Lektura:
W. Kasper, Jezus Chrystus, , IW PAX, Warszawa 1983.
I.Różne koncepcje zła i poszukiwanie różnych sposobów uwolnienia się od niego w zależności od kultury i światopoglądu
Zło |
Przyczyna zła |
Sposób uwolnienia się od zła |
Kosmiczne |
Zwłaszcza u ludów pierwotnych, utożsamiano je z siłami natury. Przyczyna: gniew bożka, najczęściej utożsamiany z siłami przyrody, lub walka między bożkami. |
Dary, ofiary składane bożkom, magia, rytuały oczyszczające |
Etyczno- moralne |
wyjaśnienie racjonalne, rozumowe, nieporządek etyczny, moralny jest przyczyną tego zła. Ma swój początek w nieświadomości, nie oświeceniu ludzi.. Inne przyczyny to błędne struktury społeczno polityczne, choroby psychiczne, zboczenia. |
Formowanie świadomości etyczno moralnej, reforma niesprawiedliwych struktur społecznych, leczenie-psychoterapia, edukacja, uświadamianie |
Egzystencjalne |
Przyczyna zła metafizyczna - zło tkwi w bycie. Np. gnoza, manicheizm, istnieje zły duch który rządzi światem, niedoskonałość ewolucji. Egzystencjaliści francuzcy: życie jako takie nie ma sensu, zło tkwi w samym życiu człowieka. |
Dla gnostyków niemożliwa była ucieczka od materii, ale nią pogardzano( np. małżeństwem) w drugim przypadku była współpraca z szatanem, by nic złego mi nie zrobił. Dla gnostyków francuskich jedyne rozwiązanie to samobójstwo. |
Według objawienia |
Przyczyna zła to grzech człowieka, pośrednio szatan kusiciel. |
Odkupienie które przynosi Chrystus, a ze strony człowieka przyjęcie tego odkupienia i nawrócenie się. Chrystus daje ostateczne uwolnienie się - człowiek jest niewystarczający. |
II. Główne interpretacje śmierci Chrystusa i pojęcia zbawienia w teologii ( najważniejsze modele soteriologiczne )
Sposoby interpretacji dzieła zbawienia a zwłaszcza śmierci Chrystusa, są różne na wschodzie i zachodzie.
Wschód:
Metafizyka i filozofia grecka kładą nacisk na wcielenie ( samo wcielenie decyduje o zbawieniu) Bóg jest synonimem doskonałości , życia i nieśmiertelności. Stworzenie - byt przechodzi: to co śmiertelne, niedoskonałe, przemijające. Niedoskonałość świata tkwi w samej strukturze bytu. Odkupienie: to wejście stworzenia w świat Boży, przedstawienie przez Boga. Dlatego punktem kulminacyjnym jest wcielenie- Bóg wkracza w świat stworzony i w ten sposób go zmienia.
Według wschodu sam fakt, że Bóg zstąpił do stworzenia wystarcza do zbawienia. Nie ma mowy o krzyżu człowieka jest on tylko widzem a nie uczestnikiem.
Zachód: Tu występuje etyczno - prawny nacisk na mękę i śmierć Chrystusa. Świat jest niedoskonały nie, dlatego, że zło tkwi w naturze ontologicznej bytu, ale wzięło się z ludzkiego grzechu i nadużywania wolności. Ten grzech zburzył porządek natury. Jeśli jest grzech to i potrzebne jest zadośćuczynienie czyli zasługa i wynagrodzenie ofiarowane Bogu. Aby przywrócić właściwy porządek świata. Syn Boży zostaje posłany na ziemie i przez swoją śmierć w sposób zastępczy ma przeprosić Boga za zło człowieka, gdyż człowiek nie może przeprosić w sposób godny. Podstawą zbawienia jest męka i śmierć Chrystusa.
Modele soteriologiczne
teoria rekapitulacji
recapitulatio- czyli powrót do początku, zbawienie jako powrót do raju przed grzechem pierworodnym. Twórca św. Ireneusz z Lyonu. Chrystus jako drugi Adam przyszedł przywrócić porządek sprzed grzechu. Przywrócił harmonię i miłość z Bogiem. Maryja to nowa Ewa, która posłuchała dobrego anioła i przywróciła życie.
Teoria wykupu z niewoli diabła
Twórcy to: Orygenes, Św. Ambroży, Św. Hieronim, Św. Grzegorz z Nysy.
Nowy testament bardzo często porównuje stan człowieka po grzechu do niewoli w sidłach szatana zwłaszcza w pismach św. Jana. Chrystus przez swoją śmierć wykupił nas z tej niewoli, krew jego była ceną zapłaconą przez Boga w zamian za nową wolność, by uwolnić nas od szatana. Człowiek jest przedmiotem przetargu między Bogiem a szatanem. Człowiek jest skłonny do grzechu więc potrzebuje kogoś, kto go wyzwoli a tym kimś jest Jezus.
Teoria nadużycia władzy przez szatana
Popierali ją: Św. Augustyn, Św. Leon Wielki, Św. Grzegorz Wieki
Bóg zawarł pakt z szatanem, że ludzie grzeszni zostają wydani na władzę szatana. Szatan nadużył władzy, bo spowodował śmierć niewinnego Jezusa, który był bezgrzeszny. Dlatego poprzednie przyzwolenie przestało obowiązywać. Po przez Jezusa ludzie zostają wyzwoleni z mocy szatana. Głoszono to do średniowiecza, odrzucił to Anzelm z Cantenbury.
Model ofiary wynagradzającej
List do Hbr. Jezus przyjmuje postać ofiary , staje się kapłanem i ofiarą, składa się w ofierze by zyskać przebaczenie Boga dla całej ludzkości, Bóg przyjmuje ofiarę Chrystusa i przebacza ludziom.
model ten jest zrozumiały dla ludzi w kulturach i czasach oraz miejscach gdzie był zwyczaj składania ofiar.
Bóg nie chce ofiar, ale pełnienia jego woli głownie miłosierdzia
Życie ludzkie posiada strukturę ofiarniczą
Ofiara staje się darem miłości
5.Model Anzelma z Cantenbury- wynagrodzenia zastępczego zadość uczynienia zastępczego.
Autor Św. Anzelm Bóg wybacza grzech, ale za grzech wymagana albo kara albo zadośćuczynienie. Jedynym, który może dokonać zadośćuczynienia jest Bóg - człowiek czyli Jezus Chrystus. Jest to zadośćuczynienie zastępcze Chrystus ponosi śmierć za grzechy ludzi.
Minusy: spojrzenie mało ewangeliczne, brak obrazu Boga miłosiernego.
Plusy : ukazuje niedoskonałość człowieka, który potrzebuje pomocy.
6.Model Św. Tomasza
Grzech: akt przeciwny miłości, grzech rani ojcowską miłość Boga do człowieka. Bóg z miłości posyła swego syna na świat, by ten przez miłość aż do .śmierci przywrócił człowiekowi tę pierwotną miłość człowieka do Boga.
Śmierć Jezusa: jest przyczyną odkupienia, jest ona z wolnej woli. Zbawił nas nie dlatego, że umarł, że dlatego, że nas umiłował aż do końca.
Zmartwychwstanie: Jeśli wierzymy w nie to jesteśmy zbawieni, wiara w zmartwychwstanie jest podstawową prawdą. Zbawia nas to, że Chrystus wstawia się za nami jako nasz pośrednik i zbawiciel.
7. Odkupienie jako dar miłosiernego Boga
przypowieść o synu marnotrawnym
objawienia siostry Faustyny i nauka o miłosierdziu
III. Chrystus jako pośrednik. Omów jego funkcję królewską.
Pośrednik: ktoś kto doprowadza do pojednania zwaśnionych stron ( Mojżesz). Jest to ktoś komu przełożony powierza jakąś funkcję wśród podwładnych - przekazywanie poleceń od przełożonego. Pośrednik ma dwie funkcję :
Bytowa czyli cała tajemnica Chrystusa jako Boga - człowieka, jedyny byt, który łączy świat niestworzony ze światem stworzonym.
Funkcyjna czyli przyszedł pogodzić zwaśnione strony. Boga i człowieka.
Funkcja Królewska
ST: pasterz troszczył się o stado a król chronił lud przed obcymi. Rola królewska mesjasza objawia się w jego panowaniu bez końca. Jest królem a jego królestwo nie jest z tego świata. Chrystus jako król ma władzę absolutną, ustala on przykazania i wymaga ich przestrzegania.
Posiada on również władzę wychowawczą : uzdrawiał, karmił głodnych, wypędzał złe duchy. Ma tez władzę sędziowską będzie sędziom ostatecznym.
„ sądzić żywych i umarłych a królestwo jego nie będzie końca”
IV. Chrystus jako Prorok i Kapłan
Jest on prorokiem i nauczycielem nowego przymierza. Jest to podstawowa funkcja Chrystusa. Źródłem jego wiedzy jest osobista znajomość ojca, której nie można porównać z inną wiedzą.
Chrystus jest porównywany do kapłana, bo składał on ofiarę za grzechy innych. Złożył siebie jako kapłan i ofiara. Swoje kapłaństwo ukazał, gdy ustalił sakrament eucharystii.
V. Czy wszyscy ludzie będą zbawieni? Jak należy rozumieć uniwersalizm odkupienia?
Odkupienie - dzieło Chrystusa Zbawienie - na ile każdy z nas skorzysta z tego dzieła.
W ST naród wybrany jest uprzywilejowany, Bogu zależy tylko na nich i to z tego narodu ma wyjść mesjasz. „ Bóg pragnie, aby wszyscy ludzie zostali zbawieni i dorośli do poznania prawdy.”
Predestynacjonizm - jest to pogląd, że nie wszyscy zostaną zbawieni, potępiony na synodzie w ORANGE 1529r i na soborze trydenckim, który potępił poglądy Jana Kalwina.. Jest grupa wybranych, która będzie zbawiona a reszta będzie potępiona( taki pogląd przez pewien czas głosił św. Augustyn) Ze strony człowieka musi być konkretna odpowiedź na wezwanie do zbawienia Mk 16, 16 Chrystus jest sprawcą zbawienia dla wszystkich, którzy go słuchają.
Synod w QUIERSY 853
Chrystus był umęczony za wszystkich, ale nie wszyscy będą zbawieni ( nie korzystają z daru odkupienia).
Sobór TRYDENCKI 1547
Dobrodziejstwo jego śmierci , otrzymają tylko ci, którym zostają udzielone zasługi jego męki.
Łaska nie jest możliwa bez chrztu lub bez jego pragnienia.
Sakrament chrztu to brama zbawienia, pragnienie chrztu - gdy ktoś chciał przyjąć chrzest, ale pewne okoliczności mu przeszkodziły.
Bóg chce zbawić każdego człowieka, ale to czy zostanie zbawiony zależy tylko od niego.
Chrystus swoim odkupieniem objął wszystkich ludzi bez wyjątku.
VI. Omów następujące artykuły: „ Credo” „ zstąpił do piekieł, trzeciego dnia Zmartwychwstał , wstąpił na niebiosa, siedzi po prawicy Ojca, stamtąd przyjdzie sądzić żywych i umarłych:.
Zstąpił do piekieł Nie ma wątpliwości iż zstąpił do Otchłani Świętych Ojców, i wnet uczynił ich błogosławionymi i wprowadził do Królestwa Niebieskiego. Nadto Chrystus Pan ukazał się we wszystkich częściach piekieł, przerażając czartów jako Zwycięzca tryumfujący, trwożąc potępionych jako Sędzia najwyższy, pocieszając dusze Czyśćcowe jako ich Obrońca i Wybawiciel. Tak iż powiedzieć można, że Chrystus Pan zstąpił do piekieł, jak czasem Król zstępuje do więzień, aby je zwiedzić i ułaskawić w nich kogo mu się podoba. Śmierć miała wprawdzie moc odłączenia ciała od duszy Chrystusowej; lecz nie mogła odłączyć ani ciała ani duszy, od Bóstwa Jego; i dlatego wierzymy, że Osoba Boża Chrystusa Pana przebywała z ciałem Jego w grobie, i taż sama Osoba Boża z duszą Jego zstąpiła do piekieł.
Trzeciego dnia Zmartwychwstał Jest to komentarz pojawia się w zapowiedziach męki, alegorii o zburzonej świątyni , która została odbudowana w ciągu 3 dni. Zapowiedziane było na 3 dzień po ukrzyżowaniu i tak się dokonało. Ma sens historio zbawczy Oz 6,2 po 2 dniach Pan przywróci nam życie a 3 nas dźwignie i żyć będziemy w jego obecności. Jezus umarł, ale jego ciało nie uległo skażeniu, a dusza nie została w otchłani. Było to dowodem, bo uważano, że rozkład ciała zaczyna się 4 dnia. Nie mówimy iż Chrystus zmartwychwstał po trzech dniach zupełnych, lecz iż zmartwychwstał trzeciego dnia, co jest rzeczą najprawdziwszą; bo był już w grobie w Piątek, który jest dniem pierwszym chociaż nie całym; przebył w nim całą Sobotę, która jest dniem drugim; i był w nim jeszcze część Niedzieli, która jest dniem trzecim. Dzień naturalnie kończy się za nadejściem nocy: podług tego i dotąd jeszcze w Rzymie, gdy noc zapada wybija godzina dwudziesta czwarta, to jest ostatnia ubiegłej doby; a w godzinę potem, wybija godzina pierwsza, już następnej doby. chciał okazać, że umarł rzeczywiście; a więc zostawał w grobie tyle czasu, ile było potrzeba na przekonanie o tej prawdzie.
Wstąpił na niebiosa Chrystus Pan, jako Bóg-Człowiek, własną mocą wstąpił na Niebiosa, jak pierwej własną mocą zmartwychwstał.
Siedzi po prawicy Ojca Siedzieć na prawicy, znaczy tu, być równym w potędze i chwale; bo kto siedzi obok drugiego, nie jest ani wyższy ani niższy, lecz jest mu równy. Dla wytłumaczenia nam tego sposobu mówienia, Pismo Święte w Psalmie CIX, poczynającym się od słów: Rzekł Pan Panu memu: raz mówi, że Syn jest na prawicy Ojca, drugi raz, że Ojciec jest na prawicy Syna; chcąc wyrazić iż są w równości, jakeśmy to powiedzieli. A przeto, gdy Chrystus wstąpił na Niebiosa, wstąpił nad wszystkie Chóry Anielskie i Zastępy dusz błogosławionych które wprowadził z sobą; i stanął aż u najwyższego tronu Bożego; i tam się zatrzymał, nie wznosząc się wyżej, ani też niżej zstępując; lecz zostając niejako u boku Ojca, bo jest Mu równym w wielkości i chwale. Chrystus jako Bóg jest równy Ojcu, jako Człowiek jest mniejszy od Ojca. Wszakże, ponieważ Chrystus Bóg i Człowiek, nie są to dwaj Chrystusowie, ani dwie Osoby, lecz tylko jeden Chrystus w jednej Osobie; dlatego Chrystus, jako Bóg i jako Człowiek, siedzi na prawicy Ojca; lecz Człowieczeństwo Chrystusa, to jest Ciało i dusza Jego, są na prawicy Ojca na tronie Bożym, nie dla godności własnej, ale dlatego, iż są złączone z Osobą prawdziwego jednorodzonego Syna Bożego.
Stamtąd przyjdzie sadzić żywych i umarłych Przy końcu świata. Wiedzieć potrzeba, iż świat ten ma się skończyć, (Mt. XXIV) i być zupełnie zniszczony potopem ogniowym, (II Piotr. III), który spali wszystko co jest na ziemi; i nie będzie już wtenczas ani dni ani nocy, ani zawierania małżeństw ani potrzeb doczesnych, ani sprzętów, ani żadnych innych rzeczy które teraz widzicie. W dniu tym ostatnim, o którym czy jest blisko czy daleko, nikt wiedzieć nie może, (Mt. XXIV), przyjdzie Chrystus sądzić żywych i umarłych. A te słowa, stamtąd przyjdzie nauczają nas, abyśmy nie wierzyli nikomu kto by się mianował być Chrystusem i któryby chciał nas uwieść, jak to czynić będzie Antychryst przy końcu świata: bo Chrystus prawdziwy nie przyjdzie z ukrycia lub z jakiego miejsca nieznanego; lecz przyjdzie z Wysokości Nieba, z takim blaskiem i chwałą, iż nikt nie będzie mógł wątpić, że to jest Chrystus; jako gdy słońce wystąpi z całym światłem swoim, nikt nie może wątpić że to jest słońce. Przez żywych rozumieć tu można dobrych, to jest tych którzy żyją życiem duchownym łaski Bożej; a przez umarłych, tych nieszczęśliwych, którzy przez grzech umarli duchownie. Lecz także rozumieć można żywych i umarłych w znaczeniu zmysłowym: bo w dzień sądu wielu już będzie umarłych, ale też i wielu żywych życiem doczesnym, którzy, bez wyłączenia młodych i dzieci nawet, wszyscy w jednej chwili umrą aby wypłacić dług śmierci, i wnet zmartwychwstaną.
□
2