ZAPALENIA - ĆW 1

AKADEMIA MEDYCZNA W BYDGOSZCZY

KATEDRA I ZAKŁAD PATOMORFOLOGII KLINICZNEJ

ZAPALENIA ĆW I

• ZAPALENIA - PODZIAŁ, PRZYCZYNY, TWORZENIE ODCZYNU ZAPALNEGO.

• ROLA TKANKI ŁĄCZNEJ W PROCESIE ZAPALNYM.

• ZAPALENIA OSTRE WYSIĘKOWE.

• ZAPALENIA PRZEWLEKŁE.

• ZAPALENIE WIRUSOWE PŁUC I WĄTROBY.

DEFINICJA

ZAPALENIE JEST TO ZŁOŻONA REAKCJA UKŁADU MEZENCHYMALNEGO I KRWIONOŚNEGO NA BODZIEC USZKADZAJĄCY

FAZY ZAPALENIA

1. ZABURZENIA W KRĄŻENIU

2. WYSIĘK

3. WYRÓWNAWCZY PROCES ROZPLEMOWY KOMÓREK MEZENCHYMALNYCH I NACZYŃ - (ZIARNINA I BLIZNA)

EWOLUCJA ZAPALENIA

• ZAPALENIE JEST ZJAWISKIEM ZŁOŻONYM, W KTÓRYM DOCHODZI RÓWNOCZEŚNIE DO ZMIAN:

• MORFOLOGICZNYCH

• BIOCHEMICZNYCH

• IMMUNOLOGICZNYCH

ETIOLOGIA ZAPALENIA

• CZYNNIKI ZEWNĄTRZPOCHODNE:

• BIOLOGICZNE

• TOKSYCZNE

• FIZYCZNE

• CHEMICZNE

• MECHANICZNE

• CZYNNIKI WEWNĄTRZPOCHODNE:

• MOCZNICA

• ENZYMY UWALNIANE Z TRZUSTKI

• KOMPLEKSY ANTYGEN - PRZECIWCIAŁO

• NOWOTWORY

PRZEBIEG ZAPALENIA

• ZABURZENIA W KRĄŻENIU

• Po zadziałaniu bodźca adrenalina powoduje skurcz a następnie rozkurcz tętniczek (zaczerwienienie i ocieplenie)

• Kurczenie się drobnych żył (zwalnia i zatrzymuje się przepływ krwi)

• Wzrost ciśnienia hydrostatycznego

• Układanie się erytrocytów w rulony - zakrzepy

PRZEBIEG ZAPALENIA

• USZKODZENIE ŚRÓDBŁONKA

• Zwiększenie przepuszczalność śródbłonka

• Wychodzenie poza naczynia:

• granulocytów obojętnochłonnych

• wynaczynienie składników osocza (wysięk - obrzęk)

• przechodzenie ciał odpornościowych (lizyny, precypityny, aglutyniny)

• pojawienie się mediatorów zapalenia, które wyzwalają reakcję zapalną, modyfikują ją i podtrzymują

PRZEBIEG ZAPALENIA

• MEDIATORY CHEMICZNE ZAPALENIA

• I ETAP - MEDIATORY NACZYNIOAKTYWNE

• HISTAMINA - komórki tuczne i granulocyty zasadochłonne

• SEROTONINA - płytki krwi

• II ETAP

• KININY I ANAFILATOKSYNY OSOCZOWE

• PROSTAGLANDYNY - pochodne kwasu arachidonowego, działają chemotaktycznie na granulocyty obojętnochłonne

• Inne substancje chemiczne naczynionieaktywne:

• składowe dopełniacza

• enzymy (proteazy obojętne, hydrolazy, kwas mlekowy, hialuronidaza)

KOMÓRKI W ZAPALENIU

• GRANULOCYTY OBOJĘTNOCHŁONNE

• Występują w ostrej fazie zapalenia i ich rola polega na fagocytozie poprzez trawienie wewnątrzkomórkowe.

• Po rozpadzie wydalają:

• enzymy proteo- i histolityczne

• lizozym

• peroksydazę

• Występują w zapaleniu ropnym.

KOMÓRKI W ZAPALENIU

• MAKROFAGI

• Druga linia obrony i ataku w ostrej fazie zapalenia i w fazie przewlekłej.

• Funkcja to fagocytoza bakterii i tkanek oraz innych związków jak hemosyderyna, tłuszcze.

• Wydzielają:

• hialuronidazę

• lizozym

• kolagenazę

• elastazę

KOMÓRKI W ZAPALENIU

• Występowanie makrofagów:

• końcowa faza zapalenia ostrego

• zapalenia podostre

• zapalenia przewlekłe

• przez połączenie tworzą komórki olbrzymie

• przerabiają antygen w postać wyzwalającą odpowiedź limfocytów

KOMÓRKI W ZAPALENIU

• GRANULOCYTY KWASOCHŁONNE

• Fagocytują kompleksy immunologiczne.

• Występują w:

• chorobach pasożytniczych

• odzwierzęcych

• stanach uczulenia

• nowotworach złośliwych (ziarnica)

• neutralizują histaminę

• GRANULOCYTY ZASADOCHŁONNE

• Występują we krwi i w tkance jako komórka tuczna

• Zawierają: heparynę, histaminę, serotoninę

• Mediatory działając na naczynia krwionośne powodują przepuszczalność naczyń i skurcz mięśni gładkich.

KOMÓRKI W ZAPALENIU

• LIMFOCYTY MAŁE

• Występują w późnych okresach zapalenia ostrego i zapaleniach przewlekłych.

• Limfocyty duże B - immunoblasty produkują przeciwciała humoralne.

• Limfocyty T - odpowiedź komórkowa

• KRWINKI CZERWONE

• Przechodzą biernie przez uszkodzone naczynie i świadczą o dużej toksyczności procesu zapalnego.

• FIBROBLASTY I MIOFIBROBLASTY

• Występują w końcowej fazie zapalenia ostrego i w zapaleniu przewlekłym.

• Syntetyzują kolagen tworząc bliznę.

SZERZENIE ZAPALENIA

• NACZYNIA KRWIONOŚNE

• NACZYNIA CHŁONNE

• PRZEWODY WSTĘPUJĄCE I ZSTEPUJĄCE

• BEZPOŚREDNI KONTAKT

• ZJADLIWOŚĆ ZARAZKÓW I OBRONA USTROJU

• PATOGENNOŚĆ - ZDPLNOŚĆ DO WYWOŁANIA PROCESU ZAPALNEGO

• MIEJSCE WTARGNIĘCIA

• ZDOLNOŚĆ DO PRODUKCJI EGZO- I ENDOTOKSYN

• PRODUKCJA ENZYMÓW PRZEZ BAKTERIE (KOLAGENAZA, KOAGULAZA, HIALURONIDAZA, FIBRYNOLIZYNA)

MECHANIZMY OBRONNE

• NIESWOISTE

• nabłonek skóry i błon śluzowych

• kwas mlekowy potu

• kwasy tłuszczowe gruczołów łojowych

• kwas solny

• mocz o kwaśnym odczynie

• niezakłócony odpływ wydzieliny

• fizjologiczna flora bakteryjna w przewodzie pokarmowym

• konstytucja i dyspozycja ustroju

• zdolność ustroju do fagocytozy bakterii, wirusów, antygenów, komórek martwych

• SWOISTE - zdolność ustroju do odp. immunologicznej

ZJAWISKA OGÓLNOUSTROJOWE

• PODWYŻSZONA TEMPERATURA

• LEUKOCYTOZA

• PRZYSPIESZENIE CZYNNOŚCI SERCA

• WZROST ODCZYNU BIERNACKIEGO

• POSOCZNICA

• ROPNICA

• BAKTERIEMIA

ZAPALENIA

• NASTEPSTWA ZAPALENIA

• POWRÓT DO NORMY

• ROZWÓJ ZIARNINY I TWORZENIE BLIZNY

• PRZEJŚCIE ZAPALENIA OSTREGO W PRZEWLEKŁE

• KLASYFIKACJA ZAPALEŃ

• CZAS TRWANIA

• ZMIANA MORFOLOGICZNA

• CZYNNIK ETIOLOGICZNY

ZAPALENIA

• ZAPALENIE OSTRE

• WYSIĘK SUROWICZY

• GROMADZENIE W FAZIE WCZESNEJ GRANULOCYTÓW OBJĘTNOCHŁONNYCH W ZAKAŻENIACH BAKTERYJNYCH

• W REAKCJACH IMMUNOLOGICZNYCH GRANULOCYTY KWASOCHŁONNE

• KOMÓRKI JEDNOJĄDRZASTE I POJEDYNCZE GRANULOCYTY OBOJĘTNOCHŁONNE W ZAKAŻENIACH WIRUSOWYCH

• ZAPALENIE PRZEWLEKŁE NIEZIARNINIAKOWE

• LIMFOCYTY

• KOMÓRKI PLAZMATYCZNE

• MAKROFAGI

• FIBROBLASTY

• PROLIFERACJA NACZYŃ

• TWORZENIE BLIZNY I ZNIEKSZTAŁCENIE NARZĄDÓW

ZAPALENIA PODZIAŁ MORFOLOGICZNY ZAPALEŃ

• USZKADZAJĄCE

• WYSIĘKOWE

• ROZPLEMOWE

ZAPALENIE USZKADZAJĄCE

• WYSTĘPUJE W NARZĄDACH MIĄŻSZOWYCH

• PRZYĆMIENIE MIĄŻSZOWE

• ZMIANY WODNICZKOWE

• STŁUSZCZENIE

• MARTWICA

• MARTWICA WŁÓKNIKOWATA

• PRZYCZYNY

• TOKSYNY BAKTERYJNE

• WIRUSY

• SUBSTANCJE CHEMICZNE

ZAPALENIE WYSIĘKOWE

• WYSIĘK SUROWICZY

• WŁÓKNIK

• GRANULOCYTY OBOJĘTNOCHŁONNE

• PODZIAŁ ZAPALEŃ WYSIĘKOWYCH

• SUROWICZE

• WŁÓKNIKOWE

• ROPNE

• KRWOTOCZNE

• ZGORZELINOWE

ZAPALENIE SUROWICZE

• GROMADZENIE SIĘ PŁYNU BOGATOBIAŁKOWEGO (ALBUMINA, GLOBULINA, WŁÓKNIK), POJEDYŃCZYCH GRANULOCYTÓW OBOJĘTNOCHŁONNYCH.

• WYSTĘPOWANIE:

• JAMY SUROWICZE

• PĘCHERZYKI PŁUCNE

• PRZESTRZEŃ PODPAJĘCZYNÓWKOWA

• BŁONY ŚLUZOWE

• ZEJŚCIE ZAPALENIA SUROWICZEGO:

• RESORBCJA

• POBUDZENIE DO ROZPLEMU TKANKI ŁĄCZNEJ I POWSTANIA ZROSTÓW

ZAPALENIE WŁÓKNIKOWE

• POWSTAJE PRZY DUŻYM USZKODZENIU BARIERY NACZYNIOWEJ I WYDOSTANIU SIĘ WŁÓKNIKA POZA NACZYNIA.

• WYSTĘPOWANIE:

• BŁONY SUROWICZE - SUCHE

• W ŚWIETLE PĘCHERZYKÓW PŁUCNYCH

• BŁONY ŚLUZOWE

• BŁONY MAZIOWE

• W TKANKACH

ZAPALENIE WŁÓKNIKOWE

• POWIERZCHOWNE

• GŁĘBOKIE

• RZEKOMOBŁONIASTE

• ZESTRUPIAJĄCE

• ZEJŚCIE ZAPALENIA NA BŁONACH SUROWICZYCH:

• rozpuszczenie włóknika przez enzymy granulocytów obojętnochłonnych lub plazminę i wchłonięcie

• organizacja i tworzenie zrostów

ZAPALENIE WŁÓKNIKOWE BŁON ŚLUZOWYCH

• POWIERZCHOWNE - WŁÓKNIK GROMADZI SIĘ NA POWIERZCHNI BŁONY ŚLUZOWEJ TWORZĄC DELIKATNĄ BŁONKĘ

• GŁĘBOKIE

• RZEKOMOBŁONIASTE - WŁÓKNIK PRZEPAJA NABŁONEK I WARSTWĘ WŁAŚCIWĄ BŁONY ŚLUZOWEJ - BŁONY RZEKOME - ODDZIELENIE I WYTWORZENIE NADŻERKI

• ZESTRUPIAJĄCE - OBEJMUJE BŁONĘ ŚLUZOWĄ I PODŚLUZOWĄ, KTÓRA PO ODDZIELENIU POZOSTAWIA OWRZODZENIE (DUR BRZUSZNY). ZEJŚCIEM JEST ZIARNINOWANIE I TWORZENIE BLIZNY LUB DOPROWADZENIE DO PERFORACJI,

ZAPALENIE ROPNE

• GROMADZENIE SIĘ WYSIĘKU ZAWIERAJĄCEGO GRANULOCYTY OBOJĘTNOCHŁONNE, BAKTERIE I ICH TOKSYNY, MARTWICZE KOMÓRKI ORAZ ENZYMY PROTEOLITYCZNE

• POWIERZCHOWNE

• GŁĘBOKIE

• OGRANICZONE

• ROZLEGŁE

ZAPALENIE ROPNE

• ZAPALENIE POWIERZCHOWNE

• BŁONY ŚLUZOWE - ROPOTOK

• JAMY SUROWICZE

• ZAMKNIETE PRZESTRZENIE ANATOMICZNE ROPNIAK

• ZAPALENIE GŁĘBOKIE

• ROZLEGŁE - TOCZY SIĘ W LUŹNEJ TKANCE ŁĄCZNEJ I OKREŚLA SIĘ JAKO ROPOWICA. GDY DOJDZIE DO ZAPALENIA ŻYŁ I NACZYŃ CHŁONNYCH TO JEST ROPNICA.

• OGRANICZONE - ROPIEŃ - ZBIOROWISKO ROPY W JAMIE POWSTAŁEJ Z ROZPADŁYCH TKANEK POD WPŁYWEM ENZYMÓW PROTEOLITYCZNYCH.

FAZY POWSTANIA ROPNIA

• FAZA NACIECZENIA - CZYNNIK ROPOTWÓRCZY URUCHAMIA MEDIATORY ZAPALENIA, BĘDĄCE PRODUKTAMI BAKTERII. MEDIATORY POWODUJĄ ZMIANY W ŚRÓDBŁONKU WŁOŚNICZEK ŻYLNYCH I GROMADZENIE SIĘ GRANULOCYTÓW OBOJĘTNOCHŁONNYCH.

• ROPIEŃ NIEDOJRZAŁY - OBUMIERAJĄCE GRANULOCYTY UWALNIAJĄ PROTEAZY TRAWIĄCE KOMÓRKI USZKODZONE PRZEZ BAKTERIE A TAKŻE KOMÓRKI SĄSIEDNIE. ZE ZNISZCZONYCH KOMÓREK UWALNIAJĄ SIĘ MEDIATORY ZAPALENIA I POGŁĘBIAJĄ PROCES ZAPALNY I POWSTAJE OGNISKO ZNISZCZENIA.

• ROPIEŃ DOJRZAŁY - ROZPŁYNIĘCIE SIĘ POWSTAŁEGO OGNISKA ZAPALNEGO WOKÓŁ, KTÓREGO NA OBWODZIE PĄCZKUJE ŚRÓDBŁONEK NACZYŃ I MNOŻĄ SIĘ FIBROBLASTY TWORZĄC OTOCZKĘ ŁĄCZNOTKANKOWĄ.

• ZEJŚCIE ROPNIA:

• BLIZNA

• TORBIEL RZEKOMA

• PRZETOKA

• OWRZODZENIE

ZAPALENIE WYSIĘKOWE c. d

• ZAPALENIE NIEŻYTOWE

• OSTRE - ZAPALENIE SUROWICZE BŁON ŚLUZOWYCH ZAWIERAJĄCYCH KOMÓRKI ZDOLNE DO WYDZIELANIA ŚLUZU

• PRZEWLEKŁE - BŁONA ŚLUZOWA MOŻE ULEC:

• ŚCIEŃCZENIU

• PRZEROSTOWI

• ZAPALENIE ZGORZELINOWE - POWSTAJE GDY DO TKANKI MARTWEJ DOSTAJĄ SIĘ BAKTERIE GNILNE:

• ZGORZEL BIAŁA - TKANKA NIEDOKRWIONA

• ZGORZEL CZERWONA - TKANKA PRZEKRWIONA

• GAZOWA - GDY POD WPŁYWEM BAKTERII WYTWARZAJĄ SIĘ GAZY

ZAPALENIE WYTWÓRCZE

• OSTRE - POLEGA NA ROZPLEMIE KOMÓREK, NP. NERKA - MEZANGIUM I TKANKA LIMFATYCZNA GDY MNOŻĄ SIĘ FAGOCYTY JEDNOJĄDROWE.

• PRZEWLEKŁE

• ROZPLEM TKANKI NABŁONKOWEJ

• ROZPLEM TKANKI ŁĄCZNEJ Z ZANIKIEM KOMÓREK MIĄŻSZOWYCH

ZAPALENIE ZIARNINIAKOWE

• JEST TO ZAPALENIE WYTWÓRCZE W PRZEBIEGU, KTÓREGODOCHODZI DO OGNISKOWEGO GROMADZENIA TKANKI SKŁADAJĄCEJ SIĘ Z:

• MAKROFAGÓW

• KOMÓREK NABŁONKOWATYCH

• KOMÓREK OLBRZYMICH

• LIMFOCYTÓW

• FIBROBLASTÓW

• ROLA MAKROFAGÓW

• UPRZĄTAJĄ ZNISZCZONE KOMÓRKI

• NISZCZĄ DROBNOUSTROJE ROZMNAŻAJĄCE SIĘ WEWNĄTRZKOMÓRKOWO

• PRZEKAZUJĄ INFORMACJE LIMFOCYTOM O SUBSTANCJACH ANTYGENOWYCH ODGRYWAJĄC ROLĘ W ODCZYNACH IMMUNOLOGICZNYCH

ZAPALENIE ZIARNINIAKOWE

• FAZA POCZĄTKOWA - ZAPALENIE WYSIĘKOWE OSTRE Z OBECNOŚCIĄ GRANULOCYTÓW OBOJĘTNOCHŁONNYCH I MAKROFAGÓW.

• FAZA PÓŹNA - GROMADZĄ SIĘ MAKROFAGI W WIĘKSZEJ LICZBIE I PRZYJMUJĄ RÓŻNY WYGLĄD:

• TKANKA TŁUSZCZOWA - KOMÓRKI PIANKOWATE

• WIĘKSZYM AGREGATOM INNYCH TKANEK - KOMÓRKI OLBRZYMIE TYPU OKOŁO CIAŁA OBCEGO

• PRĄTEK GRUŹLICY

• KOMÓRKI NABŁONKOWATE

• KOMÓRKI OLBRZYMIE LANGHANSA

• CZĘŚĆ CENTRALNA - MARTWICA SEROWATA

• ZIARNINIAKI W INNYCH CHOROBACH: KIŁA, SARKOIDOZA, CHOROBA KOCIEGO PAZURA, PYLICA KRZEMOWA, BRUCELOZA, GRZYBICE

ZAPALENIE WIRUSOWE PŁUC

• OBJAWY HISTOLOGICZNE W PŁUCACH:

• FAGOCYTY JEDNOJĄDROWE W PRZEGRODACH MIĘDZYPĘCHERZYKOWYCH, TKANCE ŁĄCZNEJ OKOŁOOSKRZELOWEJ

• WYSCIÓŁKA KOMÓRKOWA PĘCHERZYKÓW PRZYJMUJE POSTAĆ KOMÓREK SZEŚCIENNYCH

• W ŚWIETLE PĘCHERZYKÓW WYSIĘK WYSOKOBIAŁKOWY, KTÓRY POD WPŁYWEM WDECHU MODYFIKUJE SIĘ W BŁONY SZKLISTE

• WYSIĘK KRWOTOCZNY W ŚWIETLE PĘCHERZYKÓW

• OSTRE WYSIĘKOWE ZAPALENIE JAMY NOSOWO-GARDŁOWEJ, KRTANI, TCHAWICY I OSKRZELI O CHARAKTERZE ZAPALENIA WŁÓKNIKOWEGO GŁĘBOKIEGO

• ZAPALENIE ODROWE PŁUC

• U CHORYCH NIEZDOLNYCH DO WYTWARZANIA PRZECIWCIAŁ

• KOMÓRKI WIELOJĄDROWE POWSTAŁE ZE ZLEWAJĄCYCH SIĘ KOMÓREK NABŁONKA WYŚCIÓŁKI

WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY

• ZAPALENIE TYPU A I E

• ZAKAŻENIE DROGĄ POKARMOWĄ

• CZAS INKUBACJI OKOŁO 28 DNI

• DZIAŁA CYTOTOKSYCZNIE NA KOMORKE WĄRTOBOWĄ

• NISZCZONY PRZEZ PRZECIWCIAŁA W MARTWYCH KOMÓRKACH

• BRAK NOSICIELSTWA

• NIE PRZECHODZI W POSTAĆ PRZEWLEKŁĄ

WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY

• ZAKAŻENIE WIRUSEM B I C

• ZAKAŻENIE DROGĄ POZAJELITOWĄ

• OKRES INKUBACJI - PRZECIĘTNIE 75 DNI

• TYP ZAPALENIA USZKADZAJĄCY

• NAMNAŻANIE SIĘ WIRUSÓW WEWNĄTRZ HEPATOCYTÓW, ANTYGENY WYSTEPUJĄ NA BŁONIE KOMÓRKOWEJ I ZMIENIAJĄ JEJ STRUKTURĘ

• POWODUJĄ ODCZYN IMMUNOLOGICZNY

• DOPROWADZAJĄ DO USZKODZENIA HEPATOCYTÓW PRZEZ PRZECIWCIAŁA, UCZULONE LIMFOCYTY T I MAKROFAGI

• NASTĘPSTWA ZALEŻĄ OD ILOŚCI WIRUSA

• MOŻLIWOŚĆ PRZEJŚCIA W PROCES PRZEWLEKŁY

• POWSTAŁE KOMPLEKSY ANTYGEN-PRZECIWCIAŁO PROWADZĄ DO:

• POKRZYWKI

• ZAPALENIA STAWÓW

• KŁĘBKOWEGO ZAPALENIA STAWÓW

• GUZKOWEGO ZAPALENIA TĘTNIC

• W ZAKAŻENIU WIRUSEM C MOŻLIWOŚĆ PRZEJŚCIA W RAKA

WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY

• POSTAĆ KLASYCZNA ZAPALENIA WĄTROBY

• USZKODZENIE POJEDYŃCZYCH HEPATOCYTÓW

• CIAŁKA KWASOCHŁONNE (HEPATOCYTY ZMIENIONE MARTWICZO)

• NACIECZENIE DRÓG BRAMNOŻÓŁCIOWYCH PRZEZ LIMFOCYTY I MAKROFAGI

• POSTAĆ CHOLESTATYCZNA

• ZMIANY MIĄŻSZOWE NIEWIELKIE

• DOMINUJE ZASTÓJ ŻÓŁCI W KANALIKACH ŻÓŁCIOWYCH I HEPATOCYTACH

• ROZROST PRZEWODZIKÓW I NACIEKI Z GRANULOCYTÓW

• POSTAĆ Z ROZLEGŁĄ MARTWICĄ

• NISZCZENIE ROZLEGŁE HEPATOCYTÓW

• ZAPALENIE PRZEWLEKŁE

• POSTAĆ STACJONARNA BEZ NISZCZENIA HEPATOCYTÓW

• POSTAĆ AGRESYWNA - NISZCZENIE HEPATOCYTÓW I ROZPLEM TKANKI ŁĄCZNEJ

7

---