FORSTERLING „Atrybucje” r. 1, 2 i 8

ROZDZIAŁ 1 TEMATY BADAŃ ATRYBUCYJNYCH

Teoria atrybucji = psychologia zdroworozsądkowa/szarego człowieka/oczywistości = koncepcja racjonalistyczna

- jest metateorią (gdyż jest teorią nt teorii naiwnych),

- zdroworozsądkowa, bo jej istotą jest funkcjonowanie zdrowego rozsądku,

- racjonalistyczna, gdyż uznaje, że ludzi najlepiej można opisać jako istoty racjonalne,

- FRITZ HEIDER twórca teorii atrybucji.

Historia i obecny stan badań nad atrybucją

- podwaliny pod psychologiczne modele przyczynowości: David Hume, Immanuel Kant, John Stuart Mill,

• DAVID HUME: muszą zostać spełnione pewne warunki wstępne, by uznać jedno zdarzenie za przyczynę drugiego

1. Styczność w czasie,

2. Styczność w przestrzeni,

3. Przyczyna i skutek muszą wielokrotnie współwystępować o przyczynowości można wnioskować tylko na podstawie uprzedniej wiedzy!

JOHN STUART MILL: metoda jedynej różnicy= jeżeli dane zjawisko ma miejsce tylko w jednej z 2 sytuacji, a sytuacje te różnią się tylko jedną z cech, to zjawisko to jest skutkiem/przyczyną wystąpienia tej cechy,

Inne stanowisko (podobne do psychologii postaci): przyczynowość jako immanentna kategoria ludzkiego umysłu (co przejawia się „poczuciem”, że związki przyczynowo-skutkowe możemy obserwować bezpośrednio),

Abramson, Seligman i Teasdale: model przyczynowej bezradności;

- badania dot. atrybucji przyczynowych wg Kelleya i Micheli- obejmujące:

1. TEORIE ATRYBUCJI: dot. warunków poprzedzających, które prowadzą do różnych wyjaśnień przyczynowych (wyznaczniki + atrybucje),

2. TEORIE ATRYBUCYJNE: dot. psychologicznych konsekwencji atrybucji przyczynowych (atrybucje + zachowania);

*Wyznaczniki atrybucji= info, przekonania, motywacje

**Atrybucje= spostrzegane przyczyny

*** Konsekwencje atrybucji= zachowania, emocje, oczekiwania

- główny przedmiot badań nad atrybucją: determinanty procesów poznawczych (myśli), wpływ procesów poznawczych na późniejsze zachowanie i reakcje emo,

- tworzenie hipotez przez człowieka charakteryzuje się:

• „szary człowiek” stosuje metody podobne od tych naukowych (ludzie są istotami racjonalnymi),

• Racjonalne zrozumienie przyczyn zwiększa prawdopodobieństwo osiągnięcia celu (przyjemności) i szanse na przetrwanie uwzględnienie motywów hedonistycznych,

• Dokonywanie atrybucji przyczynowych jest funkcjonalne (użyteczne).

ROZDZIAŁ 2 KIEDY DOKONUJEMY ATRYBUCJI?

- poszukiwanie przyczyn jest czasochłonne i energochłonne- wykonywane w nadmiarze może nam przeszkodzić w osiągnięciu celów,

- badanie spontanicznego poszukiwania przyczyn: 1) kodowanie materiałów pisanych (np. poprzez liczenie dokonanych atrybucji w gazetach, pamiętnikach itp.), 2) metoda szacowania aktywności atrybucyjnej= polecenie uczestnikom, ażeby „myśleli na głos” w trakcie wykonywania zadania,

• atrybucje przyczynowe są istotnym i powszechnym, „spontanicznym” elementem aktywności polegającej na pisaniu tekstów;

- Carroll i Payne: atrybucje przyczynowe zw z czynem przestępczym dokonywane przez osoby podejmujące decyzje w sprawach warunkowych zwolnień z więzienia często i w dużym stopniu wpływały na proces podejmowania decyzji,

- jednostki zawsze dysponują zbiorami przekonań/schematów/naiwnych teorii przyczynowych, które określają sposób powiązania ze sobą różnych przyczyn i skutków,

- kiedy świadomie poszukujemy przyczyn zdarzeń (explicite pytania „dlaczego?”) może to oznaczać, że jesteśmy w stanie zdziwienia, który jest wywołany przez niezgodne z posiadanym przez nas schematem (lub nieprzewidziane przez niego) zdarzenia nieoczekiwane i/lub niezgodne ze schematami zdarzenia wywołują poszukiwanie przyczyn,

• Meyer: emocja zdziwienia (przygotowująca organizm na odbiór nowej info) jest wywołana właśnie przez zdarzenia niezgodne ze schematami,

• Lau i Russel: przegrana drużyny faworyzowanej/wygrana drużyny „skazanej na porażkę” pociągały za sobą pojawienie się na str sportowych większej liczby stwierdzeń przyczynowych,

• Meyer, Niepel i Schutzwohl: nieoczekiwane zdarzenia wywołują zdziwienie i poszukiwanie atrybucji tylko wtedy, gdy są niezgodne z naszymi schematami,

• Wong i Weiner: niepowodzenie bardziej niż sukces pobudza do poszukiwania przyczyn;

- różnice indywidualne w stopniu pewności osób co do tego, że znają one przyczyny zdarzeń Weary i Edwards: niektórzy mogą odczuwać chroniczną niepewność co do przyczyn zachowań i osiągniętych wyników,

- ludzie dokonują ATRYBUCJI DYSPOZYCYJNYCH- wnioskują na podstawie zachowania o cechach osobowości. Jest to wnioskowanie nieintencjonalne i nie zawsze uświadamiane.

ROZDZIAŁ 8 BŁĘDY I TENDENCYJNOŚCI PROCESU ATRYBUCJI

Błąd/pomyłka kiedy atrybucje w sposób niesystematyczny odbiegają od przewidywań modeli.

Błąd atrybucyjny/tendencyjność kiedy atrybucje odchylają się od modelu systematycznie w 1 kierunku (zniekształcenia poznawcze).

• Błąd korespondencji = podstawowy błąd atrybucji wyjaśnianie zachowań w kategoriach atrybutów osobistych jednostki

• Skłonność do upatrywania przyczyn zachowań, wyników zachowań oraz zdarzeń w osobach, a zwłaszcza w dyspozycjach wewnętrznych (cechach), a nie w determinantach sytuacyjnych,

• Tendencja ta występuje, gdy jednostki niewystarczająco pomniejszają rolę atrybutów osobistych (cech i dyspozycji), chociaż przyczyny zewnętrzne w sposób wystarczający wyjaśniają zachowanie, będące przedmiotem atrybucji,

• Zachowanie świadczy o postawie danej osoby, a nie o ograniczeniach sytuacyjnych,

• Brak ponadkulturowego charakteru - tendencja ta jest mniej prawdopodobna u mieszkańców Azji Wschodniej niż Europejczyków czy Amerykanów Choi i Nisbett: mieszkańcy Azji Wschodniej mogli bardziej zwracać uwagę na info sytuacyjne,

• J.G. Miller: skłonność Amerykanów do dokonywania atrybucji dyspozycyjnych wzrasta wraz z wiekiem. Tę samą tendencję, ale dot. preferowania atrybucji sytuacyjnych, stwierdzono u osób nienależących do świata Zachodu,

• Różnice międzykulturowe mogą być wynikiem charakterystycznych dla poszczególnych kultur sposobów uczenia się;

• Niedocenianie info o powszechności może wynikać z:

• Silnych przekonań jednostek dokonujących atrybucji nt zachowań ludzi w pewnych sytuacjach - gdy ludziom brak konkretnych oczekiwań dot powszechności pewnego zachowania w określonej sytuacji to wpływ info o powszechności wzrasta;

- Kelleya model współzmienności: info o powszechności, wybiórczości i spójności są głównymi wyznacznikami atrybucji przyczynowych.

Np. „Zuzia boi się tego psa” - każdy boi się tego psa (duża powszechność)

„Zuzia nie boi się innych psów” (duża wybiórczość)

„Zuzia zawsze bała się tego psa w przeszłości” (duża spójność)

• Efekt fałszywej powszechności skłonność ludzi do przyjmowania nierealistycznego założenia, że inne osoby podzielają ich postawy i zachowania - co prowadzi do oceniania postaw i zachowań różniących się od własnych jako nietypowych i odbiegających od normy. Może wynikać z:

• Skłonności ludzi do utrzymywania kontaktów z osobami podobnymi do siebie, czyli mającymi zbliżone opinie i podobne zachowania,

• Ludzie wyciągają wnioski dot. całej populacji na podstawie jej małej próbki (swoich przyjaciół);

• Egotystyczne atrybucje sukcesu i niepowodzenia- umacnianie i ochrona ja

• Asymetria atrybucyjna: skłonność do przypisywania odpowiedzialności za swoje sukcesy czynnikom dyspozycyjnym (wewnętrznym), a za swoje niepowodzenia przyczynom sytuacyjnym - występowała wtedy, gdy atrybucje przyczynowe dot. własnych wyników, ale także wtedy, gdy odnosiły się do sukcesów i niepowodzeń innych osób,

• Poznawcze wyjaśnienie: ludzie mogą dostrzegać współzmienność między swoimi działaniami i sukcesem, lecz nie widzieć jej między swoimi działaniami i niepowodzeniem,

• Ludzie podejmują jakieś działanie wtedy, gdy spodziewają się odnieść w nim sukces - porażka jest czymś nieoczekiwanym, ponieważ osoba czuła się na siłach wykonać dane działanie (zatem niepowodzenie przypisuje przypadkowi),

• Cheng i Novick oraz Forsterling: kiedy badanym dostarcza się kompletnych info- nie występuje ani błąd korespondencji ani słabe wykorzystanie info o powszechności.

• Różnice między atrybucjami aktora i obserwatora:

• aktorzy dokonują więcej atrybucji zewnętrznych (sytuacyjnych) niż obserwatorzy, podczas gdy obserwatorzy skłonni są przypisywać te same działania stałym dyspozycjom osobistym osoby działające bardziej niż obserwatorzy skłonne są twierdzić, iż sytuacja jest odpowiedzialna za ich zachowanie,

• za odmienność atrybucji aktora i obserwatora mogą być odpowiedzialne 2 rdz mechanizmów: informacyjne i motywacyjne

• informacyjne: istnieją systematyczne róznice między info, na których opierają swoje sądy osoby działające i obserwatorzy;

• obserwatorzy często nie wiedzą jak osoba działająca zachowywała się wcześniej w podobnych sytuacjach, opierają swoje sądy wyłącznie na info o powszechności,

• Nisbett i współpracownicy: liczba atrybucji dyspozycyjnych nt zachowania obserwowanej osoby malała, gdy stopień znajomości z tą osobą wzrastał,

• Różnice między perspektywami percepcyjnymi: w trakcie wykonywania czynności aktorzy koncentrują się na jej wymogach sytuacyjnych, podczas gdy w centrum uwagi obserwatora znajduje się osoba wykonująca czynność,

• można je wyeliminować, zmieniając perspektywę wzrokową,

• motywacyjne: stany emo, potrzeby i pragnienia jako odpowiedzialne za różnice między atrybucjami

• człowiek wybiera takie atrybucje, które mają pozytywne konsekwencje dla poczucia ich własnej wartości i reakcji emo.,

• pragnienie, aby zdarzenia pozytywne przypisywać sobie, a negatywne- czynnikom zewnętrznym

• atrybucje sytuacyjne nie przynoszą korzyści emo obserwatorowi i dlatego w odniesieniu do zachowania innej osoby,

• Miller, Norman i Wright: zachowanie innej osoby wydaje się przewidywalne i, być może, kontrolowalne, kiedy jej poprzednie zachowania można przypisywać stałym dyspozycjom osobowym - motywacja do sprawowania kontroli nad innymi ludźmi zwiększa skłonność do poszukiwania przyczyn zachowania obserwowanej osoby w czynnikach dyspozycyjnych.

Atrybucje międzygrupowe

- faworyzowanie własnej grupy w procesie dokonywania atrybucji,

- społecznie pożądane zachowanie członka grupy własnej częściej przypisywano przyczynom wewnętrznym niż identyczne zachowanie członka grupy obcej. Z kolei społecznie niepożądane zachowanie członka grupy własnej w mniejszym stopniu wyjaśniano czynnikami wewnętrznymi niż to samo zachowanie członka grupy obcej,

- systematyczne błędy popełniane w międzygrupowych atrybucjach przyczynowych maja konsekwencje dla reakcji emocjonalnych wobec członków grupy własnej oraz obcej (duma, konflikty).

---