Indicativus praesentis passivi
(ind. praes. pass.)
Tryb oznajmujący czasu teraźniejszego strony biernej
W języku łacińskim tryb oznajmujący strony czynnej czasu teraźniejszego różni się od strony biernej końcówkami osobowymi:
np.
amas amaris
videt videtur
laudatis laudamini
Wzory odmian czasowników w ind. praes. act./pass.
Kon. I
laudo, laudare
temat praesentis : lauda- re
act.
sing. 1) laudo - chwalę plur. 1) lauda-mus
2) lauda-s 2) lauda-tis
3) lauda-t 3) lauda-nt
laudo= lauda-o
( 1 os. sing. ind. praes. act. w kon. I laudo powstała w wyniku kontrakcji, czyli ściągnięcia tematycznego -a oraz końcówki osobowej -o.)
pass.
sing. 1) laudor - jestem chwalony/a plur. 1) lauda-mur
2) lauda-ris 2) lauda-mini
3) lauda-tur 3) lauda-ntur
lauda-or= laudor
(Również w 1 os. ind. praes. pass. kon. I zachodzi kontrakcja.)
Kon. II
video, vidēre
temat praesentis : vidē-re
act.
sing. 1) vide-o - widzę plur. 1) vide-mus
2) vide-s 2) vide-tis
3) vide- t 3) vide-nt
pass.
sing. 1) vide-or - jestem widziany/a plur. 1) vide-mur
2) vide-ris 2) vide-mini
3) vide-tur 3) vide-ntur
Kon. III
defendo, defendĕre
temat praesentis : defend-ĕ-re
act.
sing. 1) defend-o -bronię plur. 1) defend-i-mus
2) defend-i-s 2) defend-i-tis
3) defend-i- t 3) defend-u-nt
pass.
sing. 1) defend-or plur. 1) defend-i-mur
2) defend-ĕ-ris 2) defend-i-mini
3) defend-i- tur 3) defend-u-ntur
defendor - jestem broniony, (bronię się)
Kon.IV
audio, audire
temat praesentis : audi-re
act.
sing. 1) audi-o -słyszę, słucham plur. 1) audi -mus
2) audi-s 2) audi -tis
3) audi- t 3) audi-u -nt
pass.
sing. 1) audi -or - jestem słuchany/a plur. 1) audi -mur
2) audi -ris 2) audi -mini
3) audi -tur 3) audi-u-ntur
Końcówki osobowe strony czynnej /biernej
act.
sing. 1) -o plur. 1) -mus
2) -s 2) -tis
3) -t 3) -nt
pass.
sing. 1) -or (-r) plur. 1) -mur
2) -ris 2) -mini
3) -tur 3) -ntur
Schemat odmiany czasownika w ind. praes. pass. :
końcówki osob. pass.
sing. plur.
- or - mur
Ind. praes. pass.= temat praes. + -ris - mini
-tur -ntur
spójki w kon. III:
(między tematem a końcówkami osob.)
ĕ - przed - r
- i - przed - t, - m
- u - przed - nt (również w kon. IV)
Zamiana strony czynnej na bierną w zdaniu łacińskim
Przy zamianie strony czynnej na bierną w zdaniu zmieniamy nie tylko końcówkę osobową czasownika, lecz także podmiot gramatyczny.
nom. acc. ind.praes.act.
Puer librum legit.
Chłopiec czyta książkę.
a /ab (z abl.) = przez
nom. abl. ind.praes.pass.
Liber a puero legitur.
Książka jest czytana przez chłopca.
nom. acc. ind.praes.act.
Discipuli magistros vident et salutant.
Uczniowie widzą i pozdrawiają nauczycieli.
nom. abl. ind.praes.pass.
Magistri a discipulis videntur et salutantur.
Nauczyciele są widziani i pozdrawiani przez uczniów.
saluto, salutare - pozdrawiać
Infinitivus praesentis passivi
( inf. praes. pass.)
Bezokolicznik czasu teraźniejszego strony biernej
Infinitivus praesentis pass. różni od inf. praes. act. końcówka.
Wzory inf. praes. act./pass.:
act. lauda-re pass. lauda-ri
vide-re vide-ri
defend-ĕ-re defend-i
audi-re audi-ri
Inf. praes. act.= temat praes. + - re
- ĕ -
spójka w III kon. między tematem a końcówką
Inf. praes. pass.= temat praes. + - ri ( kon. I, II, IV )
- i ( kon. III )
Ćwiczenia
I Zamień na stronę przeciwną:
moveris
cognoscimus
puniuntur
intellegis
orno
agi
II Przetłumacz na j. polski, a następnie w j.łacińskim zamień na
stronę przeciwną :
Dominus servos castigat.
Comoedia a discipulis in theatro spectatur.
Servi dominum bonum amant.
Tu ab amico defenderis.
Amicus amicum defendere debet.
Discipuli magistram salutare debent.
4