Obowiązek zakupu "zielonej energii" w Polsce
Od początku 2001 roku obowiązuje nowe rozporządzenie regulujące zasady zakupu ciepła i energii elektrycznej ze źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych [5]. W stosunku do poprzedniego rozporządzenia wprowadziło ono istotne zmiany dotyczące
obowiązku zakupu energii elektrycznej ze źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych. Zmiany te obejmują m.in.:
- rezygnację z określenia ceny za jednostkę energii,
- zniesienie ograniczenia dotyczącego zainstalowanych mocy w źródłach energii,
- wprowadzenie obowiązkowego procentowego wolumenu zakupu "zielonej" energii.
Ankietyzacja spółek dystrybucyjnych, przeprowadzona prze URE w czerwcu 2001 r. [4] wskazywała, że w pierwszym roku obowiązywania rozporządzenia w skali kraju można spodziewać się deficytu energii z OZE, natomiast sprawozdanie Prezesa URE, opublikowane w połowie 2002 r. wykazało, że ogólny udział energii elektrycznej z OZE w 2001 r. przekroczył 3% w odniesieniu do całkowitej sprzedaży 33 spółek dystrybucyjnych aczkolwiek wiele spółek nie osiągnęło wymaganego (w 2001 r.) udziału 2,4 % [7].
Sytuację poszczególnych zakładów energetycznych przedstawiono w tablicy 3. W roku 2000 trzy zakłady energetyczne: STOEN S.A., GZE S.A. oraz ZE Tarnów S.A. nie miały w swym portfelu zakupów energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł odnawialnych. W pozostałych spółkach udział energii z OZE w sprzedaży energii ogółem zawierał się pomiędzy 0,001% (ZE Kalisz S.A.) a 27,33% (ZE Toruń S.A.). Wynika to z faktu, że w warunkach 2000 r. ilość energii elektrycznej kupowanej przez zakłady energetyczne w OZE była związana jedynie z występowaniem OZE na terenie działania danego zakładu energetycznego. Dla warunków roku 2000 limit obowiązku zakupu ustalony na 2001 r. (na poziomie 2,4%), spełniłoby osiem zakładów energetycznych. Wprowadzenie obowiązku zakupu spowodowało, że w 2001 r udział energii ze źródeł odnawialnych w zakupach zakładów energetycznych znacząco wzrósł, osiągając średnio poziom 3,05%. Na tak znaczący wzrost udziału "zielonej" energii elektrycznej miało wpływ, poza niewielkim wzrostem podaży energii odnawialnej, zjawisko odsprzedaży energii pomiędzy spółkami dystrybucyjnymi. Istniejące regulacje prawne nie wykluczają w takim przypadku zaliczania odsprzedawanej energii do własnej ilości zakupu - pojawia się zaliczanie "tej samej" energii w pakietach zakupów spółek dystrybucyjnych, odsprzedających sobie energię. Przepisy w tym względzie powinny być doprecyzowane, by uniemożliwić takie praktyki w przyszłości.
Tabela 3.
Szacunkowy poziom zakupu energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych i niekonwencjonalnych przez spółki dystrybucyjne w 2000 r. i w 2001 r. wg [1,7]
Lp |
Spółka dystrybucyjna |
Poziom zakupu energii z OZE w 2000r. |
Poziom zakupu energii elektrycznej z OZE w 2001r. |
1 |
ZE Toruń S. A. |
27,33% |
29,56% |
2 |
ZE Jelenia Góra S. A. |
6,35% |
7.74% |
3 |
ZE Kraków S. A. |
6,08% |
7.01% |
4 |
ZE Słupsk S. A. |
5,26% |
2.45% |
5 |
ZE Bydgoszcz S. A. |
3,26% |
3.76% |
6 |
ZE Wrocław S. A. |
2,93% |
3.87% |
7 |
Beskidzka En S. A. |
2,51 % |
2.31% |
8 |
ZE Warszawa-Teren S. A. |
1,99% |
2.55% |
9 |
ZE S. A w Olsztynie |
1,65% |
2.49% |
10 |
ENERGA |
1,50% |
2,01% |
11 |
ZE Koszalin S. A. |
1,50% |
2,87% |
12 |
ZE Opole S. A. |
1.48% |
2,42% |
13 |
Elbląskie ZE S. A. |
1,07% |
2,63% |
14 |
ZEŁódź-Teren SA. |
1,06% |
1,80% |
15 |
2n Szczecińska S. A. |
0.81% |
1,43% |
16 |
Rzeszowski ZE S. A. |
0,68% |
1,48% |
17 |
in Poznańska S. A. |
0,59% |
1,26% |
18 |
ZE Wałbrzych S. A. |
0,47% |
2,58% |
19 |
ZE Płock S. A. |
0,39% |
2.33% |
20 |
ZE Białystok S. A. |
0,28% |
3,76% |
21 |
ZE Częstochowa S. A. |
0,22% |
0,68% |
22 |
Zamojska KE S. A. |
0,18% |
1,82% |
23 |
ZE Gorzów S. A. |
0,15% |
1,50% |
24 |
ZEORK S. A. |
0,13% |
1,54% |
25 |
Zielonogórskie ZE S. A. |
0,13% |
3.31% |
26 |
ZE Legnica S. A. |
0,03% |
0,93% |
27 |
Lubelskie ZE S. A. |
0,02% |
1,30% |
28 |
będziński ZE S. A. |
0.01% |
2,22% |
29 |
Łódzki ZE S. A. |
0.01% |
1,57% |
30 |
in Kaliska S. A. |
0.001% |
1 ,03% |
31 |
STOEN S. A. |
0,00% |
2,41% |
32 |
GZE S. A. |
0,00% |
1,13% |
33 |
ZE Tarnów S. A. |
0,00% |
2,82% |
|
Ogółem |
1,91% |
3,05% |
Wprowadzone od początku 2001 r. regulacje miały umożliwić utworzenie konkurencyjnego rynku "zielonej" energii w Polsce, na którym producenci konkurowali by ceną energii, zaś spółki dystrybucyjne poszukiwałyby możliwie najtańszych możliwości jej zakupu aż do uzyskania odpowiedniego, wymaganego wolumenu zakupów. Przy braku odpowiedniej podaży "zielonej" energii na rynku (zapewniającej założony wolumen), pojawiło się niebezpieczeństwo nadmiernego wzrostu cen. Próby ograniczenia tego niebezpieczeństwa w roku 2001 podjął Prezes URE, przy okazji zatwierdzania kolejnych taryf dla spółek dystrybucyjnych [3]. Dla realizacji ustawowego obowiązku obrony konsumentów energii przed nieuzasadnionym wzrostem cen [9], przyjął zasadę, że koszty zakupu energii ze źródeł odnawialnych zostaną uznane za uzasadnione o ile ceny energii elektrycznej nie będą wyższe od możliwych do uzyskania w danym przedsiębiorstwie według poprzednio obowiązujących przepisów o obowiązku zakupu energii ze źródeł odnawialnych, zwiększonych o średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. Natomiast dla nowych źródeł a w szczególności wykorzystujących nowe technologie (np. elektrownie wiatrowe) dopuszczono podwyższenie maksymalnego pułapu ceny zakupu energii do 1,5 wskaźnika RPI przy założeniu, że okres zwrotu inwestycji nie jest krótszy niż 6 lat. Stanowisko Prezesa URE przedkładające obowiązek ochrony interesów odbiorcy nad obowiązek uzyskania odpowiedniego wolumenu zakupu "zielonej" energii oznacza praktycznie próbę wprowadzenia górnego pułapu cen zakupu tej energii.
Przyjęcie postulowanego udziału źródeł odnawialnych w produkcji energii elektrycznej i nałożenie na spółki dystrybucyjne odpowiedniego obowiązku zakupu bez prób stworzenia mechanizmów dopłat do ceny "zielonej" energii, bądź innych mechanizmów dofinansowania rozwoju energetyki odnawialnej, okazało się niewystarczające.
4. Podsumowanie
Przepisy prawa w Polsce w odniesieniu do źródeł odnawialnych często ulegają zmianom. Producenci energii elektrycznej z tych źródeł od wielu lat działają w warunkach dużego ryzyka. Wprowadzenie Prawa energetycznego i kolejnych rozporządzeń wykonawczych nie zmieniło radykalnie tego stanu. Zapisy polityki energetycznej państwa [2] oraz strategii rozwoju energetyki odnawialnej [8] wskazują na pożądany kierunek rozwoju lecz ciągle brak mechanizmów skutecznie ten rozwój wspierających.
Energetyka wykorzystująca źródła odnawialne, pomimo istotnego postępu technologicznego w ostatnich latach na świecie, jest energetyką relatywnie drogą. Jej wprowadzanie wymaga aktywnej polityki państwa i dopływu środków finansowych. Osiągnięte w kilku europejskich krajach sukcesy były uwarunkowane stabilnością prowadzonej polityki wspierającej m.in. wysyłaniem jasnych przesłanek dla inwestorów i dbałością o ich interesy.
Najwyższy czas na wprowadzenie stabilnego systemu wspierania rozwoju "zielonej" energetyki w Polsce. Warto wykorzystać sprawdzone modele i określić realistyczne (dostosowane do możliwości ekonomicznych) cele do osiągnięcia przy rozwoju energetyki odnawialnej. Konieczna jest ocena skutków ekonomicznych i możliwości w zakresie dofinansowania tego rozwoju.
Stworzono już pierwsze elementy dla rozwoju rynku "zielonej" energii elektrycznej w Polsce. Producenci energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych mogą korzystać z wielu mechanizmów jej zbytu, lecz nadal podstawowym problemem pozostaje uzyskanie zadawalającej ceny.
Literatura
[1] Energia elektryczna ze źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych w zakupach zakładów energetycznych. Biuletyn URE 5/2001.
[2] Ocena realizacji i korekta "Założeń polityki energetycznej Polski do 2020 roku". Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 2.04.2002 r.
[3] Prezes Urzędu Regulacji Energetyki: Taryfy Spółek Dystrybucyjnych w okresie 2001/2002. Warszawa, 18 maj a 2001.
[4] Rechul H.: Wdrażanie energetyki odnawialnej a rozwój prywatnych elektrowni wodnych i wiatrowych. Rynek Energii nr l, 2003.
[5] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 grudnia 2000 r. w sprawie obowiązku zakupu energii elektrycznej ze źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych oraz wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła, a także ciepła ze źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych oraz zakresu tego obowiązku. Dz.U. z 2000 r. Nr 122 póz. 1336.
[6] Różycki A.W., Szratnka R.: Strategie rozwoju energetyki niekonwencjonalnej. Biuletyn URE 4/2001.
[7] Sprawozdanie z działalności Prezesa URE w 2001 r. Biuletyn URE 3/2002.
[8] Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej. Ministerstwo Środowiska, Warszawa, wrzesień 2000.
[9] Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne. Dz.U. z 1997 r. Nr 54, póz. 348; zm.: Dz.U. z 1997 r. Nr 158 póz. 1042; Dz.U. z 1998 r. Nr 94, póz. 594, Nr 106, póz. 668, Nr 162, póz. 1126, Dz.U. z 2000 r. Nr 48, póz. 555.
Paweł Bućko, dr inż.,
Katedra Elektroenergetyki, Politechnika Gdańska,
ul. Narutowicza 11/12, 80-952 Gdańsk
e-mail: pbucko@ely.pg.gda.pl