Trucizny, zatrucia, przebieg zatruć i ich przyczyny

Początek formularza

Ocena użytkowników:




 / 2
Słaby




Świetny 

Dół formularza

Wpisany przez Maciek Bońkowski

środa, 11 listopada 2009 19:17

Definicja trucizn Truciznę można zdefiniować jako substancję, która po wprowadzeniu do organizmu wywołuje w nim uszkodzenia, zaburzenia czynności fizjologicznych i śmierć. Bardzo toksyczna substancja powoduje te skutki po podaniu bardzo małych ilości (dawek), natomiast substancja mało toksyczna wywiera działanie szkodliwe po podaniu w odpowiednio dużej ilości. Przy definicji toksyczności należy brać pod uwagę nie tylko ilość (dawkę) substancji podanej lub wchłoniętej, lecz także sposób podawania (np. wdychiwanie, na skórę — dermalny, doustny, wstrzyknięcie), częstość podawania Jednorazowo, kilkakrotnie), czas potrzebny do wystąpienia zmian (efektów) niekorzystnych oraz zakres i stopień uszkodzenia. Zmiany niekorzystne lub „anormalne” są wówczas, gdy wyniki pomiarów znajduję się poza zakresem wartości „prawidłowych”. Zakres wartości „prawidłowych jest oznaczany na podstawie pomiarów wykonanych w grupie osobników uznawanych za zdrowych i wyrażony statystycznie jako 95% przedział ufności dla wartości średniej lub dla poszczególnych osobników jako 95% przedział tolerancji, ustalony przy założonym wcześniej poziomie ufności (95% lub 99%). Granice przedziału ufności są określane jako m ± tα (n — 1) s, gdzie:             m — jest średnią, s — odchyleniem standardowym, tα (n — 1) wartością testu Studenta dla   (n — 1) stopni swobody. Jeśli „prawidłowa” średnia została obliczona na podstawie bardzo dużej próbki, to granice tych przedziałów ufności są równe m ± 1,96 s. Odchylenia od wartości „prawidłowych” są traktowane jako niekorzystne skutki, jeśli są obserwowane zmiany: 1) statystycznie istotne (p <0,05) w porównaniu z grupą kontrolną, tj. znajdują się poza granicami przedziałów ufności, 2) statystycznie istotne (p < 0,05) w porównaniu z grupą kontrolną i leżą w zakresie akceptowanych wartości „prawidłowych”, jeśli zmiany takie trwają przez dłuższy czas po przerwaniu narażenia. Działanie niekorzystne, szkodliwe albo niepożądane może być odwracalne lub nieodwracalne. Odwracalne skutki działania związku chemicznego są odchyleniami od prawidłowej struktury lub funkcji, które powracają do zakresów wartości fizjologicznych po przerwaniu narażenia. Podstawowe znaczenie w tym przypadku ma pojęcie uszkodzenia biochemicznego, które może być zdefiniowane jako zmiana biochemiczna lub defekt biochemiczny, bezpośrednio poprzedzający zmianę patologiczną lub zaburzenia czynnościowe. W przypadku skutków nieodwracalnych odchylenia pozostają lub nawet nasilają się po zakończeniu ekspozycji. Niektóre skutki toksycznego działania substancji chemicznych, jak: uszkodzenie płodu, mutacje, nowotwory złośliwe, choroby neurologiczne, marskość wątroby lub rozedma płuc, są na ogól nieodwracalne. O swoistej toksyczności i odległych skutkach działania różnych czynników świadczą choroby nowotworowe, genetyczne, uszkodzenia immunologiczne oraz zaburzenia psychiczne. Należy również brać pod uwagę wady rozwojowe, których etiologia łączy się z embriotoksycznością i teratogennością. Toksykologia współczesna największą wagę przywiązuje nie tylko do ostrych zatruć, lecz także do chorób, na które — ze względu na zanieczyszczenie środowiska — zapadalność w ostatnich latach stale się zwiększa, obejmując całą populację lub grupy ludności szczególnie wrażliwe lub narażone. Rozwój wiedzy ostatniego 30-lecia wyraźnie wskazuje, że czynniki środowiskowe mają bezpośredni wpływ na wywołanie nowotworów u ludzi. Potwierdzają to doniesienia dotyczące wywoływania raka „zawodowego” przez różne związki chemiczne, jak: 1) rak pęcherza moczowego u robotników narażonych na aminy aromatyczne, 2) nowotwory płuc u osób narażonych na chrom, arsen, eter dichlorometylowy symetryczny itp. Wykazano również dodatnią korelację między paleniem papierosów a zapadalnością na nowotwory płuc. Należy również podkreślić, że nie zawsze istnieje korelacja między ostrą toksycznością a rakotwórczością. Często związek chemiczny o dużej ostrej toksyczności nie wykazuje działania nowotworowego, a związek chemiczny, który wywołuje u zwierząt nieznaczne działanie toksyczne w ostrym zatruciu, może mieć bardzo silne działanie rakotwórcze. Skutki działania toksycznego, w zależności od rodzaju substancji, występują i rozwijają się nieraz po narażeniu powtarzanym i wynikają z kumulacji związku toksycznego lub jego metabolitów w organizmie. Występuje wówczas okres utajenia, który może być bardzo długi, zwłaszcza wtedy, kiedy dawka substancji chemicznej jest bardzo mała. Dawki Działanie toksyczne substancji chemicznej zależy od jej dawki i stężenia w atakowanym narządzie lub układzie. W zależności od wywoływanych przez substancje toksyczne skutków rozróżnia się następujące dawki: 1. Dawka graniczna lub dawka progowa (dosis minima, DM). Jest to ilość substancji, która wywołuje pierwsze spostrzegalne skutki biologiczne. Nazywamy to pro g i e m działania, który jest zdefiniowany jako najmniejszy poziom narażenia lub najmniejsza dawka, które powodują zmiany biologiczne, przekraczające granice przystosowania homeostatycznego. Poniżej pewnego granicznego progu narażenia lub dawki, tj. poniżej progu działania, substancja chemiczna może nie wywoływać działania toksycznego. 2. Dawka lecznicza (dosis therapeutica, dosis curativa, DC). Wykazuje działanie farmakoterapeutyczne i nie wywołuje istotnych zakłóceń procesów fizjologicznych. 3. Dawka toksyczna (dosis toxica, DT). Wywołuje objawy zatrucia oraz odwracalne zaburzenia czynnościowe organizmu. 4. Dawka śmtertelna (dosis letalis, DL). Powoduje uszkodzenia nieodwracalne i śmierć organizmu. Jeśli substancja została podana dożołądkowo, naniesiona na skórę lub wchłonięta przez układ oddechowy, to jej transport przez błony biologiczne w organizmie może być niecałkowity i dawka wchłonięta nie musi być równa dawce podanej. Wielkości dawki wyraża się jako masę substancji wprowadzonej (g, mg, tg) lub jako masę substancji przypadającej na jednostkę masy ciała (np. mg/kg). W badaniach porównawczych ocenę toksyczności substancji wyraża się w wielkości DL, która odpowiada ilości substancji, wyrażonej w mg/kg masy ciała, powodującej śmierć połowy grupy zwierząt doświadczalnych. Do badan stosuje się głównie szczury, myszy i króliki. Rodzaj zatruć Biorąc pod uwagę dynamikę, mechanizm oraz działanie trucizny na organizm, zatrucia można podzielić na: 1. Zatrucia ostre. Charakteryzują się one szybkim rozwojem szkodliwych zmian w organizmie, powstających w ciągu krótkiego czasu po wprowadzeniu jednorazowej dawki trucizny dożołądkowo, inhalacyjnie lub po naniesieniu na skórę. Na ogół objawy uszkodzenia lub śmierć występują po 24 h. 2. Zatrucia podostre. Szkodliwe zmiany w organizmie występują w sposób mniej gwałtowny po podaniu jednorazowej lub kilkakrotnej dawki. W zatruciach podostrych wykrycie powstałych zmian patologicznych jest często możliwe po zastosowaniu fizjologicznych badań czynnościowych narządów. 3. Zatrucia przewlekle. Powstają wskutek działania małych dawek trucizny podawanych przez dłuższy okres, na ogół pod wpływem kumulacji trucizny w organizmie. Zatrucia przewlekłe powstają zwykle w wyniku zatruć przypadkowych, np. przebieg zatruć zawodowych ma przeważnie charakter przewlekły. Substancje toksyczne, zanieczyszczające środowisko człowieka, występują przeważnie w tak małych stężeniach, że wywołują tylko działanie przewlekłe. Reakcja organizmu na wnikanie związków toksycznych zależy od ich właściwości fizykochemicznych, drogi wchłaniania, dawki, płci, wieku, stanu endokrynologicznego, immunologicznego, genetycznego, ogólnego stanu zdrowia i odżywiania, a także czynników zewnętrznych, jak: temperatura, okres narażenia, wilgotność powietrza itp. Zatrucia występujące wśród ludzi można podzielić na: 1. Zatrucia rozmyślne (samobójcze lub mordercze). Z analizy danych Kliniki Ostrych Zatruć w Łodzi wynika, że największa liczba ostrych zatruć samobójczych zdarza się w Polsce u ludzi w wieku 20—29 lat. Zjawisko to należy tłumaczyć słabą odpornością psychiczną w okresie młodości na różnorodne trudności życia codziennego, jak stresy, kłopoty rodzinne, kłopoty w miejscu pracy lub w szkole. Zatrucia rozmyślne, zwłaszcza lekami, stanowią ciągle ważny problem społeczny. Najczęściej w tym celu są używane barbiturany, chinina, leki uspokajające, tabletki od bólu głowy, tal, fosforek cynku, a ponadto gaz świetlny, nieraz ze znaczną dawką alkoholu etylowego. W zatruciach zbrodniczych najczęściej Są używane: arszenik, strychnina, sublimat, cyjanek potasowy. Ze względu na obowiązujące w obrocie truciznami rygory, a także wykrywalność przyczyn zatrucia i odpowiednią pomoc lekarską, zatrucia rozmyślne obecnie coraz rzadziej kończą się śmiercią. 2. Zatrucia przypadkowe. Stanowią nadal poważne zagrożenie ze względu na to, że ulegają im nie tylko poszczególne osoby, lecz także często duże grupy społeczne. Zatrucia te mogą być ostre, jak w przypadku zatruć rozmyślnych, lub przewlekłe. Z zatruciami przypadkowymi można się często spotkać w życiu codziennym, np. omyłkowe podanie leków lub ich przedawkowanie, zatrucia chemikaliami używanymi w gospodarstwie domowym , spożywanie żywności nie tylko skażonej mikroorganizmami, lecz także zanieczyszczonej substancjami toksycznymi Przyczyny i struktura zatruć Przyczyny zatruć we współczesnym świecie są bardzo zróżnicowane. 1. Trucizny przemysłowe. Stanowią obecnie jedną z najpoważniejszych przyczyn zatruć. Zatrucia zawodowe powstają na skutek niewłaściwych warunków pracy lub nieprzestrzegania zasad higieny pracy, zwłaszcza w przemyśle chemicznym i hutniczym. Używane surowce i półprodukty oraz powstające różne produkty w procesach technologicznych mogą powodować zarówno zbiorowe zatrucia ostre, jak i przewlekłe osób narażonych zawodowo. Tego rodzaju zatrucia przebiegają często w sposób utajony, nie wykazując przez dłuższy okres żadnych objawów. Należy się także liczyć z faktem, że związek chemiczny, który nie wywołuje lub wywołuje nieznaczne działanie toksyczne w doświadczeniach ostrych lub podostrych, może wywoływać skutki odległe. Zatrucia zawodowe mają przeważnie złożony charakter ze względu na jednoczesne działanie kilku substancji chemicznych, występujących w miejscu pracy. 2. Trucizny środowiskowe. Wprowadzenie do otaczającego człowieka środowiska (powietrze, gleba i wody) różnych toksycznych odpadów przemysłowych, a także używanie w rolnictwie pestycydów, nawozów sztucznych spowodowało zwiększenie zatruć wśród populacji generalnej. 3. Żywność. Żywność zanieczyszczona mikroorganizmami lub substancjami przenikającymi ze środowiska jest przyczyną licznych zatruć 4. Leki i środki odurzające. Nadużywanie ich prowadzi do zależności lekowej i narkomanii, a przedawkowanie stanowi obecnie bardzo ważną przyczynę zatruć. 5. Tlenek węgla. Stanowi nie tylko w Polsce, lecz także w innych krajach nadal istotny problem zarówno w zatruciach ostrych, jak i przewlekłych. 6. Artykuły gospodarstwa domowego. Ze względu na ich skład chemiczny i powszechność stosowania przyczyniają się do zwiększenia liczby zatruć. Do opracowania struktury zatruć w Polsce posłużyły dane uzyskane z 9 krajowych ośrodków toksykologicznych działających na przestrzeni blisko 20 lat. Zatrucia w latach 1969, 1978 i 1986 w Polsce, z podziałem na samobójcze, przypadkowe i zawodowe. W porównaniu z zatruciami samobójczymi i przypadkowymi odsetek ostrych zatruć zawodowych jest niewielki. Na uwagę zasługuje fakt występowania dużej liczby ostrych zatruć spowodowanych zwiększeniem liczby samobójstw i narkomanią. Szerokie zastosowanie pestycydów i chemizacja rolnictwa spowodowały także dużą liczbę zatruć przypadkowych i samobójczych na wsi. Spośród licznych grup pestycydów zdecydowanie dominują związki fosforoorganiczne ze względu na ich właściwości toksykodynamiczne. Najczęstszą przyczynę ostrych zatruć stanowią leki Wśród zatruć lekami na przestrzeni ostatnich 20 lat zwiększyła się liczba zatruć pochodnymi kwasu barbiturowego. Poza lekami najczęstszymi przyczynami ostrych zatruć są alkohole i tlenek węgla a zatrucia alkoholami w ostatnich latach wykazują tendencję wzrostową. Również tendencję wzrostową notowano w zatruciach pestycydami fosforoorganicznymi. Chociaż największą liczbę zatruć stwierdzono z powodu zażycia leków, to wskaźnik śmiertelności wśród analizowanych czynników toksycznych, w porównaniu do glikolu i środków ochrony roślin, był jednym z najniższych dla leków

http://www.nutrivitality.pl/rys-historyczny/naturalne-substancje-toksyczne-w-ywnoci.html

---