Termoregulacja Lokalizacja ośrodka termoregulacji, funkcja układu termoregulacyjnego.

Układ termoregulacji składa się z:

• Centralnego ośrodka termoregulacji w podwzgórzu.

• Termoreceptorów i termodetektorów.

• Efektorów układu termoregulacji.

Zasada działania układu termoregulacji polega na:

I. Wykryciu odchylenia temperatury wewnętrznej ciała od “ zadanego” poziomu poprzez swoiste receptory,

II. Przekazaniu informacji o odchyleniu i jego wielkości do centralnego ośrodka termoregulacji w podwzgórzu,

III. Przetworzeniu tej informacji w tym ośrodku i wysłaniu “polecenia” do efektorów układu.

1. W podwzgórzu - centralnym ośrodku termoregulacji znajdują się:

• Ośrodki regulujące utratę ciepła

(okolica nadwzrokowa i przedwzrokowa, pomiędzy spoidłem przednim i skrzyżowaniem nerwów wzrokowych)

Stymulacja aktywuje mechanizmy utraty ciepła
(opis hipertermii)

• rozszerzenie naczyń skórnych

• pocenie się

• przemieszczanie krwi z narządów wewnętrznych do powierzchni

• przyspieszenie częstości oddechów

Uszkodzenie lub zahamowanie farmakologiczne, nie upośledza odpowiedzi organizmu na zimno, ale zanika odpowiedź na podwyższoną temperaturę

• Ośrodki regulujące wytwarzanie i zatrzymanie ciepła

(znajdują się w tylnej części okolicy bocznej podwzgórza).

Stymulacja aktywuje mechanizmy zatrzymania i zwiększenia produkcji ciepła (opis hipotermii)

• zwężenie naczyń skórnych

• przemieszczanie krwi do narządów wewnętrznych

• dreszcze, gęsia skórka,” jeżenie” włosów

• uwalnianie adrenaliny i noradrenaliny

• aktywacja hormonów gruczołu tarczowego

• wzmożenie przemiany materii

• wzrost czynności ruchowej

2. Termoreceptory i termodetektory.

• Termoreceptory obwodowe - zlokalizowane głównie w skórze i dzielą się na receptory zimna i ciepła.

Wrażenia termiczne z nich są przewodzone:

• do podwzgórza (odpowiedź organizmu niezależna od woli człowieka np. wzmożenie przemiany materii)

- do kory mózgowej (odpowiedź zależna od woli człowieka np. ubieranie się).

• Termodetektory - struktury termowrażliwe w podwzgórzu - reagują na zmiany temperatury docierającej do nich krwi, przyspieszając bądź zwalniając czynność bioelektryczną w podwzgórzu.

3. Efektory układu termoregulacji:

• efektory termoregulacji fizycznej

( układ krążenia, gruczoły potowe).

Są odpowiedzialne za zwiększenie bądź utratę ciepła przez organizm.

• efektory termoregulacji chemicznej:

(mięśnie szkieletowe, wątroba, tkanka tłuszczowa - zwłaszcza brunatna).

Są odpowiedzialne za zwiększenie lub zmniejszenie tempa wytwarzania ciepła.

• hormony np.:

- hormony tarczycy (tyroksyna, trójjodotyronina),

- aminy katecholowe (adrenalina, noradrenalina),

- glukagon.

• układ nerwowy ( przewodzi impulsy do OUN)

Ciepło wytwarzane jest w organizmie przez:

• pracę mięśni szkieletowych

• narządy: wątroba, mózg, serce, nerki

• przyswajanie pokarmów

• nieustannie w przebiegu procesów metabolicznych

• tkankę tłuszczową, głównie brunatną (termogeneza bezdrżeniowa)

Termogeneza bezdrżeniowa .

Cechy tkanki brunatnej:

• bogate unerwienie współczulne

• duża ilość mitochondriów.

Noradrenalina działa na receptory β - adrenergiczne błony adypocytów tej tkanki inicjując wytwarzanie znacznych ilości ciepła (mitochondria) - droga biochemiczna.

Prawidłowa temperatura ciała ludzkiego zmienia się w zależności:

• od wykonywanej pracy fizycznej (podczas umiarkowanego wysiłku temp. w odbytnicy wzrasta do 38,5°C),

• od dobowego rytmu

• od fazy cyklu miesiączkowego u kobiet (temp. ciała jest najniższa podczas menstruacji, najwyższa podczas owulacji aż do krwawienia miesiączkowego).

Oddawanie ciepła z ustroju do otoczenia odbywa się za pośrednictwem :

1.promieniowania

2. przewodzenia i konwekcji

3. pocenia się i parowania niewyczuwalnego

4. ogrzewania powietrza wydychanego i parowania z dróg oddechowych

5. ogrzewania zjadanych posiłków i wpijanej wody

6.z wydalinami (kał, mocz)

GORĄCZKA

• mechanizm powstawania

• pirogeny egzogenne i endogenne

• skutki biologiczne

Gorączka jest to podwyższenie temperatury ciała przy zachowanej w pełni sprawności ośrodków i mechanizmów termoregulacji.

Gorączka rozwija się w odpowiedzi organizmu na infekcję (bakteryjna, wirusowa) i inne choroby.

W okolicy podwzgórza istnieje zespół neuronów, stanowiących biologiczny wzorzec temperatury ciała - set point.

• Poziom termiczny jest bezustannie kontrolowany przez ośrodek termiczny w przedniej okolicy podwzgórza i porównywany z temperaturą krwi (termoreceptory obwodowe).

• Substancje pirogenne (substancje gorączkotwórcze) podnoszą poziom temperatury we wzorcu (set point).

• Powstała różnica temperatur między wzorcem termicznym, a temperaturą krwi wyzwala reakcje kompensacyjne oszczędzania oraz wytwarzania ciepła.

Pirogeny egzogenne:

• alergeny

• kompleksy immunologiczne

• toksyny

• mitogeny roślinne

• różne czynniki pochodzenia bakteryjnego np. lipid A - składnik lipopolisacharydu błonowego (LPS) bakterii Gram (-).

Mechanizm gorączkotwórczego działania pirogenów egzogennych polega na stymulowaniu w komórkach syntezy pirogenów endogennych.

Pirogeny endogenne mogą działać na ośrodki termoregulacji w podwzgórzu :

• bezpośrednio np. IL-1 zmniejsza aktywność neuronów wrażliwych na ciepło w przedniej okolicy podwzgórza, a nasila aktywność neuronów wrażliwych na zimno.

• za pomocą mediatorów - prostaglandyny typu E (PGE­1 , PGE 2).

Pirogeny endogenne:

• IL-1 - synteza w monocytach, makrofagach, granulocytach, limfocytach,

• TNF - synteza w makrofagach, limfocytach T i B, granulocytach,

• interferon (INF) - synteza w makrofagach, limfocytach i limfoblastach aktywowanych wirusami,

• IL-6 - synteza w monocytach, makrofagach, granulocytach, komórkach śródbłonka, limfocytach T.

Pirogeny endogenne stymulują metabolizm kwasu arachidonowego prawdopodobnie w komórkach położonych w pobliżu bariery krew - mózg.

Pobudzona zostaje produkcja prostaglandyny typu E - przechodzi ona przez barierę krew - mózg → wzrost temperatury.

Działanie ośrodkowe prostaglandyny E polega na lokalnym przesunięciu w płynie zewnątrzkomórkowym stosunku stężenia jonów wapniowych do sodowych na korzyść sodowych, co może bezpośrednio lub pośrednio wpływać na wzorzec temperatury ciała.

Objawy towarzyszące gorączce w okresach:

1. Narastania gorączki:

• odczuwanie zimna przez chorego - wywołane przestawieniem się ośrodków cieplnych na wyższą temperaturę.

• Bladość skóry

• dreszcze mięśniowe - termogeneza drżeniowa - produkcja ciepła

• Płytki oddech

• chory zaczyna się ubierać, kulić - świadome działanie mające na celu kompensację i oszczędzanie ciepła.

2. Stabilizacja - została osiągnięta przez organizm temperatura zadana przez set-point.

3. Spadku gorączki (np. po zażyciu leków przeciwgorączkowych) :

• pocenie się - oddawanie zgromadzonego w organizmie ciepła -rozszerzenie naczyń skórnych, powstaje gwałtowne przekrwienie skóry (zaczerwienienie skóry).

Najbardziej niekorzystna jest dla organizmu gorączka pulsacyjna.

Korzyści płynące z umiarkowanej gorączki
(38,5 - 39 ºC) dla organizmu:

• wyzwalanie reakcji kompensacji i oszczędzania wytwarzania ciepła

• pobudzanie migracji i fagocytozy neutrofilów

• wydzielanie przez neutrofile substancji bakteriobójczych

• potęgowanie proliferacji klonu limfocytów B i T aktywowanych antygenem

• podwyższenie temperatury w organizmie hamuje wzrost wielu organizmów

Negatywny wpływ długotrwałej gorączki na organizm:

• obciążenie dla układu krążenia.

Na każdy stopień gorączki przypada przyspieszenie czynności serca od 10 do 20 na minutę.

Długotrwałe przyspieszenie czynności serca - upośledzenie jego funkcji.

• przyspieszenie procesów przemiany materii: nasila się katabolizm białek, występuje ujemny bilans azotowy, pojawiają się ciała ketonowe w moczu

• zaburzenia oddechu, wyrażające się np. przyspieszeniem oddychania

• zaburzenia wydalnicze nerek - białkomocz gorączkowy

• zaburzenia gospodarki wodno - elektrolitowej

• zaburzenia wydzielniczo - ruchowe przewodu pokarmowego w postaci upośledzonego wydzielania enzymów trawiennych i upośledzenia perystaltyki

• może dojść do zaburzeń OUN w postaci np. psychoz, pobudzenia.

Przyczyny i skutki zaburzeń termoregulacji:

- hipotermia

- hipertermia

HIPOTERMIA - stan, w którym temperatura ciała spada poniżej 35 ºC.

Przyczyny:

1. Działanie zimna w sposób uniemożliwiający świadomą obronę np. przebywanie w zimnej wodzie (0 - 15 ºC) bez odpowiedniej odzieży ochronnej , w czasie zamieci śnieżnych itp.

2. Wskutek niewydolności narządów, biorących udział w termoregulacji np. u:

• ludzi starych,

• niedożywionych i wyniszczonych przewlekłymi chorobami,

• po ciężkich oparzeniach,

• po znacznej utracie krwi,

• chorych z uszkodzonym OUN przez uraz mechaniczny, zator.

Reakcje termoregulacyjne organizmu na zimno:

1. Zwężenie naczyń krwionośnych w skórze i w tkance podskórnej (pobudzenie układu współczulnego) → zmniejszenie przepływu krwi na obwodzie → minimalizowanie utraty ciepła → zwiększenie właściwości izolacyjnych tkanek.

2. ↑

• ukrwienia mięśni szkieletowych; odruchowe pobudzenie tych mięśni - drżenie mięśniowe - dreszcze (termogeneza drżeniowa).

Ilość tworzonego ciepła drogą termogenezy drżeniowej może wzrosnąć u człowieka do 1200 kcal/godz.

3. Zwiększenie uwalniania hormonów:

• tarczycy: trójjodotyroniny i tyroksyny (Ş tempa przemiany materii) przez:

- wzmożony metabolizm tłuszczów

- ↑

rozpad glikogenu (glikogenoliza) w wątrobie → okresowa hiperglikemia we krwi.

- ↑

wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego i zużycie jej przez komórki.

• rdzenia i kory nadnerczy:

- katabolizm białek

- nasilenie procesów glukoneogenezy

- adrenalina → działa hiperglikemicznie, przyspiesza glikogenolizę

4. ↑

wentylacji płuc - pobudzenie ośrodków oddychania w rdzeniu przedłużonym (działanie niskiej temperatury).

5. Pobudzenie krążenia i zwiększenie pracy serca (działanie amin katecholowych, pobudzenie ośrodków w rdzeniu przedłużonym).

Dalsze obniżanie temperatury wiąże się z niekorzystnymi zmianami czynnościowymi.

↓

• wymiana gazowa i ukrwienie płuc

↓

• zapotrzebowanie na tlen w zależności od spadku temperatury ciała np.:

temp. ciała 30 - 28 ºC → zapotrzebowanie na tlen wynosi 50% normy, temperatura 25 ºC → 33%.

• Hiperglikemia we krwi - nasilenie działania glukagonu - obniżenie działania insuliny.

We krwi: - ↓

objętości osocza, ↑

• wartości hematokrytu i lepkości krwi (temperatura ciała niższa niż 26ºC)

• Zwolnienie czynności serca - przy « temperatury ciała poniżej 34 ºC (działanie ochłodzonej krwi na węzły zatokowe serca).

• Stężenie potasu nie zmienia się w przedziale termicznym 32 - 28 ºC.

Poniżej 28 ºC i przy długo trwającej hipotermii dochodzi do przemieszczania potasu do przestrzeni wewnątrzkomórkowej i spadek stężenia potasu w osoczu.

• Hipotermia hamuje resorpcję zwrotną cewek nerkowych.

Odmrożenie - miejscowe działanie obniżonej temperatury na niedostatecznie chronione tkanki obwodowe ( kończyny, nos, uszy).

O powstaniu odmrożenia decyduje różnica między ilością energii cieplnej dostarczanej przez krew do danego obszaru tkankowego, a ilością ciepła oddawanego z tego obszaru do otoczenia.

Rodzaje odmrożeń:

• I stopnia - odmrożenie rumieniowe - po ogrzaniu obszar uszkodzonej tkanki jest przez długi czas sinoczerwony (rozszerzenie naczyń); zaznacza się obrzęk.

• II stopnia - po ogrzaniu występuje wyraźny obrzęk - zwiększenie przepuszczalności płynu z uszkodzonych naczyń do tkanek.

Nagromadzenie wysięku surowiczego jest przyczyną powstawania pęcherzy (pęcherze odmrożeniowe).

• III stopnia - nieodwracalne porażenie naczyń: uszkodzenie śródbłonka naczyniowego, wykrzepianie śródnaczyniowe, trwałe niedotlenienie tkanek.

Mogą rozwinąć się zmiany martwicze odpowiadające zgorzeli.

Zastosowanie hipotermii w medycynie.

• w neurochirurgii i kardiochirurgii - przedłużenie czasu przeżycia po wyłączeniu krążenia krwi

• leczenie ciężkich postaci wstrząsu, infekcji i zatruć -zmniejszenie toksyczności jadów, trucizn i leków oraz hamowania wirulencji drobnoustrojów.

Sztuczna hibernacja - jest kontrolowaną hipotermią w warunkach wyłączonych mechanizmów termoregulacji - zmniejsza się podatność organizmu na bodźce patogenne.

Stosowane leki (pochodne fenotiazyny, morfina) - hamują odczyny metaboliczne.

Umiarkowana hipotermia nie uszkadza struktury tkanek. Nie wykazano żadnych zmian morfologicznych w narządach w hipotermii:

• temperatura ciała 25 ºC, trwajaca 24 godziny

• temperatura ciała 30 - 28 ºC trwająca 3 dni

HIPERTERMIA .

Zatrzymanie ciepła w ustroju i przegrzanie może być wynikiem:

1. Nadmiernego wytwarzania ciepła w ustroju:

• Przełom tarczycowy nadczynny

• odwodnienie

• gorączka mózgowa (np. uszkodzenia OUN)

• Uszkodzenia ośrodka termoregulacji w wodogłowiu wewnętrznym, stwardnieniu rozsianym mózgu i rdzenia

• Przyjmowanie leków (neuroleptyki, neuroleptoanalgetyki)

• Alkoholizm

2. Nadmiernej podaży ciepła z otoczenia:

• pochłanianie dużych ilości energii cieplnej np. przebywanie na pustyni w temp. > 35ºC, diatermia, hutnicy.

• Najbardziej są narażeni:

chorzy na niewydolnością krążenia, starcy, dzieci w okresie niemowlęcym, osoby niedożywione, cierpiące na niedokrwistość,

Reakcje termoregulacyjne organizmu na wzrost temperatury (gorąco):

Rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry (hamowanie układu współczulnego i działania amin katecholowych na naczynia) - ↓

1. obwodowego oporu naczyniowego

2.↑

skórnego przepływu krwi - ↓

• ciśnienia tętniczego krwi.

3.tachykardia i ↑

pojemności minutowej serca - uczynnienie odruchu z baroreceptorów odbarczonych na skutek hipowolemii

4. ↑

wydzielania potu

Brak uzupełniania strat wody i elektrolitów - ↓

objętości płynu pozakomórkowego.

Towarzyszące hipertermii odwodnienie staje się przyczyną wtórnego obniżenia wydzielania potu.

Determinuje to dalsze podwyższenie ciepłoty ciała - wytworzenie błędnego koła regulacyjnego!

5. Pobudzenie układu oddechowego - częstości oddechów - eliminacja nadmiaru ciepła.

Kliniczne zespoły hipertermii.

Udar cieplny

• przeważają objawy mózgowe : drgawki, zamroczenie, utrata świadomości, skurcze kloniczne,

• dochodzi do ciężkich zmian w neuronach mózgu, hepatocytach, komórkach nerek,

• występują wybroczyny krwi wskutek uszkodzenia naczyń włosowatych w skórze

• rozwija się oliguria lub anuria

Utrata świadomości - gdy temp. krwi wynosi 40,5 - 41,6 ºC.

Przed załamaniem krążenia skóra jest sucha i zaczerwieniona.

Gdy temp. krwi > 42ºC - niewydolność serca i obniżenie ciśnienia krwi . Dochodzi też wtedy do obrzęku płuc.

Krańcowe stadium udaru - wskutek niedokrwienia i sinicy skóra jest szara

Przykładem udaru cieplnego może być porażenie słoneczne

• oddziaływanie na odkrytą głowę człowieka bardzo przenikliwego promieniowania cieplnego

• podwyższenie temp. mózgu o 1,5 - 2,5 ºC i wystąpienie groźnych objawów mózgowych, zanim dojdzie do wyraźnego podwyższenia temperatury ciała.

Czynniki fizyczne.

1. Promieniowania:

• nadfioletowe

• jonizujące: α, β, γ, X

• elektromagnetyczne

2. Choroba popromienna

• ostra

• przewlekła

Rodzaje promieniowania świetlnego:

• UVC - widmo sztucznego źródła światła

• UVB - o długości fali od 290 do 320 nm.

• UVA - o długości fali od 320 do 400 nm

• Promieniowanie widzialne o długości fali od 400 do 760 nm

• Promieniowanie podczerwone o długości fali od 770 do 15000 nm

Światło o falach krótszych niż 200 nm nie przenika do skóry i zostaje całkowicie pochłonięte przez warstwę rogową naskórka.

Wraz ze wzrostem długości fal zwiększa się zdolność światła do wnikania do skóry, osiągając szczyt przy dł. fal 750 nm.

Wpływ promieniowania ultrafioletowego na organizm:

1. Wpływ na skórę:

• działanie bodźcowe na zakończenia nerwowe w skórze

• ↑ odporność skóry na zakażenia

• pobudza proliferacje naskórka oraz przekrwienie skóry

• wywołuje zmiany fotochemiczne w skórze

• pobudza melanogenezę

• powoduje pojawienie się wtórnych przebarwień

• inicjuje przerost warstwy rogowej naskórka

• działanie rakotwórcze (rozwój czerniaka).

2. Zwiększa podstawową przemianę materii

3. Pobudza syntezę witaminy D - wpływ na gospodarkę wapniowo - fosforanową

4. Wpływ na krew i układ krwiotwórczy

• zwiększa liczbę erytrocytów, hemoglobiny, leukocytów, okresowo płytek krwi

• obniża poziom cukru i kwasu mlekowego

• wzrost glikogenu w mięśniach i w wątrobie

5. Wpływ na układ nerwowy:

• spadek pobudliwości nerwowej

• przedawkowanie - objawy podniecenia, bezsenność,

Wskazania do naświetlań promieniami ultrafioletowymi:

• Choroby skóry: łuszczyca, przewlekłe zmiany wypryskowe, bielactwo, łysienie plackowate

• leczenie ran i owrzodzeń - gł. troficznych

• profilaktyka oraz leczenie krzywicy

• leczenie źle gojących się złamań,

• wspomaganie leczenia gruźlicy kości

• zespoły bólowe w przebiegu zmian zwyrodnieniowych, dyskopatii,

• leczenie zapaleń stawowych

• zaburzenia regulacji wegetatywnej

Promieniowania jonizujące: α ,â,γ i X

Promieniowanie α - to strumień dodatnio naładowanych jąder helu.

• Na ogół mało przenikliwe.

• W powietrzu rzadko dolatują dalej niż na milimetry od źródła promieniowania.

• Można się zabezpieczyć nawet kartką papieru.

Promieniowanie â - to strumień szybko poruszających się elektronów, przenikliwe dla tkanek ustroju. Ochrona za pomocą ołowianych płyt.

Promieniowanie γ - źródłem są jądra nietrwałych atomów, obdarzone nadmiarem energii w wyniku wcześniejszych przemian promieniotwórczych

• Promienie γ są bardzo przenikliwe. Do ochrony przed nimi stosuje się grube osłony np. z ołowiu.

Zastosowania:

• Do sterylizacji wyposażenia medycznego, produktów spożywczych.

• W medycynie używa się ich w radioterapii do leczenia raka.

Promieniowanie X - rodzaj promieniowania elektromagnetycznego, długość fali od 5 pm do 10 nm (pomiędzy ultrafioletem i promieniowaniem γ).

• W dawkach stosowanych w diagnostyce medycznej nie powinno powodować działań niepożądanych.

• Promieniowanie rentgenowskie może wpływać negatywnie na rozwój płodu,

• Ze względów bezpieczeństwa - badania rentgenowskie u kobiet w wieku rozrodczym w pierwszych dwóch tygodniach po menstruacji.

Patomechanizm biologicznego działania promieniowania jonizującego:

Poprzez radiolizę wody (rozpad) powodują:

• Indukuje powstawanie silnie toksycznych wolnych rodników ponadtlenkowych (odpowiedzialne za peroksydację lipidów, uszkadzanie białek transportujących, lizosomów w komórce)

• Nadmierna ilość wolnych rodników blokuje wiele enzymów wewnątrzkomórkowych, zwłaszcza katalazy i peroksydazy.

• Uszkodzenie błon komórkowych

Bezpośrednie działanie promieniowania:

• Niszczy tkanki nie do końca zróżnicowane i szybko mnożące się (szpik kostny, gonady, błona śluzowa przewodu pokarmowego)

• niszczy DNA i RNA - rozrywa wiązania wodorowe pomiędzy parami zasad purynowych i pirymidynowych

Skutkiem tego oddziaływania są mutacje genetyczne lub martwica komórek

• uszkadzają przewodnictwo nerwowe, zwłaszcza synaptyczne

Choroba popromienna.

Ogólna nazwa chorobowych zmian ogólnoustrojowych.

Przyczyny choroby popromiennej:

• ekspozycja na nadmierne dawki promieniowania w następstwie wypadków radiacyjnych:

- np. wskutek wadliwego działania reaktora jądrowego

- uszkodzenia systemu ochrony przy pracy z urządzeniami generującymi promieniowanie rentgenowskie,

• narażenie na promieniowanie przy wybuchu atomowym (opad promieniotwórczy).

• pochłonięcie pierwiastków i izotopów promieniotwórczych (drogą doustną lub wziewną),

Objawy ostrej choroby popromiennej występują w kilka do kilkudziesięciu godz. po napromieniowaniu.

Postacie ostrej choroby popromiennej w zależności od dawki:

1. Dawka ekspozycyjna bardzo wysoka - ponad 5000 R - postać mógowa.

• Po jednorazowej ekspozycji jest przyczyną ostrego zespołu objawów mózgowych.

• 1 do 2 godz. po napromieniowaniu - gwałtowne nudności i wymioty,

• ↑ temperatury ciała, drgawki.

• Śmierć z objawami wstrząsu następuje po 1 -2 dniach.

2. Dawka ekspozycyjna wysoka (600-800 R)- postać jelitowa..

• Po napromieniowaniu: nudności, wymioty, utrata apetytu.

• Po 2 -3 dniach pojawia się gorączka i ciężka biegunka (martwica nabłonka błony śluzowej przewodu pokarmowego).

• Rozwija się zespół żołądkowo - jelitowy → odwodnienie, wstrząs hipowolemiczny.

• Równocześnie dawka ta niszczy szpik, układ limfatyczny .

3. Dawka ekspozycyjna średnia (ok. 400 R). Postać hematologiczna

Początkowo pojawiają się nudności, wymioty - ustępują po krótkim czasie.

• 2 -3 tygodnie po ekspozycji - wypadanie włosów,gorączka, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej i gardła.

• 4 tyg. po - wybroczyny na skórze, biegunka, krwawienia z nosa.

• We krwi: ↓ ilość leukocytów, erytrocytów, płytek krwi.

• ↑ podatności na zakażenia, występowanie niedokrwistości i skaz krwotocznych.

• Śmiertelność 50%

4. Dawka ekspozycyjna mierna (100 - 300 R)

• Objawy po 2 -3 tyg.: złe samopoczucie, utrata apetytu, wypadanie włosów, biegunka, wybroczyny skórne, utrata masy ciała.

• Uszkodzenie szpiku kostnego i układu limfatycznego.

Przewlekła choroba popromienna

Odległe skutki jednorazowego napromieniowania, bądź efekt długotrwałego narażenia na powtarzające się dawki promieniowania.

Ujawniają się one po kilku-kilkunastu latach.

Do głównych jej skutków należą:

• zwiększona zapadalność na nowotwory złośliwe (zwłaszcza nowotwory układu krwiotwórczego: białaczki i chłoniaki oraz nowotwory tarczycy, układu kostnego a także glejaki),

• przyspieszone starzenie się i skrócenie życia, bezpłodność (zwykle przemijająca),

• uszkodzenia genomu komórek płciowych (zwiększona liczba wad wrodzonych u potomstwa),

• zaburzenia hormonalne,

• zaćma

Promieniowanie elektromagnetyczne

• wytwarza je każde urządzenie zasilane prądem sieciowym lub służące do wytwarzania i przesyłania prądu elektrycznego.

• Największe natężenia pól elektromagnetycznych występują w pobliżu stacji transformatorowych oraz linii wysokiego napięcia.

Przykładowe źródła promieniowania elektromagnetycznego : telefony komórkowe kuchenki mikrofalowe, komputery, telewizory, lodówki, suszarki do włosów, golarki, alarmy mikrofalowe, anteny radionadawcze i telewizyjne, radary, systemy radiokomunikacyjne i komunikacji satelitarnej.

Wpływ pola elektromagnetycznego na organizm:

Prawdopodobnie może powodować ogrzewanie tk. skórnych, kostnych, przegrzanie mózgu

U ludzi korzystających z komórek długotrwale obserwuje się:

• zaćma

• bóle głowy

• pieczenie skóry na policzkach i ucha

• obniżoną koncentrację

• zaburzenia pomięci

• Zauważono zwiększoną też częstość występowania guzów mózgu

Z doświadczeń na zwierzętach nie wynika jasno czy ma działanie rakotwórcze czy też nie (u jednych hamuje te procesy a u innych nasila).

Badania trwają nadal.

12

Uszkodzenie lub zahamowanie farmakologiczne działania tych ośrodków powoduje brak reakcji na zimno.

---