Zbiorowisko trawiaste:
Zbiór traw składających się z trwałych roślin zielonych przewaga traw i turzycowatych
Rodzina traw ogółem liczy 700 rodzajów zawierających 8000 gatunków. W Polsce występuje 200 gat. Traw należących do 56 rodzajów.
Zbiorowisko trawiaste wykorzystywane w produkcji pasz noszą miano użytków zielonych (UZ)
W strukturze świata UZ zajmują drugie miejsce (22.8 pow) po użytkach leśnych (38.3%) podczas gdy agroekosystemy (GO) tylko 9,4%
Zbiorowiska trawiaste wykorzystywane jako trwałe użytki zielone nazywane są: PRATOEKOSYSTEMAMI w odróżnieniu os użytków rolniczych położonych na gróntach ornych- agroekosystemów.
Wieloletnie i wielogatunkowe zbiorowiska łąkowe jest układem ekologicznym o złożonej strukturze:
-zawierają bogaty skład gatunkowy
-struktury wielu populacji
-zróżnicowany sposób rozmieszczenia
-przestrzenne rozmieszczenie różnych gatunków
-duże zagęszczenie roślin
-różne stosunki biomasy podziemnej do nadziemnej
Najważniejsze cechy ekosystemu trawiastego:
1. Tworzenie darni- jest to górna warstwa gleby mocno związana ze sobą licznymi korzeniami i ściernią. Użytki zielone gromadzą darń w warstwie od 0-10 cm gleby. W tej warstwie znajduje się 80% darni. Pastwiska tworzą darń w warstwie od 0-8 cm tam gromadzą 90% masy darni wytworzonej. Darń przyczynia się do utrzymania wilgotności w siedlisku łąkowym czy pastwiskowym, gromadzi się dużo substancji organicznej.
2. specyficzne wymagania termiczne roślin- roślinność łąkowa najlepiej rozwija się w temp od 15-22 oC wyższa temp jeśli się utrzymuje to powoduje eliminowanie niektórych gatunków runi łąkowej a to z kolei powoduje obniżenie plonowania łąki, optymalne warunki wilgotnościowe znajdują się w dolinach.
3. duże wymagania wodne roślin łąkowych- rośliny łąkowe należą do grupy higrofitów. Wysoka produkcja łąk jest możliwa gdzie jest dostatek wody.
4.Duża plastyczność- roślinność runi łąkowej odznacza się bardzo dużą amplitudą ekologiczna. Amplituda możliwość dostosowanie się do różnego natężenia danego czynnika ekologicznego.
5. Duże zdolności krzewienia się i dorastania po deformacji czy koszeniu- to zjawisko pozwala użytkować kośnie użytki zielone.
6. różnorodność gatunków- różnorodność jest bardzo duża są ściśle powiązane ze sobą. Takie zbiorowiska sprzyjają stabilności populacji organizmów innych niż trawy.
Znaczenie łąk i pastwisk w gosp rolniczych (produkcyjnych)
1. dostarczają pełnowartościowej paszy- zaspokajają potrzeby pokarmowe i w znacznym stopniu produkcyjne zwierząt
2. Pasza z tych użytków charakteryzuje się wysokim współczynnikiem strawności.
3. Pasza z łąk i pastwisk może pokrywać potrzeby zwierząt w ciągu całego roku w okresie wiosny, lata, jesieni w postaci zielonki, suszu, kiszonki lub sianokiszonki
4. Zielonka z łąk i pastwisk łatwo się konserwuje
5. z tych użytków kilkakrotnie można Zbierać pasze lub je wypasać
6. tania produkcja pasz nie wymaga wielkich nakładów.
7. Roślinność UZ charakteryzuje się wysokim stopniem wykorzystywania skład pokarmowych z nawozów mineralnych (30% większe niż w uprawnych)
8. Roślinność szybko reaguje na nawożenie mineralne zwiększając masę i jakość paszy.
9. większość łąk i pastwisk zajmuje miejsca na których nie możliwa jest uprawa roślin polowych.
10. gleby pod użytki zielone charakteryzują się dodatnim bilansem materii organicznej
11. nie występuje zmęczenie gleby ani klęskowe występowanie agrofagów. Nie występują duże wahania plonów.
Pozaprodukcyjne znaczenie UZ.
1 utrzymanie bioróżnorodności różnych organizmów.
2. zapobieganie degradacji gleb; -chronią gleby mineralne przed erozją -chronią gleby torfowe przed degradacją
3. ograniczają wymywanie biogenów z gleby, ponieważ pobiera je różnorodna flora.
4. ochrona zbiorników przed eutrofizacją i zanieczyszczeniami, pestycydami pasy buforowe wokół pól uprawnych
5 wzbogacają glebę w materie organiczną
6. oczyszczają powietrze pobierają CO2 a wydalają O2
8. Regulują gospodarkę wodną poprzez pobieranie dużej ilości wody, hamują fale powodziową
9. Mogą służyć do oczyszczania ścieków i wód pościelowych
10. noszą większość stężenia pyłów
11. kształtują krajobraz kształtując swoistą estetykę pozwalają na wypoczynek ukojenie stanu psychicznego ludzi.
Podział użytków zielonych:
-Podział UZ w zależności od sposobu użytkowania, położenia krajobrazu, trwałości, funkcji, od warunków siedliskowych (uproszczony)- „grądowe- na wyniosłościach terenu nie podlegające zalewaniu. -łęgowe- łąki okresowo podlegające zalewaniu. -bagienne-łąki potencjalne których warunki siedliskowe zwłaszcza wysoki poziom wód gruntowej umożliwia racjonalne ich wykorzystanie”
Pod trwałymi użytkami są to gleby darniowe. Poziom darniowy jest to taki poziom, który jesy przerośnięty nową darnią. W glebach łąkowych ma znaczenie poziom darniowy. Gleby łąkowe maja dobrze wykorzystany poziom próchnicy, albo murszowy.
Gleby semihydrogenowe zachodzi proces glejowy powiązany jest bezpośrednio z wpływem wód opadowych lub gruntowych które powodują w dużo mniejszym nadmiarze uwilgotnienie i w tym czasie gromadzi się nadmierna ilość substancji organicznych. W tych warunkach następuje także intensywny rozwój mikroorganizmów.
Hydrogeniczne- powstają wskutek stałego nadmiernego uwilgotnienia w którym to czasie następowało systematyczne oddziaływanie materii organicznej a biomasa w mniejszym lub w większym stopniu jest rozłożona.
Podstawowe cechy gleb organicznych (torfowych) różniące je od gleb mineralnych.
1.Duża porowatość i związana z tym pojemność wodna.
2. Niska zawartość składników mineralnych (makro i mikro) zwłaszcza potasu magnezu oraz ze wzrostem SO2 w glebie
3. Bardzo duża zasobność w N ogólny a potencjalnie w N mineralny dostępny dla roślin
4. górne warstwy gleb organicznych ulegają silnemu rozpulchnieniu i ruchowi w wyniku zamarzania i rozmarzania wymagają intensywnego wałowania.
Melioracje jako czynnik siedliska.
Melioracje wodne-(nawadnianie i odwadnianie) stworzenie optymalnych warunków powietrzno wodnych na glebach użytkowanych rolniczo.
Zabiegi melioracyjne:
-regulacja rzek i cieków -budowa zbiorników wodnych kanałów i rowów odwadniająco-nawadniajacych, budowa obwalowań. -drenowanie.
Agromelioracja- regulacja stosunków wodnych poprzez wprowadzenie substancji organicznej na głębokość 40-50 cm.
Fitomelioracja- uprawa roślin o zdolnościach fitomelioracyjnych (bobik, lucerna).
Siedliska naturalne grądowe:
-zachodzi proces glebotwórczy darniowy
- użytkuje się zielone użytki poprzez wypas rzadko są koszone
-położone są na glebach mineralnych o różnym składzie granulometrycznym
-roślinność korzysta z wód gruntowych
- roślinność zróżnicowana pod względem składu gatunkowego
- roślinność kształtuje się od stopnia uwilgotnienia gleb
Siedliska naturalne łęgowe:
- proces naturalny gleby to proces namywu , dzieje się to w pobliżu cieków rzek
- siedlisko to okresowo zalewane przez wody spływające
- gleby tych siedlisk są raczej żyzne
- skład gatunkowy flory porastającej to siedlisko jest różny bo zależy od długości trwania okresów zalewania.
Właściwe łęgi- krótko trwa zalew wody, są gatunki wodolubne ale też te pośrednie.
Zalewiskowe- są to miejsca położone w dużej odległości od cieków wodnych. Są nadmiernir uwilgotnione.
Bagienne- stale trwale uwilgotnione
Mułowe- proces glebowo mułowy
Bagienno- torfowe- proces torfów.
W bagiennych utworach torfowych od 10-20% substancji organicznej
Siedliska przekształcone:
a) podbagienne
- siedliska i roślinność na utworach glebowych takich jak: mursze, utwory mutszaste i murszowate
Roślinność użytków zielonych:
1. największy udział maja w tym trawy 70-80%. Wśród traw wyróżnia się gatunki wartościowe pod względem paszowym
2. rośliny motylkowe 10-20% w zbiorowiskach łąkowych. Wśród roślin motylkowych są gatunki wysiewane tam celowo, 2 grupa to gatunki dziko rosnące, 3 grupa to zioła i chwasty. Są to gatunki z klasy roślin 2 liściennych. Wyróżnia się:
a) zioła b) chwasty
Znaczenie traw w zbiorowiskach traw użytku rolniczego :
- są to gatunki w większości wieloletnie
- mają zdolność do rozmnażania wegetatywnego
- wytwarzają pędy boczne poprzez krzewienie
- mogą wchodzić w stany generatywne
- charakteryzują różną intensywnością krzewienia która zależy od właściwości siedlisk
- zdolność krzewienia jest ważna bo pozwala trawom odrastać po skoszeniu
- wytwarzają obfity system korzeniowy typu wiązkowego który rozmieszczony jest w wierzchniej warstwie gleby
-dzięki temu roślina wykorzystuje nawożenie mineralne
- mogą wysoko plonować
Znaczenia roślin motylowych:
- wzbogacają w związki azotowe
- wzbogacać w niektóre składniki popielne Ca, Mg, P
- wiążą wolny azot
- 1% udziału motylkowych ma 1-5 kg azotu
- wada jest krótka trwałość w zbiorowiskach trawiastych
Podział zbiorowisk w zależności od trwałości roślin
1. rośliny jednoroczne- terrofity
2. rośliny wieloletnie (byliny)- kryptofity chemikryptoity
a) byliny krótkotrwałe- ich trwałość zawiera się w granicach 2-5 lat (życica wielokwiatowa, życica trwała, rajgras wyniosły.
b) byliny o średniej trwałości- 5-8 lat- kostrzewa łąkowa, kupkówka pospolita, kostrzewa trzcinowa, wiechlina błotna, koniczyna biała. Ta grupa roślin pełnie plonowania osiąga na 2-3 lata po wysiewie
c) byliny długotrwałe- 8-10 lat- wiechlina łąkowa, wyczyniec łąkowy, stokłosa bezostna, mietlica biaława.
Allelopatia w zbiorowiskach trawiastych cechuje się tym ze tworzy się specyficzna towarzyskość gatunków. W tych zbiorowiskach jak i na gruntach ornych zachodzi konkurencja. Zdolność konkurencji zależy od wszystkich właściwości biologicznych gatunku a w tym szczególnie:
-od tempa wzrostu
- od tempa odrastania po skoszeniu
- od zdolności pobierania i wykorzystania składników pokarmowych a zwłaszcza azotu
Fazy rozwoju zbiorowisk trawiasto motylkowych:
1. kiełkowanie- u bylin ruszenie wegetacji
2. tworzenie pędów wegetatywnych krzewienie traw. Motylkowe rozwój rozetki
3. strzelanie w źdźbło traw a u motylkowych rozgałęzianie pędów
4. kłoszenie u traw, motylkowe powstawanie pąków kwiatowych
5. kwitnienie
6 zamazywanie i dojrzewanie nasion
7 obumieranie pędów generatywnych
Wartość użytkowa roślin łąkowo pastewnych
- wartość ta zależy od następujących cech tej rośliny 1. produktywność- pozwala nam wyróżnić gatunki o wysokiej produktywności plon wynosi od 5-10 t/h 2. średnia produktywność plon siana 2,5-5 t/h 3. gatunki o niskiej produktywności 1-2,5 t/h
- zdolność do regeneracji po skoszeniu lub wypasieniu
- przydatność gatunku do różnych sposobów użytkowania
- zdolności adaptacyjne różnych warunków siedliskowych
- od zawartości podstawowych składników pokarmowych
Optymalne zagęszczenie roślin użytków zielonych na 1 ha
Łąki trwałe 30-55 mln szt /ha pastwiska trwałe 60-90, użytki przemienne 10-25, ,trawniki 150-200
Zagospodarowanie UZ- jest to nadanie im lub przywrócenie wysokiej zdolności do produkcji pełnowartościowej paszy to zagospodarowanie wykonuje się poprzez różne zabiegi agrotechniczne do nich należą: -nawożenie -racjonalne użytkowanie -wprow uprawy powierzchniowej i wgłębnej -podsiew użytków lub nowy zasiew.
Nawożenie melioracyjne podsiew starej darni, uzupełnienie składu gatunkowego ponowny obsiew. Stale musimy dbać o trwałość UZ bo ulegają one degradacji. W wyniku sukcesywnego ustępowania wartościowych gatunków traw roślin motylkowych. Na ich miejsce zasiedlają się gatunki agresywne.
Rolniczym zagospodarowaniem należy dbać o następujące obiekty:
1. Tereny na których przeprowadzono regulacje stosunków wodnych
2. Tereny na których przeprowadzono prace adaptacyjne (karczowanie drzew, krzewów)
3. łąki i pastwiska porośnięte przez zbiorowiska o niskim potencjale produkcyjnym także zbiorowiska a także zbiorowiska o rozbudowanej strukturze obsady.
O wyborze metod decyduje:
-skład gatunkowy
- to czy powierzchnia jest wyrównana
- konfiguracja terenu
Zalety i wady zagospodarowania poprzez nawożenie melioracyjne:
Zalety:
-jest to metoda łatwa w zastosowaniu
- daje możliwość uzyskania paszy o dużej różnorodności florystycznej
- pasza jest bardzo wartościowa pod względem biologicznym gdy w runi jest dużo gatunków
Wady:
- zawodna ponieważ występuje ryzyko zdominowania runi azotowiernych gatunków chwastów
- metoda ta daje wolny efekt niż nowe zasiewy
Podsiew jako metoda zagospodarowania:
-polega ona na uzupełnieniu składu gatunkowego zbiorowisk starej darni wtedy gdy nastąpiło przerzedzenie traw w wyniku zamulenia i wymarznięcia lub uszkodzenia roślinności przez szkodniki. W wyniku niewłaściwego użytkowania.
Warunki udawania się podsiewu:
- podczas siewu i po siewie musi być optymalna wilgotność (wczesna wiosna, 3 dekada sierpnia)
- musi być osłabiona stara darń poprzez zniszczenie powierzchniowo upraw
- zapewnienie składników pokarmowych
- intensywne bronowanie
- odpowiednie trawy do warunków siedliskowych
- odpowiednie nawożenie
Zalety i wady podsiewu:
- tańsza metoda w stosunku do pełnego nowego obsiewu
- na glebach organicznych zabezpieczony przed mineralizacją
Metoda niszczenia darni i nowy obsiew:
- przeprowadza się ja gdy stara darń bardzo się zniszczyła
- gdy stanowisko łąkowe zostało opanowane przez szkodliwe chwasty
- gdy jest bardzo mało traw, - podczas rekultywacji
Nawożenie mineralne przed siew:
- nawożenie fosforowo potasowe w wyjątkowych przypadkach gdy gleba jest słaba po N możemy zastosować fosfor w postaci soli 60-80 kg, potas K2O 60-100 kg.
BG5- mieszanki na użytki kośno pastwiskowe tam gdzie są dobrze nawożone
BG6- kośno pastwiskowe- gleby okresowo posuszne
BG7- łąkowa- gleby okresowo wilgotne
BG5 skład
- życica wielokwiatowa, życica trwała (2n, 4n), kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, koniczyna biała.
Terminy koszenia:
- optymalny termin pierwszego okresu zależy od tego ile razy będziemy chcieli skosić daną łąkę
- 2-kośne łąki- zbiór pierwszego odrostu wykonujemy w końcu kłoszenia i na początku kwitnienia tychże dominujących gatunków traw.
- łąki 3-kośne- koszenie pierwszego odrostu początek do pełni kłoszenia następny po 5-6 tygodniach a następne po 5-6 tygodniach
Użytkowanie pastwiskowe wady i zalety:
-zalety- tani koszt żywienia zwierząt, zwierzęta mogą sobie selektywnie wybierać pokarm, przetrzymywanie zwierząt na Świerzym powietrzu.
- wady- powoduje udeptywanie i brudzenie odchodami
Zasady użytkowania pastwiskowego:
- krotki okres wypasania jednej kwatery
- pozostawienie tej kwatery na odpowiednio długi czas na odrosty
- użytkowanie przemienne
Wady żywienia pastwiskowego:
- utrata energii u zwierząt
- pewna strata paszy
- niemożność korzystania z wypasu
- nierównomierne nawożenie pastwiska nawozami
- brak możliwości dawkowania paszy
Ocena jakościowa runi:
- ocena wg. Składu botanicznego- pobiera się próbę- sposób musi być taki aby pobierane próby były reprezentatywne dla całego stanowiska, pobiera się próby pierwotne (o.25m2)
-metoda szacunkowa- metoda Klappa ta metoda szacuje się udział gatunków w plonie masy roślinnej szacowanie jest dość precyzyjne
- metoda punktowa- metoda kawałków Webera- w tek metodzie używa się ramek o wymiarach 50/50 m ta powierzchnię dzieli się na malutkie kawałki co 10 cm i w każdym kwadrat stanowiska stanowi 4% całej powierzchni. W takim małym kwadracie obliczamy % gatunków pokrywających ta powierzchnię.
- metoda Braun-Blainqueta- metoda wykorzystywana w badaniach fitosocjologicznych
Ocena wartości użytkowej pastwiska:
- metoda produkcyjności
- metoda skandynawska