klasycyzm


W połowie XVIII w francuski filozof oświeceniowy, Charles Batteux, wprowadził termin sztuki piękne, zaliczając do nich malarstwo, rzeźbę, architekturę, muzykę, wymowę, poezję, taniec i teatr.

KLASYCYZM (łac. Classicus- wzorowy, pierwszorzędny)

Klasyczny- inspirowany starożytnością

Klasycystyczny- XVIII-wieczny, na zachodzie nazywany „neoklasycystycznym”

ARCHITEKTURA

Architektura klasycystyczna wyrosła na gruncie fascynacji architekturą starożytnej Grecji i Rzymu, jaka wybuchła po odkryciu ruin Herkulanum (1711 r.) i Pompei (1748 r.). Do spopularyzowania jej przyczynił się znacznie Johann Joachim Winckelmann, niemiecki historyk sztuki żyjący w XVIII w. Uważał on, że artysta powinien realizować ideał piękna (według Winckelmanna była nim "szlachetna prostota i spokojna wielkość"), który odkryli starożytni Grecy.

Budowle o lżejszych formach architektonicznych i dobrze wyważonych proporcjach. Choć zazwyczaj były wielkie i monumentalne, to proste kolumnady i greckie portyki nadawały im wrażenie smukłości i lekkości. Wznoszono je zazwyczaj na planie regularnego prostokąta, lub centralnie na planach kwadratów i kół i oszczędnie dekorowano wieńcami laurowymi, sfinksami bądź gryfami. Architekci klasycystyczni kształcili się głównie we Francji, Włoszech i Anglii

Jacques-Ange Gabriel

- Szkoła Wojskowa w Paryżu 1751

- Plac Zgody w Paryżu 1755-1775

- Pałacyk Petit Trianon w Wersalu 1762-1768

Jacques-Germain Soufflot

- Kościół Świętej Genowefy w Paryżu (Pantenon- mauzoleum wybitnych Francuzów) 1755-1780

Dominik Merlini, Jakub Fontana, Victor Louis - naczelni architekci Stanisława Augusta Poniatowskiego, którzy wykonali projekty rozbudowy Zamku Królewskiego i Łazienek w Warszawie

Pierre Alexandre Vignon

- Kościół Marii Magdaleny w Paryżu 1807

Jean Francis Chalgrin

- Łuk triumfalny na Placu Gwiazdy w Paryżu 180-1836

Karl Friedrich Schinkel

- Nowa Wartownia, Berlin

RZEŹBA:

Rzeźbę klasycyzmu tworzono również pod wpływem odkryć archeologicznych w Italii i fascynacji rzeźbą antyku. Poszukiwano harmonii proporcji i ideału piękna, dążąc do efektu wirtuozerii technicznej w ulubionych gatunkach marmuru. Realizowano tematykę mitologiczną, alegoryczną i portretową, wykonywano monumentalne kompozycje figuralne, troszczono się o precyzyjny detal architektoniczny.

Jean Houdon

- Portrety Woltera

- Portret Św. Brunona 1765

Antonio Canova

- grobowce - arcyksiężniczki Marii Krystyny (przypominający piramidę); Pauliny Bonaparte, jako venis victrix

- Trzy Gracje 1814

- Amor i Psyche 1793

Bertel Thorvaldsen

- Ganimades i orzeł

- Bóg wojny, Odyn

- pomnik Byrona

- liczne pomniki w Polsce, m.in. Mikołaja Kopernika w Warszawie, Księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie

MALARSTWO:

Chętnie przedstawiano pouczające sceny ze starożytnej historii i mitologii. W malarstwie bardzo dużą rolę odgrywał doskonały rysunek. Plamy barwne stosowano z umiarem i unikano kontrastów. Wygładzano płótna, by nie było widać śladów pędzla. Malowano także liczne portrety; wystudiowane i nieraz teatralne gesty i pozy postaci.

Klasycyzm francuski:

Najwybitniejszym przedstawicielem nurtu klasycystycznego we francuskim malarstwie XVII w był Nicolas Poussin. Przedstawia sceny mitologiczne w klasycznym krajobrazie, klasycznie monumentalizowaną historię biblijną- czyli ogólnie podejmowane w tym czasie tematy. Kompozycję jego cechuje absolutna zwartość, świadoma, przemyślana aż po ostatni szczegół, wszystko zatem ze sobą koresponduje. Sceny figuralne odgrywają się przeważnie na pierwszym planie na tle prostej klasycznej architektury, lub w rozległym krajobrazie. (Et In arkadia ego, Cztery pory roku)

Jacques Louis David 1748- 1825

- Przysięga Horacjuszy, 1784

- Śmierć Sokratesa, 1787

- Śmierć Marata, 1793

- Belizariusz, 1780

- Madame Recamier, 1800

- Napoleon na przełęczy Św. Bernarda, 1801

- Koronacja Cesarzowej Józefiny 1805-1807

- Portret konny Stanisława Kostki Potockiego, 1781

- Portret Philippa-Laurent de Jouberta,

- Safona i Faon

Dominique Ingres 1780- 1867

Był uczniem Davida; malował głównie akty i portrety; realizm, statyczna kompozycja, wyrafinowany koloryt, gładka faktura.

- Portret F. Graneta

- Wielka Odaliska, 1814

- Źródło, 1820

- Edyp i Sfinks, 1808

- Portret Louisa Francois Bertin, 1832

- Pani Moitessier, 1862

- Łaźnia turecka, 1862

- Panna Riviere, 1806

- Kąpiąca się, 1808

Antonie- Jean Gross

- Napoleon na polu bitwy pod Pruską Iławą

Francois Gerard

- Amor i Psyche, 1798

- Portret cesarzowej Józefiny

ROMANTYZM:

MALARSTWO:

Do najważniejszych wyznaczników zaliczyć trzeba bogactwo barw oraz kontrastowość światłocienia. Poza tym w obrazach z epoki romantyzmu dominuje dynamiczna kompozycja oraz delikatność faktury. Artyści czerpali wzorce z poprzednich okresów, czyli z klasycyzmu i baroku.

Niemniej na obrazach z tego okresu najczęściej pojawiała się natura. Artyści inspirowali się jej tajemniczością i potęgą wobec świata ludzi. Żywiołowość zmusiła malarzy do zmiany dotychczasowej kolorystki oraz kompozycji. Dzieła nabrały bardziej dynamicznego wydźwięku o dużym kontraście. Wśród prac romantycznych nie brakuje obrazów ze zjawiskami fantastycznymi, gdzie dużą rolę odgrywał symbolizm. Tym samym można stwierdzić, że wiele cech malarstwa romantycznego zaprzeczało osiemnastowiecznym kanonom sztuki. Artyści tworzyli w oparciu o własny, unikalny styl, bez narzucania konkretnych standardów. Do tematyki romantycznej zaliczyć można także człowieka, ludzkie przeżycia oraz patriotyzm i wydarzenia historyczne.

Johann Heinrich Füssli

Jego obrazy przepojone są atmosferą grozy, tajemniczości i niepewności, umieszczał na nich liczne motywy fantastyczne. Często czerpał z wątków tematycznych utworów takich pisarzy jak: Homer, Dante Alighieri czy Szekspir oraz John Milton. W swej twórczości łączył elementy późnego baroku z elementami neoklasycystycznymi i romantycznymi.

- Lady Makbet, 1784

- Nocne mary, 1781

Francisco Goya Lucientez 1746-1828

- „Sprzedawczyni”

- „Maja naga” („Maja ubrana”- dwie wersje)1800-1803

- „Karol IV z rodziną”

- „Procesja biczowników”, 1806

- „Staruchy”, 1808-1810

- „Gigant”, 1810-1812

- „Rozstrzeliwanie powstańców madryckich 3 maja 1808”, 1814r

- cykl 45 Kaprysy (grafiki)

- cykl obrazów „okropności wojny” (Np. „Saturn pożerający syna”)

- cykl „Szaleństwa”

- „Mleczarka z Bordeaux”, 1825

Theodore Gericault 1791-1824

- „Tratwa meduzy”, 1819

- „Portret konny oficera szaserów”

- „Derby w Epsom” 1821

- „Ranny kirasjer”, 1814

- „Portret karabiniera”

- seria portretów pacjentów szpitala psychiatrycznego

- „Elementy anatomiczne” 1819

Eugene Delacroix 1798-1863

- „Barka Dantego”, 1822, nawiązanie do „Tratwy Meduzy”

- „Rzeź w Chios”, 1824

- „Śmierć Sardanapala”, 1827

- „Wolność wiodąca lud na barykady”, 1830

- „Kobiety algierskie”, 1834

- „Portret Chopina”, 1838 (nieukończony)

- „Polowanie na lwy”, 1860

Caspar Dawid Friedrich

- „Opactwo w dębowym lesie” 1809

- „Kredowe skały Rugii”

- „Podróżnik po morzu chmur” 1818

- „Na żaglowcu”

- „Bracia”

- „Krzyż nad Bałtykiem”

- „Drzewo z krukami”, 1822

- „Kobieta przy oknie” 1822

Francis Rude

francuski rzeźbiarz, jeden z przedstawicieli nurtu romantycznego w sztuce

- relief „Marsylianka”, 1833-1836, zdobiący elewację łuku triumfalnego

- Pomnik Joanny D'Arc

- Amor I Psyche

- Leda z łabędziem

Nazareńczycy:

W 1809 r. młody austriacki student malarstwa Friedrich Overbeck z przyjaciółmi założyli Bractwo św. Łukasza - stowarzyszenie malarzy, którym w akademickiej sztuce brakowało "serca, duszy, uczucia...". W 1820 r. grupa przeniosła się z Wiednia do Rzymu, gdzie zamieszkała w opuszczonym klasztorze. Ich celem jest studiowanie malarstwa włoskich mistrzów, jednak nie interesował ich antyk, ale tradycja włoskiego malarstwa chrześcijańskiego okresu quattrocenta.
Nazareńczycy to nieformalne określenie grupy artystów wywodzących się z tego bractwa, i zjednoczonych ideą odnowienia duchowości malarstwa religijnego. Od 1818 r. uczestnicy ruchu objęli kierownictwo najważniejszych niemieckich i austriackich akademii sztuki tworząc podstawy jednego z najważniejszych nurtów w sztuce współczesnej.

Friedrich Overbeck

- „Zaślubiny Panny Marii”

- „Józef sprzedany w niewolę”, 1816

- „Germania i Italia” 1811-1828

- „Triumf religii w sztuce” 1831-1840

Friedrich von Schadov

- „Portret Potockich”

- Salome

Prerafaelici:

Głosili program sztuki odrodzonej moralnie, wzorowanej na twórczości mistrzów wczesnego włoskiego renesansu. Z jednej strony marzyli o powrocie średniowiecza, z drugiej starali się zmierzyć z problemami swoich czasów. Ich twórczość pokrewna była działalności niemieckiej grupy nazareńczyków.

Ford Madox Brown

- „Ostatnie spojrzenie na Anglię”

- „Praca”

Dante Gabriel Rossetti

- „La Ghirlandata”

- „Wenus”

John Constable

- „Budowa Barki”, 1815

- „Wóz siana”, 1821

- „Katedra w Salisbury”

- „Plaża w Brighton”

- „Chmury” 1822

William Turner

- „Wschód słońca”

- „Upadek Kartaginy”

- „Statek niewolników”

- „Ostatnia podróż” 1839

- „Deszcz, para, szybkość”

- „Hannibal przekracza Alpy”

Wiliam Blake

Dzieła dydaktyczno prorocze, wizjonerskie

- „Bóg stwórca świata”

- „Bóg tworzy Adama”

- „Newton”, 1795

- „Bóg ukazuje Hiobowi ziemię”

- „Adami i Ewa odnajdują ciało Abla”

- „Czerwony smok i niewiasta”

Hans Makart

- „Pięć zmysłów”

- „Triumf Ariadny”

- „Kleopatra na Nilu”

Francesco Hayez

- „Pocałunek” 1859

- „Zburzenie Jerozolimy przez wojska rzymskie”

Gustaw Dore

- „Enigma” 1871

Eklektyzm i historyzm w sztuce

Historyzm - nurt w XIX-wiecznej architekturze światowej polegający na naśladownictwie stylistyki minionych epok. Kierunek nietwórczy i eklektyczny polegający na zaniechaniu dążenia do stworzenia stylu odpowiadającego aktualnym warunkom historyczno-społecznym i naśladowaniu przeszłych wielkich stylów w sztuce i architekturze.

Początkowo opierał się na przeciwstawieniu klasycyzmowi i zainteresowaniu przeszłością badaną w sposób naukowy.

- Opera paryska, 1861-1874

- Pałac Sprawiedliwości w Rzymie

- Muzeum w Wiedniu

Barbizończycy:

Grupa francuskich malarzy, działająca w latach 1830-1860 w okolicach Barbizon (stąd nazwa) i tworząca głównie pejzaże.

Pejzażyści z Barbizon posługują się spokojną paletą ziemistych barw, a za pomocą cierpliwego kładzenia barwnych plam i smug uzyskują efekt migotania światła między gałęziami drzew. Rysują z natury, później dopracowując płótno w pracowni. Płótna są zwykle niewielkie (do metra szerokości).

Theodore Rousseau

- „Dęby w Apremont” 1852

Jean- Francois Millet

Realistyczne obrazy o tematyce chłopskiej

- “Anioł Pański” 1857

- „Zbieracze kłosów” 1857

- „Siewca” 1850

- „Wielka pasterka” 1862

- „Wiosna” 1868

Camille Corot

- „Kobieta z perłą” 1842

- „Pejzaż z pasterzem” 1840

- „Wspomnienie z Mortefontaine” 1864

- „Most w Mantes” 1868

Realizm:

Styl w malarstwie europejskim drugiej połowy XIX wieku; zapoczątkowany we Francji, szybko został podchwycony na całym kontynencie. Obrazy realistyczne to głównie sceny rodzajowe z życia prostych ludzi, namalowane przy pomocy uproszczonych środków wyrazu, o spokojnej palecie i kompozycji.

Najważniejszą postacią realizmu był Francuz Gustave Courbet.

- odejście od romantycznej inspiracji wyobraźnią

- rezygnacja z akademickiego idealizowania tematu malarskiego

- przedstawianie niezakłamanej rzeczywistości dostępnej przeciętnemu człowiekowi (żadnych boginek i aniołów!)

- zaakcentowanie życia zwykłych ludzi, ich problemów, pracy i trosk

- uproszczenie kompozycji płótna, rezygnację z ozdobników, przesadnie żywych kolorów i promiennego oświetlenia

Honore Daumier:

- „Brzemię” („Praczka”) 1850

- „Kolekcjoner rycin”

- liczne wizerunki Don Kichota

Gustave Courbet:

- „Autoportret z czarnym psem”, 1841

- „Kamieniarze” 1849

- „Kąpiące się” 1853

- „Pogrzeb w Ornans” 1849

- „Pracownia” 1855

- „Spotkanie”1854

IMPRESJONIZM

Impresjonizm był rozwinięciem realizmu barbizońskiego zmodyfikowanego programowym malowaniem w plenerze, wynikającą z tego szybkością pracy, oraz zastosowaniem wiedzy (często intuicyjnej) na temat koloru i fizjologii. Stosowano mieszanie 7 kolorów składowych tęczy na płótnie a nie na palecie, wykorzystanie złudzeń optycznych (zasada kontrastu).

Impresjonizm opierał się na obserwacjach zmian w wyglądzie przedmiotów w zależności od natężenia i rodzaju światła, pory dnia lub roku itd. Impresjoniści tworzyli swe dzieła głównie w plenerze, utrwalali swoje bezpośrednie wrażenia zmysłowe, które oparte były na wnikliwych studiach nad wzajemnym stosunkiem światła i koloru (których konsekwencją było odrzucenie zasady barw lokalnych i zastąpienie źródła światła grą refleksów). Nurt ten cechowały: swobodna technika malarska, nowa konstrukcja obrazu (asymetryczna kompozycja, silne skróty, zbliżenia), szkicowość, prowadząca do stopniowej dematerializacji przedmiotów przez zagubienie modelunku i zatarcie konturów. Tematyka: pejzaż, martwa natura, rzadziej występowały kompozycje figuralne (scena rodzajowa, a także portret, akt).

1874- Pierwsza wystawa impresjonistów

Dywizjonizm - metoda malarska zapoczątkowana przez twórców impresjonizmu, rozwinięta przez neoimpresjonistów w tzw. pointylizm. Powstanie metody dywizjonizmu wiąże się z artystycznymi poszukiwaniami Claude'a Moneta.

Dywizjonizm polega na ograniczeniu palety barw widma słonecznego. Farby nakładane są plamami "czystych" kolorów, które, obserwowane z pewnej odległości, mieszają się w siatkówce oka widza, tworząc kolory uzupełniające. Uzyskuje się w ten sposób efekt wibracji i świetlistości, niemożliwy do osiągnięcia przy mieszaniu kolorów.

Edward Manet

- „Śniadanie na trawie” 1836

- „Olimpia” 1865

- „Bar w Folies-Bergere” 1880

- „Rozstrzelanie cesarza Maksymiliana” 1867

- „Chłopiec z fletem” 1866

- „Śniadanie w pracowni” 1868

- „Na balkonie” 1869

- „Atelier w łódce” 1874

Claude Monet

- „Impresja. Wschód Słońca” 1873

- „Śniadanie na trawie” 1865

- „Kobiety w ogrodzie” 1866

- „Camille w zielonej sukni” 1866

- „La Grenouilliere” 1869

- „Maki” 1873

- „Kobieta z parasolką” 1875

- „Trzy łodzie rybackie” 1885

- „Stogi siana” ok. 1890

- „Topole” ok.1890

- „Katedra w Rouen” 1892-1893

- „Staw z nenufarami” 1899

- „Nenufary” ok.1913

Camille Pisarro

- „Droga do Wersalu, Louveciennes”

- „Czerwone dachy” 1877

- „Bulwar w Monmarte”1897

Alfred Sisley

- „Wieś nad Sekwaną” 1872

- „Most w Argenteuil” 1872

- „Mroźny dzień w Louvecienne” 1873

- „Po powodzi” 1876

Auguste Renoir

- „Liza” 1867

- „Chłopiec z kotem” 1867

- „Promenada” 1870

- „Śniadanie wioślarzy” 1881

- „Paryżanka” (dama w błękicie) 1874

- „Parasolki” 1883

Edgar Degas

- „Lekcja tańca” 1874

- „Absynt” 1876

- „Primabalerina” 1876

- „Kąpiel” 1855

- „Prasowaczki” 1884

- „Czternastoletnia baletnica” 1879- rzeźba z brązu

Friedrich Bazille

- „Portret rodziny Bazilla” 1867

- „Scena letnia”

Mary Cassat

Tematem obrazów najczęściej macierzyństwo; pastele

- „Mała dziewczynka” 1878

- „Macierzyństwo” 1890

Berta Morisot

- „Toaleta” 1875

- „Kołyska” 1873

Neoimpresjonizm

Ruch odnowienia, a raczej modyfikacji i rozwinięcia technik impresjonizmu. Zapoczątkowany ok. 1880 roku przez Georges'a Seurata i dążący do zreformowania impresjonizmu poprzez zastąpienie lirycznej improwizacji ścisłą metodą budowania obrazu z wykorzystaniem naukowych zdobyczy optyki, analizy światła i koloru, fizjologii i psychologii widzenia.

- stosowanie zasady pointylizmu i dywizjonizmu

- ściśle naukowe podejście do malarstwa

- uważne stawianie punktów czystego koloru

- na palecie nie mieszano farb, kolory mieszały się optycznie w oku widza

- szkice w plenerze, a właściwe dzieło w pracowni

- obrazy powstawały w procesie wymagającym dużej cierpliwości

Georges Seurat

- „Kąpiel w Asnieres” 1883

- „Niedzielne popołudnie na wyspie Grande Jatte” 1885

- „Modelki” 1888

- „Wieża Eiffla” 1889

- „Cyrk” 1891

Paul Signac

- „Martwa natura z książką” 1883

- „Droga do Giverny” 1883

- „Niedziela” 1888

- „Kobiety przy studni” 1891

- „Port w Saint Tropez 1899

- „Port w La Rochelle”

Henri Edmund Cross

- “Pejzaż” 1890


Wyszukiwarka