PODSTAWY MAKROEKONOMII - WYKŁADY.

Wykład z dnia 13.04.2012 r.

Deformacja klasycznego cyklu koniunkturalnego.

Klasyczny cykl koniunkturalny oznacza brak ingerencji państwa w życie gospodarcze.

Interwencjonizm państwowy wymierzony jest cykl wahań gospodarki rynkowej.

Interwencjonizm jest jedną z głównych przyczyn deformacji współczesnego cyklu koniunkturalnego.

Deformacja stanowi skutek przemian społeczno - ekonomicznych gospodarki o charakterze strukturalnym.

Deformacja cyklu powoduje że coraz częściej stosuje się koncepcje dwu - fazowego cyklu koniunkturalnego.

Zgodnie z nią wyróżnia się dwie fazy cyklu:

• Recesja (faza zniżkowa),

• Ekspansja (faza zwyżkowa).

W krajach wysoko rozwiniętych cykl koniunkturalny zmienił się w następujący sposób:

1. Nastąpiło wyraźne skrócenie długości trwania cyklu , z 7 - 11 lat (klasyczny) do 6,5 - 9 lat (zdeformowany).

2. Długość faz cyklu jest zróżnicowana i także faza ekspansji trwa od 3 do 5 lat a recesji od 2,5 do 4 lat.

3. Amplituda cyklu jest niewielka i dodatnia.

Cykle gospodarcze w krajach przechodzących transformację systemową cechuje się:

1. Długość cyklu od 3 do 6,5 roku,

2. Długość faz wzrostowych waha się od 2 do 3,5 roku a spadkowych od 1 do 3 lat.

3. Amplitudy cyklu są wyraźniejsze niż w dojrzałych gospodarkach.

Współczesny cykl koniunkturalny ma charakter międzynarodowy i podlega synchronizacji w krajach wysoko rozwiniętych. Efekt ten dotyczy zwłaszcza tych krajów, które należą do ugrupowań integracyjnych.

Metody oddziaływania państwa na przebieg cyklu koniunkturalnego.

Sposoby oddziaływania państwa na przebieg cyklu uzależnione są od celu interwencjonizmu, pierwotnie państwo koncentrowało się na interwencjonizmie antykryzysowym, który miał na celu jedynie łagodzenie w skutkach zaistniałego kryzysu.

Obecnie interwencja ma charakter anty cykliczny co oznacza, że jej celem jest oddziaływanie państwa na gospodarkę we wszystkich fazach.

W konsekwencji zostaje zmniejszona amplituda wahań i wyłagodzony jest przyrost cyklu.

Stabilizacja oddziaływań państwa realizowane jest za pomocą polityki fiskalnej i monetarnej

W okresie recesji stosuje się ekspansywną politykę fiskalną i/ lub monetarną . Natomiast w okresie przegrzania koniunktury stosuje się politykę restrykcyjną.

Ekspansywna polityka fiskalna polega na obniżeniu zobowiązań podatkowych i/ lub zwiększeniu wydatków rządowych w efekcie wzrasta deficyt budżetowy lub zmniejsza się nadwyżka.

Jednocześnie wzrasta produkcja jako efekt wzrostu zwiększonych wydatków konsumpcyjnych, inwestycyjnych.

Wzrasta rola zatrudnienia ale procesom tym towarzyszą wzrost poziomu cen.

Restrykcyjna polityka fiskalna.

Polega na zwiększeniu zobowiązań podatkowych i/ lub ograniczeniu wydatków rządowych w efekcie ograniczona zostaje funkcja jako wynik spadku cen, maleje poziom zatrudnienia ale procesom tym towarzyszy najczęściej spadek lub spowolnienie tempa wzrostu poziomu cen.

Praktyka gospodarcza wskazuje iż efekty ekspansywnej polityki fiskalnej są większe niż efekty polityki restrykcyjnej.

W przeciwieństwie do polityki fiskalnej lepsze rezultaty ekonomiczne przynosi restrykcyjna polityka monetarna.

Polega ona na zwiększeniu stopy rezerw obowiązkowych, stopy dyskontowej oraz sprzedaży papierów wartościowych na otwartym rynku.

Instrumenty te skutkują ograniczenie podaży pieniądza i zwiększenie stopy procentowej.

W konsekwencji ograniczona zostaje produkcja jako efekt spadku konsumpcji i inwestycji oraz maleje poziom zatrudnienia.

Ekspansywna polityka monetarna prowadzi do wzrostu poziomu zatrudnienia ale efektom tym towarzyszy wzrost poziomu cen.

Deficyt. Budżet państwa i dług publiczny.

Budżet państwa jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej i gospodarczej.

Jest on sporządzany na okres jednego roku oraz zatwierdzany przez władze ustawodawczą. Po zatwierdzeniu, staje się aktem prawnym umożliwiającym organom wykonawczym gromadzenie dochodów budżetowych oraz dokumentowanie wydatków.

Budżet państwa można traktować jako program działania władzy wykonawczej w którym cele ekonomiczne, społeczne zostały wyrażone liczbowo z zamierzeniem do realizacji.

Budżet państwa spełnia trzy funkcje:

1. Fiskalną

Polega na gromadzeniu poborów pochodzących głównie z podatków umożliwiających realizacje określonych zadań państwa a także utrzymaniu aparatu państwowego,

2. Redystrybucyjną

Umożliwia dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego tj.: zmniejszenie różnic w poziomie rozwoju społeczno - gospodarczego różnych regionów ale także niwelowanie nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup społecznych i tworzenie warunków bezpieczeństwa socjalnego dla grup najuboższych.

Realizacje funkcji redystrybucyjnej umożliwiają system podatkowy zwłaszcza poprzez progresywny system opodatkowania oraz płatności transferowe na rzecz ludności.

3. Stymulacyjną

Polega na wykorzystywaniu dochodów i wydatków budżetowych do osiągnięcia określonych celów makroekonomicznych. Są to:

• Zagadnienia wysokiego stopnia wykorzystania potencjału wytwórczego,

• Zapewnienie stabilności ogólnego poziomu cen,

• Zapewnienie stabilności bilansu płatniczego.

Zasady polityki budżetowej.

1. Zasada rocznego budżetowania.

Zaplanowane dochody i wydatki muszą obejmować okres 1 roku, przy czym rok budżetowy nie musi pokrywać się z rokiem kalendarzowym.

2. Zasada zupełności.

Budżet obejmuje wszystkie bez wyjątku dochody i wydatki państwa.

3. Zasada jawności.

Budżet państwa powinien być podany do publicznej wiadomości.

4. Zasada jedności.

Budżet powinien tworzyć jedną całość obejmującą wszystkie dochody i wydatki w jednym zestawieniu.

5. Zasada równowagi budżetowej.

Polega na dążeniu do tego, żeby bieżące dochody z podatków i z innych źródeł napływające do budżetu centralnego były wystarczające do pokrycia wydatków.

Dochody i wydatki budżetowe państwa wykonane są dla zapewnienia określonych usług publicznych.

Dochody budżetu państwa obejmują wpływy z tytułu podatków od osób fizycznych i prawnych, wpływy z ceł, z dochodów z prywatyzacji, opłat sądowych, notarialnych, skarbowe.

Podatki to bezzwrotne, przymusowe, pieniężne i nieodpłatne świadczenia przekazywane przez podatników na rzecz budżetu państwa, miasta i gminy.

Podatki mogą być różnie klasyfikowane.

• Z punktu widzenia przedmiotu opodatkowania dzielimy je na:

1. Podatki dochodowe

Pobierane od dochodów osobistych ludności oraz dochodów osób prawnych.

2. Podatki konsumpcyjne

Obejmują podatki nakładane na produkty i usługi będące przedmiotem obrotu gospodarstw, wśród nich najważniejszą rolę odgrywa VAT i akcyza.

3. Podatki majątkowe

Płacone od posiadanego majątku (kapitału) oraz od przenoszenia praw do majątku np.: podatek spadkowy.

Obciążenia podatkowe mogą być naliczone w sposób progresywny, proporcjonalny oraz stały.

Obciążenia podatkowe uzasadnione są następującymi przesłankami:

1. Konieczność gromadzenia niezbędnych dochodów na finansowanie wydatków sektora publicznego,

2. Dokonywanie redystrybucji dochodów pomiędzy równymi grupami ludności oraz różnymi sektorami gospodarstw i różnymi regionami kraju,

3. Ograniczenie konsumpcji niektórych produktów np.: papierosów.

Wykorzystanie podatków jako narzędzia polityki anty cyklicznej i anty inflacyjnej.

System podatkowy to zespół podatków pobieranych w danym państwie.

Zasady budżetowe.

1. Podatki powinny być sprawiedliwe co oznacza że nie powinny przekraczać możliwości finansowych podatnika - motyw podatnika do zwiększonej aktywności gospodarczej,

2. Wysokość podatków powinna być z góry określona co oznacza, że podatnik musi wiedzieć jakie podatki opłacać,

3. Sposób i warunki płatności podatników powinny być wygodne dla podatnika,

4. Koszty poboru podatku powinny być niskie, a podatki nie powinny wpływać hamująco na aktywność i przedsiębiorczość podatników.

Wysokość podatków w sposób symboliczny oznacza dzień wolności podatkowej.

Od tego dnia podatnicy pracują na siebie, nie na państwo. W Urzędzie Skarbowym dzień wolności podatkowej - II połowa kwietnia, w Wielkiej Brytanii - w maju, w Polsce przełom czerwca i lipca.

Wielkość i struktura wydatków budżetowych odzwierciedla rolę, zakres i kierunki działalności państwa w gospodarce narodowej.

Z punktu widzenia rodzajów wydatków budżetowych dzielimy je na trzy grupy podstawowe:

1. Wydatki związane z administracją publiczną i ochroną narodową,

2. Wydatki związane z realizacją celów społecznych jak kultura, oświata, ochrona zdrowia, ubezpieczenia społeczne,

3. Wydatki związane z funkcją interwencyjną w gospodarce zwłaszcza związanej z oddziaływaniem na inwestycje produkcyjne i infrastrukturalne.

Wydatki publiczne cechują się wysokim stopniem inercji co oznacza że trudno ograniczyć ich wielkość.

---