Badanie skóry i tkanki podskórnej
Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych
Wydział Nauki o Zdrowiu AM w Warszawie
2006
Budowa i funkcje skóry
Ochronna w stosunku do czynników mechanicznych, fizycznych, chemicznych i bakteryjnych
Bierze udział w regulacji cieplnej
Wydzielnicza
Regulacja równowagi wodno-elektrolitowej
Resorpcyjna
Narząd czucia
Metabolizm białek, lipidów, węglowodanów, witamin
Funkcja odpornościowa (immunologiczna)
Przydatki skóry
Gruczoły łojowe
najaktywniejsze w okresie pokwitania,ale mogą funkcjonować całe życie
pozostają pod wpływem androgenów (nasilenie wydzielania) i estrogenów ( hamowanie)
najwięcej na twarzy, skórze owłosionej, karku i w okolicy krocza
nie występują na dłoniach i stopach
Gruczoły apokrynowe i ekrynowe
Skoncentrowane m. in. w okolicy: pach, narządów płciowych, powiek oraz uszu
ekrynowe - wydzielają pot
apokrynowe - odpowiadają za wydzielinę, tworzącą zapach ciała
Przyczyny chorób skóry
czynniki fizyczne (temperatura, promienie UV)
czynniki chemiczne (kosmetyki, leki, środki czystości)
infekcyjne (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki, pasożyty)
związane z chorobami ogólnoustrojowymi (zaburzenia hormonalne, cukrzyca, cholestaza, czerwienica, przewlekła niewydolność nerek)
autoimmunologiczne (m.in. toczeń, twardzina)
nowotwory
Badanie skóry, paznokci i włosów
ZAWSZE NALEŻY BADAĆ CAŁEGO PACJENTA!
ZAWSZE NALEŻY ZAKŁADAĆ RĘKAWICZKI OCHRONNE!
Oglądanie: kolor skóry, równomierność rozmieszczenia barwnika, brak barwnika, charakterystyczne zmiany w charakterystycznych lokalizacjach
Badanie palpacyjne: wielkość zmian, ruchomość, twardość, obecność nacieku zapalnego, sączenie, krwawienie przy dotyku, możliwość prześwietlenia białym światłem zmian zawierających płyny - tzw. diafanoskopia
Przyczyny nieprawidłowego zabarwienia skóry:
Żółtaczka - najpierw na twardówkach, następnie tułów i kończyny, bardziej widoczna przy wzroście stężenia bilirubiny sprzężonej
Sinica
Albinizm - brak melaniny w skórze
Nadmiar żelaza (hemosyderoza, hemochromatoza) - szara skóra
Choroba Addisona - ciemne zabarwienie zaczynające się od fałdów skórnych
Bielactwo
Plamy typu „cafe-au lait”
Zmiany typu wybroczyn (< 5 mm) lub plamicy (> 5 mm ) związane z zaburzeniami krzepnięcia
Teleangiektazje i pajączki naczyniowe
Ostuda ciężarnych
Często występujące zmiany skórne:
Trądzik pospolity
Trądzik różowaty
Łuszczyca
Wyprysk
Łojotokowe zapalenie skóry
Reakcje polekowe
Rumień toksyczny
Pokrzywka
Rumień guzowaty
Rumień wielopostaciowy
Wyprysk
Może występować jako:
ostry - z obrzękiem, świądem, występowaniem pęcherzyków, wysiękiem i tworzeniem się strupów
przewlekły - swędzące, suche, hiperkeratotyczne zmiany oraz zgrubienia i pęknięcia skóry
kontaktowe zapalenie skóry - odmiana spowodowana zetknięciem z chemikaliami, barwnikami, roślinami lub metalami. Występuje w miejscach kontaktu z tymi substancjami
łojotokowe zapalenie skóry - u dzieci, młodzieży i u młodych dorosłych. Występują zmiany rumieniowe z łuskowaceniem i symetryczną wysypką. Najczęściej zajmuje skórę owłosioną głowy, centralną część twarzy, policzki, brwi, czoło, obrzeża powiek. Zazwyczaj zmiany są symetryczne.
potówki - swędzące pęcherzyki na dłoniach, palcach i podeszwach.
Reakcje polekowe
Rumień toksyczny -
czerwone, zlewające się plamki zajmujące większą część powierzchni ciała. Występuje po sulfonamidach, fenobarbitalu
Rumień guzowaty -
symetrycznie ułożone guzki, szczególnie na wyprostnych powierzchniach kończyn. Powodować go mogą m.in. sulfonamidy, barbiturany, środki antykoncepcyjne
Rumień wielopostaciowy -
symetryczne, pierścieniowe wykwity na częściach proksymalnych
Pokrzywka -
intensywnie swędzące i obrzęknięte zmiany w dowolnej okolicy ciała, typowo bąble z czerwonym obrzeżem. Znika w ciągu kilku godzin.
Utrwalone reakcje polekowe -
pojedyncze lub mnogie przebarwione plamy, które mogą nawracać zawsze w tym samym miejscu
Wysypka odropodobna po ampicylinie -
w mononukleozie
Infekcje skórne
Róża - infekcja powierzchownych warstw skóry zwykle spowodowana paciorkowcami, zwykle na kończynach dolnych lub twarzy, pod postacią dobrze odgraniczonego rumienia
Cellulitis - zapalenie tkanki łącznej głębszych warstw skóry - zmiany gorzej odgraniczone, uniesione, mogą być pęcherze.
Kiła - jako tzw.objaw pierwotny (miejsce wniknięcia bakterii) - sączące owrzodzenie o uniesionych brzegach (UWAGA - BARDZO ZAKAŹNE !!) lub w kile drugorzędowej pod postacią różowej wysypki na tułowiu, dłoniach, narządach płciowych i podeszwach
Brodawki wirusowe - zwykle na palcach u młodych pacjentów
Opryszczka - typowe pęcherzyki na śluzówkach jamy ustnej lub narządów płciowych. Zmiany często ulegają nadkażeniu bakteryjnemu, i mają tendencję do nawrotów, zwłaszcza przy innej infekcji ( niemal jako reguła w pneumokokowym zapaleniu płuc
Ospa wietrzna i półpasiec - w ospie uogólniona wysypka pęcherzykowa, w półpaścu - wsypka w obrębie jednego dermatomu poprzedzona silnymi bólami. Może wystąpić na uchu jako zespół Ramsay'a - Hunta z z porażeniem nerwu twarzowego.
Wysypki zakaźne u dzieci
Wirusowe choroby zakaźne
Bakteryjne choroby zakaźne
Znamiona łagodne i guzy nowotworowe
Znamiona:
barwnikowe -
np. znamię brzeżne - płaskie lub lekko uniesione, jednolitej barwy, do 1 cm, nie powiększające się - wymaga zawsze różnicowania z czerniakiem
komórkowe i skórne -
uniesione, kopulaste twory, najczęściej na skórze twarzy. Również nie powiększają się.
Nowotwory złośliwe:
rak płaskonablonkowy -
w miejscach o dużej ekspozycji na słońce. Zazwyczaj ma postać niegojącego się owrzodzenia. Cechuje się powolnym wzrostem
rak kolczystokomórkowy -
również często pod postacią owrzodzenia, z wyraźnie uniesionym brzegiem. Charakteryzuje się szybszym wzrostem
czerniak złośliwy -
szybko rosnący i szybko dający przerzuty guz, zwykle pod postacią zabarwionego guzka o nierównych brzegach
Badanie paznokci
Paznokcie łyżeczkowate
Zanokcica
Linie Beau
Choroby włosów
Choroby włosów
Nadmierny wzrost - hirsutyzm -
może świadczyć o zaburzeniach hormonalnych, może być następstwem przyjmowania leków lub w pewnym stopniu fizjologiczny, szczególnie u kobiet po okresie pokwitania.
Łysienie -
zazwyczaj dotyczy mężczyzn, jest związane z androgenami i występuje często jako cecha dziedziczona autosomalnie dominująco. Może nastąpić na skutek napromieniania lub leczenia cytostatykami.
Łysienie plackowate -
może towarzyszyć chorobom autoimmunologicznym lub występować samoistnie.