MOJA GRUPA:

PPS Frakcja Rewolucyjna - w KPL rozpoczął się strajk powszechny przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego. Podczas rewolucji w Rosji doszło do podziału PPS w 1906 na PPS Frakcję Rewolucyjną z Józefem Piłsudskim na czele (walka o niepodległość) oraz PPS Lewicę z Marią Koszutską oraz Feliksem Konem na czele (walka o prawa robotników).

Stronnictwo Polityki Realnej - ugrupowanie jawne prorosyjskie tzw. realiści, skupiający lojalistów. Utworzona formalnie 18.10.1905 w Warszawie. Stosowali metodę drobnych kroczków w celu osiągnięcia swych postulatów. Głosili potrzebę ciągłego i ewolucyjnego postępu, konieczności poprawy bytu wszystkich klas i warstw społecznych. Do I Dumy w 1906 weszli Leopold Kronenberg, Józef Ostrowski i Eustachy Dobiecki. W 1907 (II Duma) wraz ze Stronnictwem Narodowo-Demokratycznym, SPR tworzyło Centralną Komisję Wyborczą. Wybrano Henryka Dembińskiego i Henryka Potockiego. Podczas I WŚ poparli Radę Regencyjną. Przestali istnieć w marcu 1923. Część jej członków przeszło do endecji, a część do ugrupowań konserwatywnych i ziemiańskich.

Zniesienie granicy celnej między Królestwem Polskim a Rosją - w 1851 zniesiono granicę celną. Tak samo jak zniesienie pańszczyzny (18.03.1864) przyczyniło się to do gwałtownego rozwoju przemysłu ziem polskich zaboru rosyjskiego.

Uwłaszczenie chłopów w zaborze pruskim - w zaborze pruskim uwłaszczenie chłopów trwało od 1807 do 1872, gdzie była to tzw. pruska droga do kapitalizmu, czyli odgórne, stopniowe uwłaszczenie chłopów za odszkodowaniem, z zapewnieniem przewagi ekonomicznej i politycznej ziemiaństwa. Wraz z uwłaszczeniem zlikwidowano serwituty, wspólnoty gruntowe, komasacje i regulacje gruntów. Dzięki temu nie dopuszczono do rozdrobnienia gospodarstw chłopskich. 1807 - zlikwidowanie poddaństwa, 1808 - uwłaszczenie w dobrach państwowych i królewskich (obowiązkowe) z wykupem świadczeń poddańczych, 1811 - uwłaszczenie w dobrach prywatnych na podstawie dobrowolnych umów lub z urzędu, 1821 - tzw. relucja (wykup powinności chłopskich dla ogółu gospodarstw), 1823 i 1836 - uwłaszczenie częściowe w WKP, 1848-1850 - regulacja uwłaszczeniowa wszystkich gospodarstw, 1858 - powszechne umowy, 1865-1872 - spłata zobowiązań chłopskich.

Zdzisław Lubomirski - (4.04.1865-31.07.1943) polski prawnik, polityk, działacz społeczny, prezydent Warszawy, członek Rady Regencyjnej. Odegrał ważną rolę w czasach regencyjnego KPL. Był absolwentem prawa na UJ. Od 1908 był prezesem Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności. Podczas I WŚ był prezydentem Warszawy (5.08.1916-6.10.1917) i prezesem Komitetu Obywatelskiego. Na przełomie 27.10.1917-14.11.1918 był członkiem RR. Zainicjował ogłoszenie niepodległości Polski (7.10.1918). w latach 1928-1938 zasiadał w Senacie IIRP.

Bolesław Limanowski - (18.10.1835-15.02.1935) polski historyk, socjolog, polityk, działacz socjalistyczny i niepodległościowy, działał pod pseudonimem Jan Pokań. We wrześniu 1860 na wieść o tworzeniu polskich legionów we Francji, przerwał studia i wyjechał do Paryża. W Paryżu uczestniczył w środowiskach patriotycznych skupionych wokół gen. Ludwika Mierosławskiego. W okresie 1868-1869 pracował jako guwerner. W tym czasie prowadził samokształcenie i pisywał artykuły do Przeglądu Tygodniowego. W 1876 na zlecenie polskich i rosyjskich socjalistów przetłumaczył publikację Ferdynanda Lassallle`a „Program robotników”. W październiku 1878 wyjechał do Genewy, już jako znany teoretyk socjalistyczny. Związany był z grupą pisma „Równość”, gdzie w 1879 ukazał się tzw. program brukselski. W 1881 rozstał się z tą grupą i wraz z Zygmuntem Balickim założył Stowarzyszenie Socjalistyczne Lud Polski. Uczestniczył w Międzynarodowym Kongresie Socjalistów w Szwajcarii. W 1877 wstąpił do Ligi Polskiej. W 1889 związał się z Gminą Narodowo-Socjalistyczną. Uczestniczył również w Międzynarodowym Kongresie Socjalistycznym w Paryżu. W 1892 przewodniczył zjazdowi socjalistów zaboru rosyjskiego w Paryżu. Na tym zjeździe została powołana Polska Partia Socjalistyczna, która miała działać w KPL. Zjazd przyjął też program paryski, w którym za najważniejsze uznawano odzyskanie przez Polskę niepodległości. Współzałożycielem PPS był Stanisław Wojciechowski. Rok później pojawiły się pierwsze krajowe komórki PPS. W Wilnie na czele stanął Józef Piłsudski.

Ferdynand Radziwiłł - (19.10.1834-28.02.1926) książę, polski polityk. W latach 1874-1919 był polskim posłem do Reichstagu, a w latach 1889-1918 przewodniczył Kołu Polskiemu. W latach kulturkampfu opowiadał się po stronie polskiej. Interpelował w sprawie stojaków szkolnych we Wrześni. Zasiadł również w Izbie Panów. Po 1918 był posłem na Sejm Ustawodawczy w Warszawie, później był w nim marszałkiem. Ukrywał Walentego Śmigielskiego. Rezydował w Antoninie. Był głównym fundatorem i patronem kościoła farnego w Ostrowie Wielkopolskim.

Bolesław Prus, wł. Aleksander Głowacki - (20.08.1847-19.05.1912) polski pisarz, prozaik, nowelista, publicysta pozytywizmu, współtwórca polskiego realizmu, kronikarz Warszawy, myśliciel, popularyzator wiedzy, działacz społeczny. W wieku 16 lat wziął udział w powstaniu styczniowym. Został aresztowany, ale wypuszczony ze względu na młody wiek. W październiku 1866 wyjechał do Warszawy na studia. Z przyczyn finansowych musiał zrezygnować ze studiów (1869). W 1871 przetłumaczył i napisał streszczenie dzieła J.S. Milla „Logika”. Rozpoczął pracę jako dziennikarz. W 1874 związał się z „Kurierem Warszawskim”. W 1876 współpracował z „Ateneum”, a w 1877 z „Nowinami”. W 1882 objął redakcję tej gazety. W tym samym czasie rozwijała się coraz bardziej jego działalność beletrystyczna. Pierwsze jego nowele ukazywały się na łamach gazet, z którymi współpracował. W 1882 Prus po raz pierwszy wyjechał na wczasy do Nałęczowa. Zaprzyjaźnił się ze Stefanem Żeromskim oraz jego żoną. Pod koniec życia stał się wielkim autorytetem w oczach opinii publicznej. Był reprezentantem pracy organicznej i utylitaryzmu. Został opiekunem sierot z Towarzystwa Dobroczynności. Swój księgozbiór zapisał Towarzystwu Biblioteki Publicznej w Warszawie. Jego pierwszą dużą powieścią była „Placówka”. Pisał powieści społeczno-obyczajowe (Emancypantka, Lalka) i historyczne (Faraon) oraz nowele i opowiadania (Kamizelka, Katarynka, Antek).

Florian Ziemiałkowski - (1817-1900) polski prawnik, działacz niepodległościowy, polityk, pierwszy prezydent Lwowa (po autonomii galicyjskiej). Podczas Wiosny Ludów był wraz z Franciszkiem Smolką współautorem petycji do cesarza o przywrócenie swobód narodowych do Galicji. Za swą działalność był skazany na śmierć i więziony. Był również posłem na Sejm Krajowy (votum nieufności) oraz należał do wiedeńskiej Rady Państwa. W latach 1871-1873 był pierwszym prezydentem Lwowa. A od 1873 piastował urząd ministra do spraw Galicji w rządzie austriackim. Wykorzystywał środki konstytucyjne, był zwolennikiem ograniczonej autonomii i kompromisu z zaborcą.

Serwilizm - bezkrytyczne i bezwarunkowe podporządkowanie się komuś lub czemuś połączone ze służalczością i uniżonością.

Germanizacja - proces przyswajania języka lub kultury niemieckiej przez jednostki i grupy społeczne funkcjonujące wcześniej w ramach innej kultury. Germanizacja może przebiegać w wyniku mniej lub bardziej wyraźnego przymusy jak i mieć charakter dobrowolny. Proces wynaradawiania, poprzez nakładanie lub przymuszanie ludności rdzennej do przyswojenia j. niemieckiego oraz kultury Niemiec. W wyniku rozbiorów Prusacy przystąpili do intensywnej akcji scaleniowej. Głównym jej elementem było osiedlanie na ziemiach polskich ludności niemieckiej. Rozdawano lub sprzedawano po niskich cenach dobra ziemskie klasztorów i uczestników powstania kościuszkowskiego oraz podjęto germanizowanie młodzieży polskiej. Postępowanie okupantów spotkało się z wrogim przyjęciem ludności polskiej. W 1806, po wygranej Napoleona, sytuacja w zaborze pruskim zmieniła się całkowicie. Nawrót germanizacji rozpoczął się w latach 30-tych XIXw. Władze pruskie wymieniały w szkolnictwie oraz administracji urzędników pochodzenia polskiego na Niemców. Po powstaniu listopadowym w WKP zlikwidowano urząd polskiego namiestnika i rozpoczęto ograniczanie j. polskiego wszędzie. Po powstaniu styczniowym nastąpiły aresztowania Polaków i dalsze akty germanizacyjne. W 1871 kanclerz Bismarck ogłosił akcję kulturkampf. W 1874 usunięto j. polski ze szkół średnich, a w 1886 z elementarnych. Wobec dzieci używających j. polskiego były stosowane kary cielesne. Do najgłośniejszej afery doszło w 1901 we Wrześni, dzieci ogłosiły strajk przeciw religii w j. niemieckim. W 1886 rząd niemiecki utworzył Komisję Kolonizacyjną, która wykupywała ziemię od Polaków z Wielkopolski i Pomorza Gdańskiego. W 1894 w Poznaniu powstał Niemiecki Związek Marchii Wschodniej, tzw. Hakata (od nazwisk założycieli - Hansemanna, Kennemanna i Tiedemanna). Organizacja ta zrzeszała niemieckich nacjonalistów. Z jej inicjatywy wydano w 1904 nowelę osadniczą, która zabraniała wznoszenia bez zgody miejscowej władzy budynków mieszkalnych na posiadanym gruncie. W 1908 wyszła tzw. ustawa kagańcowa, która zezwalała na używanie innego języka niż niemiecki tylko wtedy, gdy stowarzyszenia zawierały nie-niemców 60 osób. Przeciw germanizacji zbrojnie przeciwstawiali się Polacy. W Wielkopolsce doszło w latach 1794-1919 do ok. 5 powstań niepodległościowych. Przed I WŚ powstała w Niemczech koncepcja Mitteleuropy. Program zakładał dominację Cesarstwa Niemieckiego nad Europą Środkową i jej całkowitą eksploatację przez Niemcy. Mitteleurop miała tworzyć państwa-marionetki pod polityczną, ekonomiczną i wojskową kontrolą Rzeszy. Eliminacja Polaków miała odbywać się w skutek głodu.

Wiosna Ludów 1848 - 1850 na ziemiach polskich - programy, aktywiści, formy organizacyjne, przebieg (powstanie poznańskie, Liga Polska i Koło Polskie, Wiosna ludów na Pomorzu, rok 1848 w Galicji)

1. Powstanie wielkopolskie (poznańskie) - powstanie, które wybuchło w Wielkopolsce w 1848, będące częścią ogólnopolskiego planu powstania narodowego w czasie europejskiej Wiosny Ludów. Na wieść o berlińskiej rewolucji marcowej utworzono 20.03 w Poznaniu Komitet Narodowy, do którego przyłączyli się m.in. Ludwik Mierosławski i Karol Libelt. Komitet proklamował niepodległość, odmawiając bezpośredniego wcielenia części Poznańskiego do Prus i przystąpił do organizacji sił zbrojnych. Naczelnym wodzem powstania został Ludwik Mierosławski. W Komitecie istniały dwa skrzydła: lewe, którego celem było powstanie ludowe i walka przeciw monarchii, oraz prawe, dążące do porozumienia z królem pruskim w zamian za uzyskanie autonomii dla Poznańskiego. 11.04.1848 Komitet podpisał z przedstawicielem władz pruskich ugodę w Jarosławcu. W zamian za obietnicę autonomii części Poznańskiego zgodzono się na rozwiązanie większości oddziałów powstańczych. Prusacy nie dotrzymali obietnicy i przystąpili do likwidacji sił powstańczych. Mimo, że Polacy odnieśli kilka zwycięstw (pod Miłosławiem, Wrześnią i Sokołowem) wojska powstańcze uległy rozprzężeniu. 8.05 doszło do podpisania umowy kapitulacyjnej.

2. Pomorze - Mierosławski wysłał z Berlina na Pomorze Gdańskie Seweryna Elżanowskiego, miał przygotować powstanie. Równocześnie Komitet Narodowy wysłał tam Natalisa Sulerzyskiego. Sulerzyski zorganizował w Wąbrzeźnie zjazd społeczeństwa polskiego, powołano tam Tymczasowy Komitet Narodowy Prus Polskich. Wkrótce utworzono Komitet Niemiecki Prus Zachodnich. Na 5.04.1848 zapowiedziano zjazd Prus Zachodnich w Chełmnie, jednak nie doszedł do skutku, ponieważ prawie wszyscy członkowie zostali aresztowani. Elżanowski uniknął aresztowania i prowadził partyzantkę w Borach Tucholskich. Walki trwały cały maj, po czym zostały stłumione przez władze pruskie. Elżanowski udał się do Wielkopolski i połączył się z Ludwikiem Mierosławskim.

3. Wiosna Ludów w Galicji - Pierwszy wiec we Lwowie miał miejsce 18.03.1846, po dotarciu wiadomości o wydarzeniach w Wiedniu. Postawiono szereg żądań, w tym demokratyzacji, zniesienia pańszczyzny, oddania władzy w Galicji Polakom, wprowadzenia języka polskiego w szkolnictwie i administracji, organizacji Gwardii Narodowej. Gubernator Franz Stadion uwolnił więźniów politycznych, natomiast w innych sprawach odwołał się do decyzji cesarza, i wezwał do stworzenia delegacji, mogącej przedłożyć petycję cesarzowi. Polacy utworzyli Komitet Narodowy, który wybrał skład deputacji do Wiednia. Deputacja lwowska kierując się do Wiednia połączyła się po drodze z krakowską.

4. Liga Polska - organizacja polityczno-kulturalna działająca w Wielkopolsce i na Pomorzu w latach 1848-1856. Założona została przez polskich posłów do parlamentu pruskiego. Popierana była przez Kościół. Jej głównym celem była obrona interesów Polaków przy wykorzystaniu legalnych metod działania. Zgodnie z hasłami solidaryzmu narodowego do Ligi należeli reprezentanci różnych grup społecznych: od bogatego ziemiaństwa po chłopów. Działacze Ligi zakładali pisma, czytelnie, kasy oszczędnościowo-pożyczkowe, organizowali prelekcje i wykłady. Po zaostrzeniu przez władze pruskie przepisów o stowarzyszeniach oraz wzmocnieniu nadzoru policyjnego, w 1856 Liga uległa rozbiciu. Wiele jej inicjatyw przetrwało jednak na poziomie lokalnym.

Sytuacja w Polsce w latach 1795-1807. Orientacje, społeczeństwo, gospodarka, wojsko, ustrój. Wpływ Napoleona. Sprawa polska na arenie międzynarodowej.

1) Geneza Legionów Polskich we Włoszech i orientacja profrancuska.

Wielu Polaków po rozbiorach odzyskanie niepodległości wiązało z Francją. Rewolucji francuskiej obawiały się największe państwa europejskie. W Paryżu działały dwie organizacje polskiej emigracji - umiarkowana Agencja (Kościuszko) i lewicowa Depucja. Polscy emigranci zwrócili się do Dyrektoriatu z propozycja utworzenia zbrojnych jednostek polskich we Francji. Francuzi nie chcąc komplikować stosunków z Rosją zaproponowali sformowanie oddziałów polskich na terenie włoskim. W styczniu 1797 rząd Lombardii zawarł umowę z gen. Janem Henrykiem Dąbrowskim. Legiony Polskie miały wspierać Republikę Lombardzką. Legioniści otrzymali obywatelstwo Lombardii i gwarancję powrotu do Polski po wojnie. Legiony zostały stworzone na wzór francuski (nie stosowano kar cielesnych, możliwość awansu na stopnie oficerskie wszystkim żołnierzom, wprowadzono naukę czytania i pisania). Widok Legionów skłonił Józefa Wybickiego do stworzenia pieśni „Jeszcze Polska nie umarła, póki my żyjemy”. U boku Napoleona Legiony walczyły na Półwyspie Apenińskim. Jednak niezadowoleni byli pokojem w Campo Formio (1797). w 1798 wraz z wojskami francuskimi wkroczyły do Rzymu. Brały również udział w walkach z II koalicją. Legiony zostały niemal całkowicie zniszczone w starciach z wojskami austriackimi i rosyjskimi dowodzonymi przez gen. Aleksandra Suworowa. Francja zleciła Dąbrowskiemu odbudowę Legionów Polskich. Gen. Karolowi Kniaziewiczowi natomiast stworzenie Legii Naddunajskiej. Nowy oddział spisywał się znakomicie. W 1801 Francja podpisała pokój w Luneville. W układzie pominięto kwestie polską. Mimo poniesionej klęski politycznej Legiony stały się świadectwem niepodległościowych dążeń Polaków. Wyszkoliły kadrę dowódców, która później odegrała ogromną rolę w formowaniu wojsk polskich.

2) Adam Czartoryski i orientacja na carat.

Zwolennikiem odrodzenia się Polski dzięki wsparciu Rosji był Adam Jerzy Czartoryski. Popierał ideę utworzenia federacji państw słowiańskich pod berłem cara. Czartoryski będąc ministrem spraw zagranicznych Rosji (1804-1806) liczył na przyłączenie do tego kraju ziem dawnej Rzeczpospolitej, a następnie dać im autonomię. Władca rosyjski nie zamierzał jednak przychylić się do tych planów. Czartoryski orientacji prorosyjskiej pozostał wierny także w okresie Księstwa Warszawskiego. Po ataku francuskim na Rosję w 1812 wziął dymisję ze stanowisk państwowych i wyjechał za granicę. Jego osoba była brana pod uwagę w trakcie rozpatrywania kwestii polskiej. Proponowano uczynienie księcia Adama wicekrólem odbudowanego państwa polskiego. Po klęsce Napoleona w Rosji, ministrowie Księstwa Warszawskiego zwrócili się do Czartoryskiego z propozycją przyłączenia księstwa do Rosji, z zachowaniem konstytucji 3 maja lub odmienionej konstytucji księstwa.

3) Księstwo Warszawskie.

Geneza:

Księstwo Warszawskie zostało utworzone przez Napoleona Bonapartego w 1807 na mocy traktatów pokojowych w Tylży (7 i 9 lipiec 1907). Powstało z ziem II i III zaboru pruskiego, a w 1809 powiększone o ziemie austriackie III zaboru. 22.07.1807r. Napoleon ogłosił w Dreźnie konstytucję KW. Cesarz Rosji Aleksander I, będąc na mocy aktu abdykacji Stanisława Augusta Poniatowskiego z 1795, nie zgodził się, by nazwa nowo powstałego państwa nawiązywała do nomenklatury historycznego państwa polskiego.

4) Traktaty tylżyckie, pokój w Tylży - dwa porozumienia zawarte przez cesarstwo Francji z Imperium Rosyjskim i królestwem Prus w 1807.

Pierwszy traktat podpisany został 7.07.1807 roku przez cesarza Napoleona Bonaparte z carem Aleksandrem I. Do jego postanowień należało między innymi uznanie przez Rosję Księstwa Warszawskiego, Wolnego Miasta Gdańska oraz uznanie francuskich zdobyczy w Prusach. Mocą tego traktatu imperium rosyjskie przystąpiło do blokady kontynentalnej skierowanej przeciwko Wielkiej Brytanii. Cesarz Aleksander I uznał też królewskie tytuły braci Napoleona. W zamian Napoleon zgadzał się na aneksję przez Rosję departamentu białostockiego, który miał być jej przekazany przez Prusy jako obwód białostocki. Drugi traktat został zawarty przez Napoleona dwa dni później, 9.07, z Królestwem Prus. Prusy rezygnowały w nim z posiadłości w zachodnich Niemczech, na terytorium których utworzono Królestwo Westfalii. Utworzono Wolne Miasto Gdańsk, pozostające pod protektoratem Królestwa Saksonii i Królestwa Prus. Prusy zrzekały się ziem drugiego i części ziem pierwszego i trzeciego rozbioru Polski, czego skutkiem było utworzenie Księstwa Warszawskiego.

Roman Dmowski - (9.08.1864-2.01.1939) polityk, publicysta polityczny, Minister Spraw Zagranicznych RP, poseł na Sejm Ustawodawczy RP oraz II i III Dumy. Współzałożyciel Narodowej Demokracji (endecji, ruchu narodowego), główny ideolog polskiego nacjonalizmu. Polski działacz niepodległościowy, postulujący w pierwszym etapie zjednoczenie wszystkich ziem polskich i uzyskanie autonomii w ramach Imperium Rosyjskiego, a później odzyskanie niepodległości w oparciu o sojusz z Rosją i ententą, zaś w opozycji do państw centralnych (w szczególności Niemiec). Związany z ruchem neoslawistycznym. Delegat Polski na konferencję paryską w 1919 i sygnatariusz traktatu pokojowego w Wersalu. Zagorzały przeciwnik polityczny Józefa Piłsudskiego i jego planów rozszerzenia granic II RP zbyt daleko na wschód od Linii Curzona poprzez stworzenie państwa federacyjnego. W 1888 został członkiem warszawskiego koła organizacji młodzieży patriotycznej "Zet",a potem "starszym" Koła Braterskiego "Zet-u". W grudniu 1889 został przyjęty do Ligi Polskiej, skupiającej działaczy zarówno na ziemiach polskich, jak i na emigracji. W 1890 nawiązał ścisły związek z Głosem, gdzie szczególnie zbliżył się do Jana Ludwika Popławskiego. Od listopada 1891 do sierpnia 1892 studiował w Paryżu. W kwietniu 1893 dokonał wraz z kilkoma innymi działaczami przewrotu w Lidze Polskiej i stworzył Ligę Narodową, stając na jej czele. W lutym 1895 osiadł we Lwowie, gdzie objął redakcję dwutygodnika Przegląd Wszechpolski oraz współtworzył Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne. W 1903 wydał książkę Myśli nowoczesnego Polaka. W okresie rewolucyjnym 1904-1906 wystąpił przeciw akcji rewolucyjnej polskich socjalistów. Gdy wybuchła rewolucja z 1905 przeniósł się do Królewca, obejmując jawne kierownictwo endecji, rozwijając szeroką akcję narodową. Jako doraźne cele polityczne wysunął autonomię Królestwa Polskiego oraz zahamowanie postępów ruchu socjalistyczno-rewolucyjnego. W grudniu 1906 objął redakcję "Gazety Polskiej". W lutym następnego roku został wybrany posłem do rosyjskiej II Dumy, w której został przewodniczącym koła polskiego. Roman Dmowski, zgodnie z programem wszechpolskim, stał na stanowisku, że sprawę Polski należy łączyć z przymierzem francusko-rosyjskim przeciw Niemcom. Dmowski i inni członkowie jego organizacji deklarowali, iż Żydzi szkodzą interesom Polski i Rosji, co doprowadziło do jego porażki w wyborach warszawskich do IV Dumy w 1912, gdy wskutek masowego poparcia licznej żydowskiej społeczności Warszawy przegrał z mało znanym wówczas kandydatem PPS-Lewicy. W 1912 ponownie wystartował w wyborach do IV Dumy i przegrał z członkiem PPS-Lewicy, Jagiełłą. Od wybuchu I wojny światowej konsekwentnie działał na rzecz klęski Niemiec, utworzył w Warszawie Komitet Narodowy Polski, stojący na gruncie manifestu Wielkiego ks. Mikołaja Mikołajewicza do Polaków z 14.08.1914. Po zajęciu Warszawy przez Niemców wyjechał do Petersburga, gdzie brał udział w pracach komisji polsko-rosyjskiej, mającej ustalić zasady przyszłej autonomii Królestwa. W lutym 1916 złożył memoriał na ręce ambasadora rosyjskiego w Paryżu. Na początku 1919 Roman Dmowski został głównym delegatem Polski na konferencję pokojową w Paryżu. Po przyjeździe do Paryża Paderewskiego, który jako premier objął główną rolę w negocjacjach, Dmowski zszedł chwilowo na drugi plan, działając przez jakiś czas w komisji do spraw Ligi Narodów. 28.06.1919 w sali zwierciadlanej Wersalu, Dmowski wraz z Paderewskim podpisali traktat wersalski, przywracający formalnie Polskę na mapę Europy. Dmowski był zwolennikiem inkorporacyjnej koncepcji wschodniej granicy Polski, pozostającej w opozycji do federacyjnych planów Piłsudskiego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został wybrany posłem na Sejm Ustawodawczy w 1919.

---