Państwo - zorganizowana społeczność działająca na określonym terytorium.
Cechy:
Terytorium określone granicami.
Ludność zamieszkująca to terytorium.
Suwerenna, czyli nie uzależniona od innego państwa władzą państwową sprawowaną na tym terytorium.
Ustrój - porządek prawny normujący jego organizację i zasady funkcjonowania. Ustrój polityczny określa kto i w jaki sposób sprawia władzę, a także jaka jest rola jednostki wobec państwa.
Monarchia - władze w państwie spoczywa w ręku jednej osoby: sułtana, szejka, księcia, króla, cesarza itp. (dożywotnia władza i jest dziedziczona).
Monarchia absolutna - jest jeśli władza jest nie ograniczona (rządy autokratyczne - sam decyduje o wszystkich sprawach).
Monarchia parlamentarna - władza podzielona między monarchę i parlament (wybrany przez ogół obywateli).
Republika - najwyższy organ władzy, w tym głowa państwa (prezydent) oraz parlament (władza ustawodawcza) wybierani są na czas określony przez ogół obywateli.
rząd Demokratyczny - obywatele mają wpływ na sprawowanie władzy.
rząd Totalitarny - autokratyczny władca (monarcha, prezydent, sekretarz partii) uważa się za nieomylnego nie liczy się z potrzebami jednostki, pozbawia obywateli praw, stosuje aparat uciskowy.
Państwa federalne - małe kraje łączą się w większe jednostki polityczne, kraje zachowują swój samorząd mają własne konstytucje i system prawny oraz władze ustawodawczą i wykonawczą o ograniczonych uprawnieniach. Uchwalają wspólną konstytucje i przejmują obowiązki w ważnych dziedzinach.
Ustrój socjalistyczny - cechuje się decydującą rolą państwa gospodarczego, przyjmuje ono własności prywatne środków produkcji w imię realizacji zasad równości i sprawiedliwości społecznej.
Ustrój liberalny - rola państwa w gospodarce i życiu społecznym jest ograniczona do minimum, obowiązuje prawo swobody działania wszystkich jednostką gospodarczym.
Terytorium zależne - kraje nie posiadające suwerennej władzy państwowej.
Terytorium zamorskie - kraj zależny, formalnie uznany za część kraju macierzystego (np. Gwadelupa i Martynika należy do Francji).
Terytorium autonomiczne - część państwa posiadająca określony na mocy konstytucji pewien stopień swobody w zakresie polityki gospodarczej i kulturalnej.
Mocarstwo - najpotężniejsze państwo pod względem ludnościowym, politycznym, gospodarczym lub wojskowym, mający duży wpływ na międzynarodowe stosunki polityczne i gospodarcze (USA, Chiny, Rosja).
Enklawa - terytorium jednego państwa otoczone z wszystkich stron przez inne państwo (Watykan, Uzbekistan).
Minipaństwa - państwa małych osobliwości (Watykan, Monako, Singapur).
Najczęstszymi przyczynami konfliktów są różnice rasowe, narodowościowe, religijne, polityczne, gospodarcze. Jedną z istotnych przyczyn konfliktów jest nacjonalizm - jest to świadomość odrębności narodowej i dążenia do niepodległości oraz umocnienia roli państwa, przejawem skrajnego nacjonalizmu jest przekonanie o wyższości własnego narodu nad innymi. Konflikty zbrojne mogą mieć zasięg lokalny (w obrębie państwa) lub regionalny (między państwami) - mogą się przerodzić w konflikty między światowe.
Obecnie zaciera się granice pomiędzy wojną a pokojem z powodu istnienia terroryzmu.
Terroryzm - działalność ugrupowań o poglądach skrajnych, usiłujących za pomocą porwań zakładników, zabójstw, zamachów bombowych zwrócić uwagę opinii publicznej na swoje hasła, wysuwane przez siebie żądania lub wywołując lęk wśród ludności, wymusić na rządach określone ustępstwa.
Pacyfiści - głoszą, że należy wyzbyć się wszelkiej przemocy, odmawiają służby wojskowej (nie chcą wstąpić do armii). Głoszą, że jeżeli ludność nie chce zginąć powinni usuwać przyczyny wojen.
Anarchiści - uważają, że odpowiedzialne za powstawanie konfliktów zbrojnych są państwa które nakładają obowiązek służby wojskowej.
Konwencja genewska - umowy międzynarodowe mające na celu polepszenie losu rannych, chorych, rozbitków w wojnie lądowej i morskiej nakazujące humanitarne traktowanie jeńców ochronę osób cywilnych, ochronę dziedzictwa kultury narodowej.
Czerwony Krzyż - (1864) mający w czasie wojny za zadanie opiekę nad rannymi, chorymi i jękami.
Konflikt pomiędzy Serbią, Chorwacją, Bośnia i Hercegowiną - konflikt na tle religijno-narodowościowy.
Konflikt Baskijsko-Hiszpański - konflikt narodowościowo-terrorystyczny organizacji ETA.
Konflikt religijno narodowościowy między irlandzkimi katolikami a angielskimi protestantami, prowadzony był działaniami terrorystycznymi IRA 1998r.
Konflikt Palestyńsko-izraelski - konflikt terytorialno-religijny. Palestyńczycy dążą do odzyskania swoich terytoriów, działania terrorystyczne HAMAS - trudny konflikt.
Afganistan - konflikt wewnętrzny - zaangażowano w nie wojsko NATO i ludność palestyńską.
Konflikt Czeczeńsko-Rosyjski - konflikt narodowościowo-religijny, a dokładniej dotyczący przyczyn ekonomicznych - transport ropy do Morza Czarnego.
Konflikt Kurdyjski - Kurdowie dążą do autonomii - stworzenia swojego państwa, obecnie zamieszkuje tereny między Turcją, Iranem, Syrią i Irakiem; toczą wojny partyzanckie.
Rozwój państw wymaga współpracy międzynarodowej, współpraca ta dotyczy problemów społecznych jak i gospodarczych. Żadne państwo nie jest w stanie samodzielnie rozwiązać wszystkich problemów. Głównym elementem współpracy jest wymiana handlowa.
Saldo wymiany handlowej to eksport minus import. Głównym przedmiotem wymiany handlowej są
wybory przemysłowe,
artykuły rolne, leśne,
surowce mineralne
pracownicy,
kapitał,
usługi
myśl techniczna.
Na rozwój wymiany handlowej (jej strukturę, kierunki i wielkość) wpływają następujące czynniki:
polityka państwa
potrzeby gospodarcze
wymienialność waluty na zagraniczną(pieniądz powinien być stabilny)
popyt na pewne towary i usługi upodobania i gusty ludzi
Wymiana handlowa prowadzi do integracji narodów, upodobniają się obyczaje, standardy życia, kształtuje się różnolite potrzeby materialne. Proces ten nazywamy globalizacją społeczeństw i gospodarki. Skutkiem globalizacji są:
malejące znacznie granic państwowych
malejąca rola gospodarek narodowych
powstają przedsiębiorstwa ponadnarodowe
rozwija się międzynarodowy przepływ pracowników
tworzy się społeczeństwo międzynarodowe
Przykłady globalizacji:
Polityka - Unia Europejska
Komunikacja - transport międzynarodowy
Finanse - banki szwajcarskie
Obyczaje - święta
Język - zapożyczenia z angielskiego
Architektura - bazyliki
Reklamy - reklamy zagraniczne
Struktura eksportu i importu w poszczególnych krajach charakteryzuje w znacznym stopniu poziom rozwoju gospodarczego i specjalizacji.
Kraje słabo rozwinięte gospodarczo eksportują głównie surowce, płody rolne, a importują natomiast produkty przemysłu twórczego.
Kraje wysoko rozwinięte gospodarczo zarówno eksportują jak i importują wyroby wysoko przetworzone (maszyny, środki transportu, artykuły chemiczne).
Handel zagraniczny Polski:
Sprowadzamy surowce, których u nas nie ma, lub których jest za mało żeby zaspokoić potrzeby gospodarki (ropa naftowa, gaz ziemny, ruda żelaza, boksyty, rudy ołowiu, fosforyty).
Importujemy również towary przemysłu elektrotechnicznego, elektronicznego, precyzyjnego, które taniej jest sprowadzić niż produkować u nas.
Sprowadzamy płody rolne, których się nie da u nas uprawiać z przyczyn klimatycznych (kawa, kakao, bawełna, herbata).
Eksportujemy wyroby hutnicze z metali nieżelaznych, niektóre środki transportu, wyroby przemysłu spożywczego, odzieżowego oraz eksportujemy surowce (węgiel kamienny) i płody rolne (jabłka, truskawki).
Bilans handlowy Polski jest ujemny, czyli wartość towarów importowanych jest wyższa niż eksportowanych. Wynika to z niskiej konkurencyjności Polskich towarów na rynkach światowych.
Do 1990 r. główne kierunki wymiany handlowej odbywały się do krajów bloku socjalistycznego (Rosja, Ukraina, Czechy).
Po zmianie ustroju politycznego i gospodarczego wymiana handlowa odbywa się głównie z krajami Europy zachodniej (Niemcy, Francja, Włochy).
Cele integracji politycznych państwa - zwiększyć swoje możliwości rozwoju gospodarczego, zasobów finansowych oraz rynku zbytu.
Organizacja Stanów Zjednoczonych - podpisana 26 czerwca 1945r w San Francisco przez 51 państw w tym Polski.
Cele ONZ:
Poszanowanie praw człowieka
Utrzymanie pokoju na świecie
Rozwijanie przyjaznych stosunków i wszechstronnej współpracy politycznej i gospodarczej między państwami
Pomoc krajom najuboższym
W Karcie Narodów Zjednoczonych sformułowano zasady współpracy:
Równość wszystkich członków
Przestrzeganie zobowiązań międzynarodowych
Pokojowe załatwienie sporów
Powstrzymanie się od stosowania groźby lub użycia siły
Współuczestnictwo wszystkich członków w działaniach pokojowych mających na celu zachowanie lub przywrócenie pokoju
Nieinterwencja w sprawy wewnętrzne państw członkowskich
Najważniejsze agencje:
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA)
Północnoamerykańskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (NAFTA)
Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-wschodniej (ASEAN)
Forum Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku (APEC)
Inne agencje:
Kraje wysoko rozwinięte należą do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), zajmują się koordynacją wzajemnej wymiany handlowej i wzrostem poziomu życia mieszkańców państw członkowskich.
Siedem najbardziej zamożnych krajów świata oraz Rosja uzgadniają wspólną politykę ekonomiczną w ramach Grupy G7.
Organizacja Państw Eksportujących Ropę Naftową (OPEC) zajmuje się ochroną interesów krajów naftowych przez ustalanie wielkości wydobycia ropy na świecie.
Wspólnota Niepodległych Państw (WNP), zajmuje się utrzymaniem współpracy gospodarczej między krajami wywodzącymi się z dawnych republik radzieckich, zagwarantowanie swobody poruszania się ludzi oraz swobodnego przepływu towarów i kapitału między krajami.
Liga Państw Arabskich (LPA), Organizacja Jedności Afrykańskiej (OJA), Organizacja Państw Amerykańskich (OPA) zajmują się wspólnym rozwiązywaniem problemów społecznych, gospodarczych, politycznych, obronnych.
Organizacja Paktu Północnego Atlantyku (NATO) organizacja militarna, siedziba Bruksela (1949 - zimna wojna), zajmuje się zapewnieniem bezpieczeństwa państwom członkowskim, walka z międzynarodowym terroryzmem oraz kontrola nad dostępem do broni jądrowej.
Interpol - organizacja międzynarodowa o charakterze policyjnym, zajmuję się współpracą policji różnych państw w zwalczaniu międzynarodowej przestępczości, terroryzmu, handlu narkotykami.
Polska należy do:
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ)
Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)
Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE)
Organizacji Paktu Północnego Atlantyku (NATO)
Grupy Wyszehradzkiej
Rady Europy
Interpol
Data |
Wydarzenie |
Państwa członkowskie |
1951 |
Powstaje Europejska Wspólnota Węgla i Stali |
Włochy, Francja, NRF, kraje Beneluksu: Belgia, Holandia, Luxemburg |
1958 |
Powstaje EWG i Euratom |
|
1967 |
Z połączenie dwóch organizacji powstała Wspólnota Europejska |
|
1973 |
Przystąpienie nowych państw |
Dania, Wielka Brytania, Irlandia |
1979 |
Wprowadzają wspólną walutę ECU tylko w rozliczeniach handlowych |
|
1981 |
Przyjęcie nowego państwa |
Grecji |
1986 |
Nowe państwa |
Hiszpania, Portugalia |
1993 |
Powstaje Unia Europejska na podstawie Traktatu Maastricht przyjmuje hymn „Oda do radości” flaga 12 gwiazdek (doskonałe) |
|
1995 |
Przyjęcie nowych państw |
Szwecja, Finlandia, Austria |
1999 |
Wprowadzenia Euro |
|
2002 |
Wycofanie starej waluty wchodzi nowa. Euro nie przyjęła Wielka Brytania, Dania Szwecja. |
|
2004 |
Przyjęcie nowych państw |
Polska, Czechy, Litwa, Słowacja, Łotwa, Cypr, Węgry, Słowenia, Malta, Estonia. |
2007 |
Słowenia przyjmuje Euro, nowe państwa |
Bułgaria, Rumunia |
2009 |
Słowacja przyjmuje Euro |
|
Cele Unii Europejskiej:
Zapewnienie jednolitej tożsamości Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej
Stworzenie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości
Wprowadzenie obywatelstwa europejskiego
Wspierania i przyczynianie się do rozwoju gospodarczego i społecznego
4 swobody w handlu zagranicznym (swobodne przemieszczanie się ludzi, towarów, usług, kapitału)
Najważniejsze instytucje:
Parlament Europejski może obradować w Brukseli, Sztrasburgu.
Komisja Europejska, Rada Europy, siedziba Bruksela.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Luxemburgu.