Podstawy finansów, podstawy finansow - szlabowska


Podstawy finansów (B. Szlabowska )

      1. U 110 EGZAMIN

Literatura:

  1. Finanse i bankowość oraz rynki finansowe Edmunt Pietrzak wyd. UG 2006

  2. Finanse podr. Ostaszewski 2006

Zagadnienia:

  1. Finanse i zjawiska finansowe

  2. Pieniądz

  3. Instrumenty rynku finansowego

  4. Bank centralny

  5. Ubezpieczenia gospodarcze

  6. Polityka finansowa państwa

Wykład pierwszy

FINANSE to:

  1. Ogól zjawisk ekonomicznych związanych z ruchem pieniądza tj. z procesami gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych.

  2. W sferze zainteresowania finansów i finansistów jest ruch pieniądza , tzn. procesy jego :

  3. Finanse publiczne

  4. Finanse prywatne

Zjawiska finansowe stanowią tylko część zjawisk pieniężnych, gdyż obejmują zjawiska związane z cyrkulacja pieniądza np. zapłata za towary i usługi, wynagrodzenie za pracę, kredytowanie. Stąd też zjawiska finansowe obejmują zjawiska pieniężne, w których pieniądz występuje w ujęciu dynamicznym, a nie w ujęciu statycznym.

KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH wg kryterium podmiotowego

  1. Finanse publiczne

  2. Finanse przedsiębiorstw

  3. Finanse banków

  4. Finanse ubezpieczeń

  5. Finanse instytucji niekomercyjnych

  6. Finanse ludności

  7. Finanse międzynarodowe

ZJAWISKA FINANSOWE I SYSTEM FINANSOWY:
Zjawiska finansowe z punktu widzenia jednostki to jej przychody i wydatki. Możemy, więc mówić o przychodach i wydatkach państwa, województwa, powiatu, gminy, przedsiębiorstw państwowych, spółdzielni i spółek. Wydatkowi jednego podmiotu towarzyszy dochód pieniężny innego podmiotu. Zjawiska finansowe mają dwojaki charakter z jednej strony przychody i dochody podmiotów decydują o poziomie ich zasobów pieniężnych z drugiej strony strumienie pieniężne prowadzą do alokacji(przemieszczania) zasobów pieniężnych będących w ich dyspozycji. Finanse publiczne są w ściśle określonych formach(regułach) ustalonych przez obowiązujące prawo.


Ze względu na szczególną wagę stosunków dla funkcjonowania państwa musi ona ingerować w ich kształt i przebieg, dlatego też całokształt instytucji finansów publicznych w danym państwie tworzy system finansowy państwa.


FINANSE PUBLICZNE A FINANSE PRYWATNE
Między finansami publicznymi a prywatnymi istnieją podobieństwa jedne i drugie wymagają sporządzenia budżetu kierowania jego wykonaniem i kontrolowaniem wykorzystania środków finansowych.
Znacznie więcej i to bardzo istotnych różnic istnieje między tymi finansami są one następujące:

  1. Przymusowy charakter gromadzenia środków pieniężnych przez państwo w przeciwieństwie do osób prywatnych, na które prawo nie nakłada obowiązku posiadania dochodu.

  2. Wykorzystanie środków finansów publicznych służy realizacji także określonych prawem zadań państwa dotyczących ogółu obywateli, podczas gdy finanse prywatne służą, co najwyżej zaspokajaniu potrzeb pojedynczych obywateli.

  3. Celem gromadzenia środków publicznych nie jest osiąganie zysków, podczas gdy finanse prywatne wprost przeciwnie

  4. Finanse publiczne poddane są społecznej kontroli, podczas gdy środki prywatne poza ich pewną częścią (podatek)takiej kontroli nie podlegają.

  5. Skala wielkości zasobów publicznych w stosunku do środków, jakimi dysponuje osoba prywatna.

PODSTAWOWE POJĘCIA I TERMINY DOTYCZĄCE FINANSÓW PUBLICZNYCH:

  1. Środki pieniężne - są to pieniądze zarówno w formie gotówkowej jak i bezgotówkowej a procesy ich gromadzenia i wydatkowania to zjawisko finansowe.

  2. Zasoby pieniężne - to również środki pieniężne, ale zgromadzone przez określony podmiot ze źródeł jego przychodów a w dodatku pozostające w jego dyspozycji, czyli jeszcze niewydane.

  3. Przychody - są to środki pieniężne uzyskane przez dany podmiot tworzące jego zasoby pieniężne.

UWAGA!!

NIEKIEDY SPOTYKAMY SIĘ Z OKREŚLENIEM FUNDUSZU PIENIĘŻNEGO, ALE JEST TO OKREŚLENIE BŁĘDNE, GDYŻ W PRZEPISACH PRAWA TERMIN FUNDUSZ MA INNE ZNACZENIE!!

  1. Dochody - są to przychody osiągane z różnych źródeł przez podmiot prawa publicznego a to oznacza, że o dochodach można mówić tylko w przypadku miasta lub gminy w istocie tak rozumiane dochody odpowiadają wysokości ich przychodów

UWAGA!! W PRAWIE PODATKOWYM TERMIN DOCHÓD MA INNE ZNACZENIE, BOWIEM STANOWI PRZYCHÓD DANEGO PODMIOTU POMNIEJSZONEGO O TAK ZWANE KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODU.

  1. Działalność finansowa - to ogół czynności uczestników stosunków finansowych a treścią tych czynności jest gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych działalność ta obejmuje tzn. planowanie i organizowanie posiadanych zasobów pieniężnych. Organizacja to tworzenie rozmaitych funduszy wewnętrznych zasady przechowywania gotówki, wykorzystania rachunków bankowych dla pobierania i wydatkowania środków itd.

  2. Gospodarka finansowa - zakres tego pojęcia w zasadzie odpowiada temu, co obejmuje działalność finansowa, ale wiąże się z działalnością finansową innych podmiotów niż osoby fizyczne. Używany jest wówczas, gdy prawodawca reguluje działalność finansową podmiotu np. przedsiębiorstw.

  3. Budżet - termin ten ma dwojakie znaczenie pierwsze - budżetem nazywamy zespół norm prawnych służących planowej organizacji zasobów pieniężnych danego podmiotu publiczno prawnego (tylko państwo, województwo, powiat). Drugie - budżetem nazywamy roczny plan finansowy związku publiczno prawnego (województwa, powiaty, gminy).

  4. Instytucja finansowa - jest to jednostka organizacyjna, której podstawowym zadaniem jest operowanie zasobami finansowymi, czyli gromadzenie i wydatkowanie środków do tego należą banki, kasy oszczędnościowe, zakłady ubezpieczenia, zakłady reasekuracyjne.

FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH:

Finanse publiczne pełnią w systemie finansów publicznych jako określonej kategorii stosunków społecznych wiele różnorodnych funkcji są one następujące:

  1. Funkcja alokacyjna - finansów publicznych polega na tym, że państwo dysponując zasobami pieniężnymi w formie budżetu może przemieszczać środki finansowe na zadania, które ma obowiązek spełniać, albo też na dziedziny wymagające dofinansowania lub też na dziedziny, które ze swojej istoty nie przynoszą zysku a ich prowadzenie jest konieczne dla istnienia państwa i zbiorowych potrzeb obywateli.

  2. Funkcja redystrybucyjna - (tzw. wtórny podział PKB) w każdym współczesnym społeczeństwie istnieją potrzeby zbiorowe, które państwo powinno zaspokajać, co rodzi potrzebę stosowania mechanizmu podzielenia środków uzyskanych w sferze produkcyjnej do sfery nieprodukcyjnej. Funkcja ta jest podstawą funkcji finansów publicznych.

  3. Funkcja kontrolna - redystrybucja PKB dokonywana poprzez obieg pieniężny pozwala poprzez ściśle określone reguły ewidencjonowania wszystkich zjawisk finansowych poprzez jednostki sektora publicznego na wyciąganie wniosków o stanie gospodarki państwa i przeciwdziałanie nadużyciom mogących powstać w gospodarowaniu finansami publicznymi. Umożliwia także kontrole prowadzenia tejże gospodarki

  4. Funkcja stabilizacyjna - spełnianie przez finanse publiczne w/w 3 funkcji powoduje materializowanie się funkcji 4 polega ona na tym, że prawidłowe alokowanie środków, ich redystrybucja oraz wnikliwa kontrola umożliwia wypełnianie przez państwo celu nadrzędnego tzw. stabilizacji gospodarczej (zmniejszanie bezrobocia, regulowanie popytu publicznego, rozwój harmonijny równomierny. Mechanizm tej funkcji polega na tym, że państwo poprzez dobór odpowiednich źródeł swoich dochodów oraz ustalenie kierunków ich wydatkowania może zachęcać podmioty lub zniechęcać do aktywności gospodarczej.

ISTOTA I FUNKCJE PIENIĄDZA
Funkcje:

    1. jest miernikiem wartości towarów - określa wartość produktów i usług i innych towarów. Mierzy wartość nietowarowej działalności

    2. jest środkiem cyrkulacji wymiany towarów -przejawia się w rozdzielaniu jednego i równoczesnego aktu kupno - sprzedaż (towar - towar)
      sprzedaż T-P
      kupno P-T

    3. jest środkiem płatniczym - oddzielenie aktu kupna od sprzedaży umożliwia nabycie towaru bez wcześniejszego sprzedania innego - zakup na kredyt, ale powyższe zobowiązanie należy uregulować. Środkiem regulowania jest pieniądz

    4. jest środkiem gromadzenia skarbu - środek tezauryzacji, przechowywania wartości. Aktywa, które pełnią funkcję środków gromadzenia majątku mogą być: papiery wartościowe, gotówka, nieruchomości. Współcześnie pieniądz może pełnić te funkcje w sposób ograniczony, ponieważ pieniądz standardowy, który nie przynosi procentu nieustannie traci na sile nabywczej wskutek postępującej tendencji inflacyjnej

    5. Pieniądz światowy - stosowany w rozliczeniach międzynarodowych. Rolę tą odgrywają waluty tych państw, które bez przeszkód i ograniczeń są wymieniane na waluty innych krajów. W rozliczeniach międzynarodowych funkcjonują następujące jednostki rozliczeniowe: SDR (special draw rhiets), EURO (do 1999 funkcjonowało ECU)


Pieniądz jest pośrednikiem wymiany w tym aspekcie. Pieniądzem mogą być aktywa finansowe, które pełnią powyższą funkcję np.: gotówka w gospodarce, czeki podróżne, bankowe depozyty płatne na żądanie.

Posiadanie pieniądza standardowego jest niezbędne przy realizacji zakupów. Niezakłócona relacja zakupów pozwala wyprowadzić równanie obiegu pieniądza

M*V = P*Q
M - iloczyn zasobów pieniądza
V - szybkość obiegu pieniądza
P - iloczyn poziomu cen
Q - rozmiary produkcji


Z równania wynika, że jeżeli szybkość obiegu pieniądza pozostaje bez zmiany, a rozmiary produkcji nie mogą ulec dalszemu powiększeniu, to zwiększenie zasobów pieniądza musi doprowadzić do wzrostu poziomu cen.

ABY DANY PRZEDMIOT MÓGŁ wstępować w roli pieniądza musi być:
- łatwy do standaryzacji - można szybko ocenić jeg wartość
- szeroko akceptowalny
- podzielny
- nie może sprawiać trudności w noszeniu
- nie może się szybko psuć


Jednostka pieniężnym jest środkiem obiegowym z mocy przepisów prawa i znajduje ona powszechną akceptację w społeczeństwie. Najważniejszą jednostkę pieniężną oraz jej miarę w danym kraju określa ustawa. Pieniądz nie ma substancji. Początkową funkcję pieniądza pełniło złoto. Formalna demonetyzacja nastąpiła w 1978 r. - mamy do czynienia z pieniądzem papierowym. Wartość pieniądza aktualnie nominalną nie ma nic wspólnego z wartością rzeczywistą.

FORMY:
- gotówkowa - banknoty, bilony monety
- bezgotówkowa - depozyty bankowe uruchamiane czekami; pieniądz ten jest emitowany przez banki komercyjne

RODZAJE PIENIĄDZA:
1) narodowy - obowiązuje na terenie jednego kraju
a) wymienialny - swobodnie używany poza krajem w którym funkcjonuje:
- 5 walut posiadało i posiada status wymienialności: dolar amerykański, była to marka niemiecka, był frank francuski, jest jen japoński, jest funt brytyjski
b) niewymienialny - używany wewnętrznie na terytorium danego kraju oraz waluty wymienialne plus 120 innych walut funkcjonujących na świecie
2) międzynarodowy
a) regionalny np.: EURO - używany na terytorium państw członkowskich UE, zastąpiła waluty narodowe tych państw poza walutą: funt brytyjski, korona szwedzka i duńska
b) międzynarodowy (SDR) -używany przez państwa należące do międzynarodowego funduszu walutowego IMF; powstał na konferencji w USA - Bretton Woods

WŁAŚCIWOŚCI PIENIĄDZA:

a)elastyczność substancji = 0, wraz ze wzrostem wartości wymiennej pieniądza nie występuje tendencja do zastąpienia go innym dobrem. Wynika to z faktu, że użyteczność pieniądza pochodzi jedynie z jego wartości wymiennej i wobec tego wartość wymienna i jego użyteczność maleją równolegle

b)elastyczność produkcji =0, wzrost kosztów produkcji pieniądza wywołany np. wzrostem kosztów siły roboczej, nie powoduje wzrostu jego ceny. Pieniądz ma najwyższą „premię” za płynność tzn. że koszty przetrzymywania pieniądza są niższe niż korzyści uzyskane z jego obiegu. Jak twierdzi Taylor - pieniądz czerpie w czystej swej formie wartość tylko ze swojej funkcji obiegowej. Pieniądz przechowuje wartość, ponieważ jest zjawiskiem endogenicznym (wewnątrz gospodarczym). W historii pieniądza wytworzyły się całe systemy pieniężne, które regulowały obieg pieniądza i wyjaśniały sposób jego funkcjonowania w gospodarce.

System waluty złotej (funkcjonował jako pierwszy w Anglii w 1816 r.)funkcjonował oparty na złocie jako pieniądzu, który posiadał ostateczną zdolność do zwalniania z zobowiązań. Funkcjonowały również banknoty, ale tylko jako substytut złota, co oznaczało, że banknoty w każdej chwili można było wymienić na złoto. Potem występowały odmiany tego systemu.
- system waluty złotej funkcjonował w Anglii do 1914 r. - złote monety w obiegu
- po I WŚ po 1918 - system sztabowo - złoty - funkcjonowały banknoty, które można było wymieniać na sztaby złota
- dewizowo - złoty - banknoty były wymienialne na walutę obcą

PIENIĄDZ ELEKTRONICZNY - instrument przedpłacony przechowujący wartość, który umożliwia posiadaczom dokonywania niskokwotowych transakcji przy użyciu kart płatniczych. Pieniądz ten bazuje na technologii związanej z kartami procesorowymi lub poprzez sieci komputerowe - Internet.
Zapis środków pieniężnych, które mogą być stosowane do dokonywania płatności jest przechowywany w urządzeniu elektronicznym, który znajduje się w posiadaniu użytkownika. W przypadku produktów bazujących na kontach, przedpłacona wartość przechowywana jest na mikroprocesorze, który znajduje się na karcie plastikowej.

Produkty bazujące na sieci wykorzystują specjalistyczne oprogramowanie, które jest instalowane na komputerze osobistym w celu przechowywania wartości. Powyższa definicja wiąże się z praktycznymi aspektami związanymi z użyciem pieniądza elektr. Oprócz niej istnieje definicja, która wynika z przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 2000/46 w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru nad ich działalnością: „pieniądz elektroniczny oznacza wartość pieniężną stanowiącą prawo do roszczenia wobec emitenta, który jest:
- przechowywana na urządzeniu elektronicznym
- wyemitowana w zamian za środki pieniężne o wartości nie mniejszej niż wartość wyemitowana
- jest środkiem płatniczym akceptowanym przez podmioty inne niż instytucja emitująca

PIENIĄDZ ELEKTR. WYSTĘPUJE POD 2 postaciami:
a) produkt bazujący na technologii kart procesorowych, czyli tzw. elektroniczna portmonetka
b) produkt, który wykorzystuje oprogramowanie za pomocą którego posiadacz może dokonywać płatności np. w Internecie - pieniądz sieciowy
pieniądz sieciowy - jest produktem, który nie ma postaci fizycznej. Jest reprezentowany jako plik zapisany na dysku w komputerze. Płatność za jego pośrednictwem odbywa się inaczej niż w przypadku elektr. Portmonetki. Do załadowania gotówki z konta bankowego klienta na pieniądz sieciowy oraz do dokonywania nim płatności służy specjalne oprogramowanie, które użytkownik posiada na komputerze. Umożliwia ono przekazywanie elektronicznych banknotów na komputer użytkownika, lub dokonywać odpowiednich zapisów po każdej transakcji w saldzie użytkownika.
PIENIĄDZ - niezależnie od swojej formy zewnętrznej i systemu gospodarczego jest prawnie określany i powszechnie akceptowany jako środek, który może wyrażać, przechowywać i przekazywać wartość, która jest ściśle powiązana z realnym PKB


Wyszukiwarka