Wideomodelowanie
Dzidzia: Metoda wyodrębnionych prób
Ta metoda zalecana jest dzieciom, których receptywne umiejętności komunikacyjne nie są zaawansowane.
Jest skuteczna metodą rozwijania umiejętności komunikacyjnych oraz umiejętności podstawowych, które są niezbędne aby rozwinąć bardziej złożone umiejętności społeczne
Składa się z czterech części:
prezentacji bodźca (nauczyciel prezentuje np. obrazki: nauczyciel mówi „ dopasuj”)
reakcji dziecka (np. uczeń prawidłowo wykonuje zadanie)
konsekwencji (uczeń jest nagradzany przez nauczyciela „świetnie”)
krótkiej przerwy pomiędzy konsekwencją a następnym bodźcem( nauczyciel zbiera pomoce, zapisuje dane w arkuszu)
Sygnał od nauczyciela:
Krótki,
Odnoszący się konkretnie do tego co chcemy nauczyć,
Mało zmieniający się,
Wypowiadany jeden raz,
Sylwia: Trening umiejętności kluczowych
to metoda stosowanej analizy zachowania. (Kładzie nacisk na motywacje dziecka i jego gotowość do reagowania na różne bodźce w różnych środowiskach.)
Uczenie przebiega w najbardziej naturalnych warunkach. (terapeuci zwracają uwagę na nieprzerwalny kontakt z dzieckiem, korzystanie z naturalnych wzmocnień. Wzmocnienie powinno mieć związek z uczoną umiejętnością np. :dziecko które uczy się komunikować słowo zabawa jako wzmocnienie powinno się pobawić)
Podczas tego treningu ćwiczenie nowych umiejętności powinno być przeplatane umiejętnościami opanowanymi przez dziecko.
Oddziaływania terapeutyczne składają się z treningu reagowania( dziecko uczone jest tworzenia wspólnego pola uwagi na polecenie terapeuty) oraz treningu inicjowania. (Dziecko uczone jest nawiązywania wspolnego pola uwagi z własnej inicjatywy)
Wzmocnienia poprawnych relacji to dostęp do atrakcyjnych zabawek.
Trening reagowania składa się z 6 faz:
1. Reagowanie, gdy ręka dziecka znajduje się na obiekcie.
(Podczas zabawy terapeuta prezentuje nowa zabawkę, kładzie rękę dziecka na zabawkę. Reakcja jest uznawana za prawidłową: kiedy dziecko manipuluje zabawką lub na nią patrzy. Wtedy dziecko może dalej się bawić przedmiotami w jego otoczeniu, kiedy dziecko przez 5sekund nie reaguje zabawki są zabierane. Jeśli przez dwie próby nie reaguje poprawnie stosowane są podpowiedzi.)
2. Reagowanie, gdy dziecko dotknie obiektu.
(Procedura podobna jak wyżej. Różnica polegała na tym, że terapeuta nie kładzie ręki dziecka na obiekcie lecz dotyka go jednym palcem dziecka .)
3. Reagowanie, gdy obiekt jest prezentowany.
(Procedura podobna jak wyżej. Różnica: obiekt jest stawiany w polu widzenia dziecka , terapeuta nie kieruje jego ręką.)
4. Nawiązywanie kontaktu wzrokowego.
(Cel: nauka nawiązania kontaktu wzrokowego z terapeutą po prezentacji obiektu. )
5. Podążanie za ręką terapeuty.
(Podczas zabawy dziecka terapeuta nawiązuje z nim kontakt wzrokowy. Kiedy zostaje nawiązany terapeuta wskazuje ręka na inny obiekt(zabawkę).w pomieszczeniu. Zadaniem dziecka jest zwrócenie głowy oraz wzroku w kierunku nowej zabawki. Jeśli dziecko reaguje poprawnie może wybrać czy chce się bawić nową zabawką czy zabawkami posiadanymi wcześniej. )
6. Pożądanie za wzrokiem terapeuty.
(Procedura podobna jak wyżej. Różnica: terapeuta kieruje jedynie swój wzrok na nowa zabawkę w pomieszczeniu, nie wskazuje ręką. )
Trening inicjowania składa się z 2 faz:
1. Kierowanie wzrokiem.
(Podczas zabawy dziecka wzrok przekierowywany jest z przedmiotu na terapeutę oraz skierowuje się przedmiot w kierunku terapeuty, w przeciągu 10 sekund od momentu gdy terapeuta podszedł do dziecka. Jeśli dziecko nie reaguje poprawnie stosuje się podpowiedzi fizyczne(kierowanie rękoma dziecka) i werbalne(prośba pokaż))
2. Wskazywania.
(Podczas sesji uczącej za każdym razem znajdowały się nowe dla dziecka przedmioty. Zadanie dziecka to wskazanie nowego przedmiotu i nawiązanie kontaktu wzrokowego z terapeutą. Jeśli dziecko wskaże przedmiot i nawiąże kontakt może pobawić się nowym przedmiotem. Jeśli nie to terapeuta stosuje podpowiedz fizyczną lub werbalną. )
Koło: Uczenie sytuacyjne
to metoda, która wykorzystywana jest przy rozwijaniu umiejętności komunikowania oraz umiejętności społecznych na każdym etapie terapii. (w przypadku dzieci które posiadają dużo umiejętności komunikacyjnych i podstawowych oraz dzieci które nie posiadaja umiejętności podstawowych i maja niewielkie umiejętności komunikacyjne)
Przebiega w naturalnych warunkach lub w warunkach zaaranżowanych w taki sposób aby były podobne do naturalnych.
Zalety tej metody to wykorzystywanie naturalnego stanu motywacji dziecka np.: chęć otrzymania przedmiotu, kontynuowanie wspólnie podejmowanej aktywności.
Zadanie terapeuty:
1.Odpowiednie zaaranżowanie środowiska. (zapewniające niezbędny poziom motywacji dziecka)
2.Udzielanie takich podpowiedzi, aby dziecko mogło zainicjować lub kontynuować interakcję.(terapeuta może dostosować podpowiedzi werbalne polegające na podpowiedzeniu odpowiedniego do sytuacji zdania lub jego części , podpowiedzi wizualne lub fizyczne.)
Dzidzia: Obrazkowe historyjki społeczne
to zestaw obrazków lub zdjęć przedstawiających różnego rodzaju sytuacje społeczne.
Mogą być wykonane w formie książki bądź luźnych ilustracji.
Każda historyjka przedstawiona jest w sposób komiksu. Mogą występować dymki z dialogami, myślami, lub bez dialogów.
Mogą przedstawić poprawny bieg zdarzeń lub ich bieg niepoprawny z komentarzem.
Celem tych ćwiczeń jest modelowanie ogólnych umiejętności społecznych.
Terapeuta może pracować nad umiejętnościami polegającymi na:
chronologicznym uporządkowaniu obrazków,
(uczy się ze każde zdarzenie społeczne składa się z pewnych elementów, które muszą następować w odpowiedniej kolejności )
rozumieniu przyczyny i skutku zdarzeń przedstawionych na obrazkach,
(zadaniem dziecka jest wytłumaczenie, dlaczego zdarzenia przebiegały w przedstawiony sposób)NP. DZIECI MUSIAŁY SKOŃCZYC ZABAWĘ GDYŻ ZACZĄŁ PADAĆ DESZCZ
rozumieniu emocji, które przezywają w danej chwili bohaterowie historyjki,
(zadanie dziecka to np. rozpoznanie emocji przeżywanych przez bohaterów oraz przyczyn dla których dane emocje są przeżywane )NP. MAMA BYŁA SZCZĘSLIWA BO CHŁOPIEC POSPRZATAŁ SWÓJ POKUJ
rozwijaniu umiejętności komunikacyjnych,
(dziecko może uzupełniać brakujące dialogi, wypowiedzi lub konstruować dialog na podstawie obserwacji)
rozwijaniu wiedzy na temat interakcji społecznych,
(dziecko identyfikuje poprawne i niepoprawne zachowania)NP. CHŁOPIEC PODCZAS ROZMOWY BYŁ ODWÓRONY PLECAMI DO INNEGO CHŁOPCA
Dzieci mogą tworzyć własne historyjki obrazkowe za pomocą zdjęć i dymków, a potem tą historyjkę przedstawić lub odegrać z rówieśnikiem.
Koło: Obrazkowe historyjki społeczne przedstawiające konsekwencje zachowania
Jest to zestaw obrazków, który ilustruje sytuacje społeczną i zależność między bodźcami poprzedzającymi, zachowaniem oraz konsekwencjami zachowania ( zwaną zależnością trójczłonową) Historyjki te maja dialogi lub myśli bohaterów oraz zawierają komentarz. Mogą tez przedstawiać konsekwencje zachowania.
Zależność trójczłonowa zakłada, że w danych warunkach będzie wykonywane dane zachowanie. W następstwie tego zachowania pojawią się konsekwencje., To w przyszłości dane zachowanie będzie pojawiać się częściej lub rzadziej.
Celem tego ćwiczenia jest nauczenie dziecka, że pewne zachowania maja swój skutek w środowisku społecznym, uświadomienie mu, że pewne jego zachowania są przyczyną zachowania innych osób.
Historyjki te stosowane są w pracy nad sytuacjami, które sprawiają dziecku trudności, gdy dziecko reaguje agresywnie kiedy przerywa mu się zabawę.
Cel tych ćwiczeń to poprawa radzenia sobie przez dziecko w trudnych sytuacjach.
Kto chce : Historyjki społeczne
(Technika ta wykorzystuje opowiadania napisane w pierwszej osobie, przedstawiają sytuację społeczną oraz jej kontekst. Zawierają opis kontekstu, zachowania bohaterów, przyczyny ich zachowania, opis myśli bohaterów. )
Historyjki mogą dotyczyć sytuacji trudnej dla dziecka i przedstawić mu alternatywne sposoby rozwiązania tej sytuacji.
Celem może być też przedstawienie sytuacji, która nie sprawia trudności dziecku, ale przez ćwiczenia lepiej ja zrozumie.
Procedura:
Zrozumienie treści historyjki
Odegranie danej sytuacji podczas sesji
Odegranie jej w warunkach naturalnych
Dziecko/terapeuta czyta opowiadanie, dziecko pisemnie/ustnie opowiada na pytania dotyczące treści
Sylwia: Wideomodelowanie
Technika polegająca na prezentacji nauczonych zachowań za pomocą nagranego filmu. (zazwyczaj osoba uczona nowych umiejętności ogląda nagrany film i naśladuje zachowania modela)
Nagrania mogą przedstawiać wzorce zachowania rówieśnika, osoby dorosłej lub zachowania osoby, która ogląda nagranie.
Jest to technika, która uczy przez obserwację. (badania wykazały ze dzieci szybciej się uczą kiedy obserwują osobę podczas wykonywania czynności niż kiedy same próbują ją wykonać. Badania Nikopoulosa i Keenana wykazały że dzieci które bawiły się samodzielnie , nie podejmowały prób zaproszenia rówieśnika do wspólnej zabawy po obejrzeniu filmu przedstawiającego sytuacje w której jedno dziecko zaprasza drugie do zabawy inicjowały i kontynuowały wspólna zabawę. Po 3 miesiącach zbadano te dzieci jeszcze raz i ta umiejętność została utrzymana w czasie.)