Przedsiębiorstwo to gospodarstwo prowadzące działalność zarobkową. W szerszym ujęciu jest jednostką gospod., działającą na własny rachunek w celu osiągnięcia korzyści materialnych czyli zysku i ponoszącą ryzyko oraz odpowiedzialność zgodnie z przepisami prawa i stosunkami rynkowymi. W gospodarce przedsiębiorstw obowiązują pewne zasady, które są niezależne od systemu gospodarczego. Zasada gospodarności - cechuje każde gospodarstwo prowadzone w sposób normalny czyli racjonalny. Obowiązuje przy tym założenie, że potrzeby są nieograniczone, a zasoby ograniczone. Zaspokojenie potrzeb szuka się w drodze oszczędności zasobów lub zwiększenia efektu działalności. Zasada równowagi finansowej stawia wymóg równości kosztów i dochodów lub przewagi dochodów. Bez jej przestrzegania żadna jednostka gospodarcza nie może utrzymać się w dłuższym czasie. Gospodarstwa nie spełniające tej zasady bankrutują lub muszą być zasilane z zewnątrz np. przez jednostkę zewnętrzną albo z budżetu terenowego czy centralnego. Zasada autonomii to prawo jednostek gospodarczych do samodzielnego podejmowania decyzji w tym ustalaniu planu gospodarczego i jego realizacji. Zasada ta jest charakterystyczna dla gospodarki rynkowej. Jej przeciwieństwem jest zasada centralnego planowania. Przedsiębiorstwa są uzależnione od rynku i państwa. W gospodarce rynkowej przeds. Nie są więc w pełni autonomiczne, chociaż zasada ta dominuje. W gospodarce planowej autonomia jednostek gospodarczych jest znacznie ograniczona. Zasada dochodowości i maksymalizacji zysku i przeciwna jej zasada wykonania planu w gospodarce rynkowej przeds. Kierują się zasadą dochodowości i zwiększania zysku. Cel ten stanowi istotną podnietę do podejmowania działalności i konkurowania na rynku ale w praktyce cel ten jest trudny do osiągnięcia. Następstwem stosowania tej zasady jest osiąganie nadwyżki dochodów nad wydatkami. Najczęściej osiągany zysk nie jest maksymalny ale zadowalający. Zasada własności prywatnej i przeciwstawna jej zasada wspólnej własności w gospod. Rynkowej dominuje własnośc prywatna przedsiebiorstw. Działa w niej dużo małych i średnich przeds. I mało dużych w formie spółek kapitałowych. Obok nich istnieją przeds. Publiczne stanowiące własność państwową i komunalną. Własność prywatna nie występuje więc wyłącznie. W gosp. Planowej dominuje własność państwowa. Przeds. Działają w oparciu o przydzielony im kapitał. W sytuacji gospodarki zarządzanej centralnie kapitał ten w większości należy do państwa. Przewaga własności państwowej nie sprzyja rozwojowi konkurencji. W gospodrace rynkowej istnienie wielu firm wytwarzających Cechy przedsieb: jest ono podmiotem gopod. Działającym w sferze produkcji i wytwarzającym w sposób zorganizowany dobra i usługi na potrzeby odbiorców, w ostatecznym efekcie konsumentów; ekonomicznej podmiotowości przeds. |
Towarzyszy podmiotowość prawna polegająca na przypisywaniu osobie fizycznej lub prawnej skutków działalności; przeds. Działa profesjonalnie w celu maksymalizacji korzyści materialnych a jako podmiot pozostaje wyłącznie w obszarze zjawisk gospodarczych a nie politycznych; ekonomiczna podstawę funkcjonowania przedsięb. Jako odrębnego podmiotu jest kapitał czyli suma praw materialnych i niematerialnych ale wycenialnych; kapitał ten jest zawsze czynny i zaangażowany częściowo lub w całości w przedsięwzięcia będące określoną kombinacją czynników produkcji; w systemie gospodarczym przepisy prawa decydują, które formy organizacyjne mogą wystepować na rynku jako przedsiebiorstwa. Przedmiotem nauki o przedsieb. Jest suma wszystkich decyzji gospdraczych, których dokonuje się w ramach przedsiebiorstwa, a także dotyczą celów, środków i metod działania. W przedsieb. Zachodzą stosunki międzyludzkie. Ich układ wpływa na gospodarowanie i stąd nie można go pomijać w nauce o przedsiebiorstwie. Uwzględnione są też elementy kierowania przedsiębiorstwem. Nauka o przeds. Nie ogranicza się do jego wnętrza ale obejmuje jego stosunki z otoczeniem czyli relacje zewnętrzne. Wewnętrzne problemy przedsiębiorstwa to działalnośc produkcyjno-usługowa, a zewnętrzne to funkcjonowanie na rynku i jego aspekt finansowy.Nauka o przed. Zajmuje się opisywaniem zjawisk zachodzących w przeds. Na skutek prowadzenia działalności i ich analizą. Nauka o przeds. Dzieli się na ogólną naukę o przeds. I specjalne czyli wyspecjalizowane nauki o przeds.. ogólna zajmuje się problemami wspołnymi dla wszystkich jednostek gospod. Niezależnie od rodzaju prowadzonych przez nie działalności i jest podstawą wydzielenia z niej nauk specjalistycznych. Ogólna koncentruje się na problemach teoretycznych, a specjalistyczne są bardziej są bardziej rzeczowe i uzupełniają wiedzę ogólną przykładami konkretnych rozwiązań w przekroju działań lub funkcji przedsię. Istota i cele przedsiębiorstwa. O przedsie. można mówić w kategoriach: organizacyjnej, prawnej i ekonomicznej. Odrębność organizacyjna przeds. Wynika z faktu posiadania własnej struktury organizacyjnej oraz odrębność ewidencji nakłądów i dochodów. Odrębnośc prawna wiąże się z samodzielnością podejmowania decyzji przez przedsiebiorstwa. Osobowość prawna jest potwierdzona wpisem do rejestru przedsiębiorstw, co umozliwia występowanie formy jako podmiotu prawa cywilnego z czym wiąże się prawo zawierania umów i zaciągania zobowiązań. Odrębność ekonomiczna polega na prawie przedsiebiorstwa do sporządzania bilansów i ustalania wyniku finansowego z czym wiąże się prawo do dokonywania podziału zysku. Z odrębnością ekonomiczną wiąże się obowiązek przedsieb. Do pokrywania wszystkich kosztów z własnych dochodów. W każdym przedsiębiorstwie można wyróznić trzy grupy społeczne: właściciele, menedżerowie (zarządcy), pracownicy Na przedsiębiorstwo oddziałują inne podmioty to jest konkurenci i partnerzy, a |
Także państwo, organizacje społeczne i inne czynniki zewnętrzne. Czynnikiem pierwotnym różnicującym cele przedsięborstwa jest typ własności środków produkcji. Poszczególne typy własności przedsiebiorstw kształtują odmienne cele gospodarcze. Przeds. Prywatne bez najemnej siły roboczej czyli przedsieb. Rodzinne: w tym typie firm nie istnieje podział na właścicieli, menedżerów i pracowników. Praktyczny podział funkcji na zarządcze czyli menedżerskie i wykonawcze czyli pracownicze wewnątrz rodziny ma charakter wtórny. Wszystkie czynności są traktowane równorzędnie. Przeds. Prywatne jednoosobowe: w tym typie występuje wyodrębnienie kapitału i pracy. Najczęściej ze względu na mały rozmiar firmy nie wystepuje tu najemna kadra menedżerska, czyli nie dochodzi do oddzielenia własności od zarządzania. Właściciele i pracownicy mają przeciwstawne interesy. Właściciel chce maksymalizować zysk, a pracownik dąży do maksymalizacji swoich płac. Przeds. Prywatne jako własność na częściach ułamkowych czyli spółka partnerska: jest spółką jawną lub z o.o. rzadko spółką akcyjną. Jest własnością kilku (do 10) osób fizycznych. Ten typ przedsiębiorstwa posiada cechy: niewielką (do 10) liczbę właścicieli; przejrzystą strukturę udziałów; wyłączny udział we własności inwestorów aktywnych. W tym typie firm może występować najemna kadra menedżerska. Zarysowują się w nich konflikty odnoszące się do celów przedsiebiorstwa: konflikt płacowy między menedżerami a pracownikami; ścisłe uzależnienie płac menedżerów od wyników ekonomicznych przeds. Właściciele czerpią dochody w dwóch formach: wynagrodzeń za pracę; udziału w zyskach Przeds. Prywatne jako własność na częściach ułamkowych (koorporacja) Jest to spółka akcyjna, która jest zwykle przedsieb. Dysponującym dużym kapitałem, ze względu na wymagania stawiane przez prawo. Najczęściej występuje w niej podział na trzy grupy podmiotów (właścicieli, menedżerów, pracowników) reprezentujących odmienne interesy i kształtujących cele społeczno-ekonomiczne. Akcjonariuszy (właścicieli) można podzielić na: inwestorów aktywnych posiadających najczęściej znaczne udziały w przedsieb.; inwestorów pasywnych posiadających małe udziały, najczęściej inwestujących też w inne przedsięwzięcia kapitałowe. Grupa najemnej kadry menedżerskiej czyli zarządców wysokiego szczebla jest wybierana i kontrolowana oraz oceniana przez inwestorów aktywnych i reprezentuje ich interesy. Grupa pracowników najemnych ma niewielki wpływ na kształtowanie celów firmy. Spółka pracownicza: Zorganizowana prawnie w formie spółki akcyjnej lub spółki z o.o W swej konstrukcji grup interesów przypomina spółdzielnie pracy. Wystepują w niej wewnętrzne konflikty miedzy dążeniem do wzrostu płac i podwyższania zysków. Ponieważ jednak właścicielami są pracownicy, stąd główne cele tych spółek są zazwyczaj podporządkowane interesom pracowników. Przejawia się to w tendencjach do maksymalizacji płac, co ogranicza zyski i hamuje rozwój tego typu przedsiebiorstw. Przeds. Państwowe i komunalne: Są to przeds. Tzw. własności wspólnej. W przeds. Tych nie jest możliwe jednoznaczne określenie grupy właścicieli środków produkcji. Stanowi to czynnik ograniczający ich rozwój. Przetrwanie jako cel przeds. Państwowego jest możliwe dzięki uzyskiwaniu dodatnich wyników finansowych w ramach tzw. twardego finansowania. W praktyce w przeds. Tych występuje skłonność do maksymalizacji płac pracowników w tym menedżerów. Przekształcenie przeds. Państowych przez sztuczną ich komercjalizację w spółki skarbu państwa faktycznie nie zmieniło istoty tych przeds. I nie zwiększyło ich efektywności.
|
Przedsiębiorstwo jako mechanizm alokacji zasobów: W gospodarce kapitalistycznej działa nie tylko mechanizm rynkowy alokacji zasobów. Alternatywnym mechanizmem alokacji zasobów wobec rynku jest system zarządzania w przedsieb. Z uwzględnieniem hierarchicznej struktury podejmowania decyzji. Dokonuje on podziału będacych w jego dyspozycji zasobów do poszczególnych zastosowań z uwzględnieniem wyznaczonych celów i planowanych sposobów ich osiągania. Wewnątrz przedsiębiorstwa zastępuje on sygnały cenowe regulujące alokację zasobów na zewnątrz organizacji. W gospodarce rynkowej występują co najmniej dwa mechanizmy alokacji, które funkcjonują równolegle ale wg innych zasad. Mechanizm rynkowy działa kierowany siłami podaży i popytu czyli bezosobowo. Mechanizm działający w przedsiebiorstwie polega na funkcjonowaniu hierarchicznej struktury zarządzania, która podejmuje decyzje alokacyjne i uruchamia środki na ich wykonanie. Głównymi źródłami kosztów korzystania z mechanizmu rynkowego są: koszty tworzenia cen; zawierania umów o transakcjach rynkowych; trudności i koszty budowania długookresowych powiązań kooperacyjnych; koszty wynikające z odmiennego traktowania przez prawo transakcji zawieranych na rynku. By uniknąć tych kosztów lub obniżyć je tworzy się przedsiębiorstwo. Wszystkie wymienione grupy kosztów związane sa z niepewnością odnośnie przyszłych warunków działalności gospodarczej. Kapitał obcy jest dodatkowym źródłem finansowania majątku przedsiebiorstwa. Kapitały obce mają charakter długoterminowy jak np. długoterminowe korzyści bankowe lub krótkoterminowe zaobowiązania wobec budżetu, dostwców itp.Kapitał zakładowy ma różne nazwy: w jednost. Panstwowych to fundusz załozycielski i fundusz przedsiebiorstwa.; w spóldzielniach to fundusz udziałowy; w przedsieb. Prywatnych jednoos. To kapitał właściciela; w spolkach z o.o. to kapitał udziałowy, w społk. Akcyjnych kapitał akcyjny.Kapitały własne decydują w istotnym stopniu o utrzymaniu płynności finansowej. Ich wysokośc stanowi informację do jakiej kwoty firma może ponosić konsekwencje finansowe w razie powstania strat. Kapitały obce wymagają spłaty w określonych z wierzycielami terminach, ale jest możliwe i powszechnie praktykowane zastępowanie spałconych zobowiązań nowymi kredytami czyli refinansowanie kredytów. W skład majątku trwałego przedsieb. Wchodzi: finan. Majątek trwały; środki trwałe; wartości niematerialne i prawne Wart. Niemat. I prawne obejmują nabyte przez jednostkę prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania Za środki trwałe uznaje się przeznaczone na własne potrzeby lub do wynajmu stanowiące własność lub współwłasność nieruchomości tj. grunty, budynki, w tym lokale, budowle i |
inwestycje w obcych obiektach a także maszyny i urządzenia, środki transportu i inne kompletne i zdatne do użytku w momencie przyjęcia do uzytkowania przedmioty o dłuższym niż 1 rok przewidywanym okresie ich użytkowania a także inwentarz żywy Organizacja zarządzania w przedsiębiorstwie. Poglądy dotyczące zarządzania przeds. W gospodarce rynkowej uległy zmianom wraz ze zmianami w otoczeniu i postrzeganiem ich wpływu na skuteczności i efektywności działań przeds. Od początku lat 50-tych do 80 można zauważyć odmienne założenie akcentów na zagrożenia które uznano za najważniejsze dla zarządzania przeds. Układają się w następujący ciąg: planowanie długookresowe, p. strategiczne, kontrola strategiczna, zarządzanie strategiczne.Na początku planowanie uważano za najważniejsze, lecz poźniej sukces przeds. Związany był przede wszsytkim z dobrym rozwiązaniem trendów otoczenia a szczególnie szans i zagrożeń na któ®e trzeba zwracać szczególną uwagę w ramach planowania strat.W latach 70-tych liczne doświadczenia praktyczne związane z klęskami i sukcesami przedsiębiorstw. Powodzenie przedsięwzięcia zależy od zwiększenia elastyczności działania tj. takiego ukształtowania zasobów i umiejętności aby mogło ono szybko i skutecznie dostosowywać się do zmian w otoczeniu, modyfikując w razie potrzeby koncepcję strategii i sposób jej realizacji. Celem zarządzania strategicznego jest sformułowanie strategii rozwoju firmy i wdrożeniem tej koncepcji. W zarz. Strat. Wyróżnić można fazy: formułowania strategii przeds.; wdrażania strategii przeds.; realizacji strategii przeds.; kontroli i oceny Planowanie wiąze się z każdą zorganizowaną działalnością.Palnowanie jest realizowane w systemie hierarchicznym i ma charakter ciągły Planowanie bieżące stanowi narzędzie sterowania realizacją przyjętych założeń i rytmicznych zawartych w planach długookresowych i w strategii przeds. Panowanie wieloletnie ma charakter funakcjonalny. Wyznacza ono cele długookresowe i wskazuje sposoby pozyskania potrzebnych środków.Założenia przyjmowane w tym planie są ogólne i nie stanowią dobrej podstawy do ich bezpośredniej realizacji. planowanie strategiczne i taktyczne mają charakter problemowy. Służą one wskazywaniu i rozwiązywaniu problemów pojawiających się w przeds. I jego otoczeniu. Plany bieżące wytyczają szczegółowe zadania przeds. Uwzględniając elementy których nie można było ustalić w planach wieloletnich i strategicznych. Określają zadania poszczególnych wydziałów przeds. Oraz działó funkcjonalnych, stwarzając konkretne podstawy do ich realizacji i rozliczenia. Obejmują wybór i wyznaczanie celów krótkookresowych przeds. Oraz środków i warunków ich realizacji łącznie z motywacją podjętych działań. Plany bieżące w przedsieb. Można podzielić wg. Kryteriów: okresu-horysontu |
Czasowego; zakresu i przedmiotu planowania Palnowanie produkcji dotyczy sfery ruchu i jest podporządkowane wytycznym planu finansowego a jednocześnie stanowi podstawę do sporządzania pozostałych planów. Jego istota sprowadza się do określenia programu czyli co i ile produkować, oraz harrmonogramu - kiedy i gdzie i w jaki sposób produkować. W ten sposób zostaje określony asortymentowo-ilosciowy terminowy plan produkcji i czasowy oraz przestrzenny podział zadań. Planowanie sprzedaży-marketingowe ujmuje obok tradycyjnego planu zbytu: ilość, wartośc i kierunki sprzedaży jak również zadania dotyczące kształtowania produkcji i rynku. Planowanie zaopatrzeniowe obejmuje całość potrzeb dotyczących rodzaju, ilość, terminów, częstotliwości i xródeł dostawy materiałowych a także wielkości zapasów oraz zapotrzebowanie na wyposażenie techniczne niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej. Planowanie zatrudnienia połączone z planem płac określa zapotrzebowanie na siłę roboczą pracownikó w przekroju zawodów i kwalifikacji niezbędnych do wykonania zadań planowanych oraz przewidywane zmiany w tym zakresie. W planie płac obok fundusza wynagrodzeń podaje się pożądaną wydajnośc pracy, pracochłonnośc produkcji oraz założone rezerwy czasu pracy. Planowanie kosztów ma na celu ustalenie wielkości nakładów niezbednych do prowadzenia działalności pozaoperacyjnej a także wyznacza obniżkę kosztów w stosunku do okresu bazowego. Planowanie finansowe jest związane głównie z określeniem zadań w zakresie wielkości rynku finansowego i rentowności działania przeds. Oraz podziału tego wyniku.Dotyczy kosztów i wpływów finans. Planowanie operatywne stanowi narzędzie realizacji planu ogólnego, gdyz jego celem jest zapewnienie wykonania planu.Dotyczy ono tylko produkcji. Kompleksowe zarządzanie jakością TQM: Wspólczesne przedsieb. Chcąc osiągnąć pozycję konkurencyjną na rynku i utrzymać ją musi liczyć się z coraz ostrzejszymi wymaganiami jakościowymi stawianymi przez klientów. Jakośc obok wydajności i kosztów produkcji staje się coraz częściej elementem decydującym o trwaniu i rozwoju przeds. Koncepcja TQM opiera się na założeniach: każdy w przeds. Posiada swojego klienta zewnetsz. I wewne. Wspólpracownika, podwładnego, z którym utrzymuje kontakty słuzbowe i inne; każdy w przeds. Powinien znać swojego klienta, przeds. Powinno określić formę organizacyjną i wszystko to co pozwoli spełnić oczekiwania wszsytkich klientów W polskiej literaturze TQM uważa się zarządzanie jakością totalną czy jakość powszechną. Zarządzanie przez jakośc jest tłumaczone jako osiągnięcie i utrzymanie jakości w przeds. We wszystkich możliwych aspektach. |
|
|
|