Uregulowania prawne
dotyczące postępowania z kierowcami naruszającymi przepisy ruchu drogowego.
Kierujący popełniający wykroczenie drogowe oprócz mandatu karnego nakładanego przez policjanta (lub funkcjonariusza innego organu uprawnionego do stosowania postępowania mandatowego za wykroczenia drogowe) w określonych sytuacjach musi liczyć się z zarejestrowaniem na jego „koncie”, odpowiedniej liczby punktów
W dniu 20 grudnia 2002 roku Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał rozporządzenie w sprawie postępowania z kierowcami naruszającymi przepisy ruchu drogowego (DZ.U nr 236, poz.1998). Wprowadził ono wiele istotnych zmian w stosunku do poprzednio obowiązującego rozporządzenia, zachowując jednocześnie jego istotę - rejestrowania naruszeń popełnianych przez kierujących na przypisanych im, indywidualnych tzw. „kontach punktowych”. Nowe przepisy prawne weszły w życie 1 stycznia 2003 roku.
Rozporządzenie określa sposób punktowania i liczbę punktów odpowiadających naruszeniu przepisów ruchu drogowego; warunki i sposoby prowadzenia ewidencji kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego; tryb występowania z wnioskiem o kontrolne sprawdzenie kwalifikacji oraz warunki i tryb występowania z wnioskiem o cofnięcie uprawnienia do kierowania pojazdami. Ponadto określa jednostki upoważnione do prowadzenia szkolenia, którego odbycie spowoduje zmniejszenie liczby punktów za naruszenie przepisów, program tego szkolenia i liczbę punktów odejmowanych z tytułu jego odbycia, a także podmioty uprawnione do uzyskiwania informacji zawartych w ewidencji.
Załącznikiem do rozporządzenia jest „Wykaz naruszeń przepisów ruchu drogowego i liczba punktów karnych odpowiadająca tym naruszeniom”.
Do ewidencji wpisuje się kierowcę , który kierując pojazdem dopuścił się naruszenia przepisów ruchu drogowego. Ewidencji podlega również osoba naruszająca przepisy ruchu drogowego w okresie obowiązywania wobec niej środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów na okres do 12 miesięcy. Ewidencji nie podlega jedynie kierowca nie będący obywatelem polskim nie posiadający karty pobytu w związku z otrzymaniem zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony lub na osiedlenie się na terytorium Polski, chyba że dopuścił się naruszenia, za które może być orzeczony środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów.
Ewidencję naruszeń przepisów prowadzi Komendant Wojewódzki Policji właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ewidencjonowanej, a w stosunku do kierowców będących obywatelami polskimi nie mających miejsca stałego zamieszkania w kraju i cudzoziemców nie posiadających karty pobytu - Komendant Główny Policji.
Kierujący popełniający wykroczenie drogowe podlegające ewidencji obok mandatu karnego obligatoryjnie otrzymuje punkty odpowiadające konkretnemu naruszeniu przepisów, zgodnie z załącznikiem nr 1 rozporządzenia. Policjant nakładający mandat karny jest obowiązany poinformować ukaranego o fakcie popełnienia czynu podlegającego ewidencji i liczbie punktów, które będą jej przypisane. Dodatkowo, w celu jednoznacznej informacji, liczba punktów karnych wpisywana jest na blankiecie odcinka mandatu karnego przekazywanego ukaranemu (obok kwalifikacji prawnej naruszonych przepisów).
Jedną z zasad wprowadzonych przez cytowane rozporządzenie jest zasada sumowania punktów karnych za wszystkie naruszenia przepisów. W sytuacji jeżeli jeden czyn popełniony przez kierowcę narusza więcej niż jeden przepis ruchu drogowego, policjant oprócz możliwości nałożenia mandatu karnego w podwyższonej granicy (w wysokości do 1 tys. zł), ma obowiązek zarejestrować w ewidencji wszystkie naruszenia, przypisując każdemu odpowiednią liczbę punktów karnych. W takiej sytuacji na blankiecie mandatu karnego przekazywanego kierowcy, policjant w części „opis i kwalifikacja prawna wykroczenia” uwidacznia przede wszystkim te przepisy, za których naruszenie przewiduje się punkty, a w polu „liczba punktów” wpisuje sumę tych punktów.
W razie odmowy przyjęcia mandatu karnego, naruszenia te uwzględnia się w zarzucie sformułowanym we wniosku o ukaranie.
W razie dopuszczenia się przestępstwa drogowego określonego kodem A01 w załączniku nr 1 (spowodowanie katastrofy lub bezpośredniego jej niebezpieczeństwa; spowodowanie wypadku drogowego), naruszeniu które stanowiło znamię przestępstwa, punktów nie przypisuje się. W takiej sytuacji nie przypisuje się punktów za wykroczenie (wykroczenia), których dopuszczenie się doprowadziło do popełnienia przestępstwa drogowego, lecz za samo przestępstwo, za które zgodnie z załącznikiem nr 1 rozporządzenia przypisane jest 10 punktów.
Kolejnym uregulowaniem prawnym jest zasada wprowadzania naruszeń przepisów ruchu drogowego, za które przypisana jest zerowa liczba punktów oraz naruszeń, którym nie przypisano wartości punktowej i rejestrowanie ich na koncie kierowcy. Naruszenia te, określone są w załączniku nr 1 rozporządzenia i określone symbolami od I 01 do I 55. Rejestracja takich naruszeń pozwala organowi orzekającemu, w przypadku skierowania wniosku o ukaranie, wzięcie pod uwagę wszystkich okoliczności sprawy, w tym również wcześniejsze naruszenia danego przepisu przez kierującego, co niewątpliwie będzie miało wpływ na wymiar ewentualnej kary.
Obowiązuje tzw. „kroczący” system rejestracji punktów karnych polegający na usunięciu punktów za konkretne naruszenie po upływie 1 roku od jego popełnienia. Graniczna suma dopuszczalnych punktów, która wynosi 20 pkt. dla „młodych” kierowców (posiadających prawo jazdy do 1 roku) i 24 pkt. dla kierowców bardziej doświadczonych (o stażu powyżej 1 roku).
Po przekroczeniu tych granicznych wartości, a więc zarejestrowaniu w ewidencji co najmniej 21 pkt. w stosunku do „młodego” kierowcy Komendant Wojewódzki Policji występuje z wnioskiem do organu (właściwego w sprawach wydania prawa jazdy) o cofnięcie uprawnień takiej osobie. W przypadku zarejestrowania na koncie kierowcy posiadającego prawo jazdy dłużej niż rok, co najmniej 25 punktów, Komendant Wojewódzki Policji występuje z wnioskiem o kontrolne sprawdzenie kwalifikacji, w zakresie wszystkich posiadanych przez niego kategorii praw jazdy. Objęcie kontrolnym sprawdzeniem kwalifikacji wszystkich posiadanych przez kierującego kategorii praw jazdy.
Wnioski, o których mowa sporządza się wyłącznie na podstawie wpisów ostatecznych, tzn. za naruszenia stwierdzone prawomocnymi wyrokami sądów, postanowieniami sądu o warunkowym umorzeniu postępowania albo nakazami, lub mandatami karnymi.
Z wnioskiem o kontrolne sprawdzenie kwalifikacji nie występuje się w stosunku do osoby, która nie ma uprawnień do kierowania pojazdami, w stosunku do której orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów na okres przekraczający jeden roku oraz nie będącej obywatelem polskim i nie posiadającej karty pobytu w związku z otrzymaniem zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony lub na osiedlenie się na terytorium Polski, a także w stosunku do cudzoziemca, który posiada krajowe prawo jazdy wydane za granicą w okresie 6 miesięcy od daty zamieszkania lub osiedlenia się na podstawie karty pobytu.
W systemie ewidencji dopuszcza się dokonanie wpisu tymczasowego przed wydaniem rozstrzygnięcia, o którym była mowa wyżej, jeżeli po ujawnieniu naruszenia wszczęto postępowanie przygotowawcze lub skierowano wniosek o ukaranie do sądu albo skierowano sprawę do organu właściwego do uchylenia immunitetu parlamentarnego, sędziowskiego lub prokuratorskiego. Wpis tymczasowy zawiera informację o liczbie punktów, które zostaną przypisane w przypadku potwierdzenia naruszenia prawomocnym orzeczeniem i staje się wpisem ostatecznym po stwierdzeniu naruszenia odpowiednim rozstrzygnięciem organu orzekającego.
Kierowca zarejestrowany w ewidencji ma możliwość zmniejszenia liczby punktów uczestnicząc nie częściej niż raz na 6 miesięcy w odpłatnym szkoleniu organizowanym przez wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego. Odbyte szkolenie powoduje zmniejszenie liczby posiadanych punktów o 6, przy zachowaniu warunku, że liczba punktów odjętych z tytułu odbytego szkolenia nie może być większa od liczby punktów otrzymanych za naruszenie przepisów ruchu drogowego przed jego odbyciem.
Odbycie szkolenia nie powoduje zmniejszenia liczby punktów otrzymanych za naruszenia przepisów ruchu drogowego wobec osoby, która przed jego rozpoczęciem dopuściła się naruszeń, za które suma punktów ostatecznych i tymczasowych przekroczyła 24.
W szkoleniu zmniejszającym liczbę punktów nie mogą uczestniczyć „młodzi” kierowcy - posiadający prawo jazdy do 1 roku.
W Małopolsce szkolenia takie organizują następujące ośrodki ruchu drogowego:
Małopolski Ośrodek Ruchu Drogowego w Krakowie - 31-717 Kraków, ul. Koszykarska 33, tel. (012) 656-56-20; 656-17-18; 656-18-36;
Małopolski Ośrodek Ruchu Drogowego w Nowym Sączu - 33-300 Nowy Sącz, ul. Wyspiańskiego 22, tel. (018) 449-08-88;
Małopolski Ośrodek Ruchu Drogowego w Tarnowie - 33-104 Tarnów, ul. Okrężna 4a, tel. (014) 626-99-11; 626-95-12.
Organ prowadzący ewidencję usuwa wpis tymczasowy dotyczący naruszeń, jeżeli w prowadzonym postępowaniu ujawniono okoliczności uzasadniające odmowę wszczęcia albo postępowanie umorzono z powodu braku znamion przestępstwa lub wykroczenia, przedawnienia orzeczenia, śmierci osoby, której postępowanie dotyczyło, lub też postępowanie zostało zakończone uniewinnieniem. Punkty tymczasowe usuwa się również, gdy od momentu naruszenia minął rok, chyba że przed upływem tego okresu kierowca dopuścił się naruszeń, za które liczba punktów ostatecznych i wpisanych tymczasowo przekroczyła 24 punkty, a w przypadku kierowców o stażu do 1 roku - przekroczyła 20 punktów.
Organ prowadzący ewidencję usuwa wpis ostateczny, jeżeli nastąpiło zatarcie ukarania (skazania). Punkty przyznane na podstawie wpisu ostatecznego usuwa się z ewidencji również, gdy wydano decyzję o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdem silnikowym (z wyjątkiem sytuacji określonych w art. 140 ust.1 pkt.1 ustawy Prawo o ruchu drogowym), w razie otrzymania informacji o pozytywnym wyniku kontrolnego sprawdzenia kwalifikacji, w razie odbycia szkolenia zmniejszającego liczbę punktów oraz jeżeli od dnia naruszenia upłynął rok, chyba że przed upływem tego okresu kierowca dopuścił się naruszeń, za które liczba punktów ostatecznych i wpisanych tymczasowo przekroczyła 24 punkty, a w przypadku kierowców o stażu do 1 roku - przekroczyła 20 punktów.
Osoba zainteresowana ma prawo uzyskać od Policji informację (ustną lub zaświadczenie o wpisach ostatecznych lub tymczasowych) dotyczącą punktów odpowiadających dokonanym przez siebie naruszeniom. Informacji udziela się lub zaświadczenie wydaje się w siedzibie organu prowadzącego ewidencję (Komendzie Głównej Policji, Komendach Wojewódzkich Policji) lub w miarę możliwości technicznych, w innej jednostce Policji.
Organ prowadzący ewidencję udziela informacji o wpisach (wyłącznie na podstawie wpisów ostatecznych) także Policji; sądom; prokuratorom; wojewodom - w stosunku do osób ubiegających się lub posiadających uprawnienia egzaminatora; strażom gminnym (miejskim) - w przypadkach uzasadnionych wykonywaniem czynności sprawdzających w sprawach o naruszenie przepisów o bezpieczeństwie i porządku w ruchu drogowym; Żandarmerii Wojskowej; Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego; Agencji Wywiadu; Straży Granicznej; Inspekcji Transportu Drogowego oraz innym instytucjom, którym nadano uprawnienia oskarżyciela publicznego w sprawach o naruszenie przepisów o bezpieczeństwie i porządku w ruchu drogowym.
Podstawowe zasady rejestracji punktów za naruszenia przepisów rd:
zasada sumowania punktów w przypadku, gdy czyn popełniony przez kierowcę narusza więcej niż jeden przepis ruchu drogowego (zbieg wykroczeń) - oprócz możliwości wymierzenia przez policjanta mandatu karanego w podwyższonej wysokości (do 1 tys. zł) kierujący zdecydowanie szybciej zbliży się do granicznej - dozwolonej liczby punktów, po której przekroczeniu zostaną mu cofnięte uprawnienia („młodzi” kierowcy ze stażem do 1 roku - po przekroczeniu 20 pkt.) lub będzie musiał przystąpić do kontrolnego sprawdzenia kwalifikacji (kierowcy posiadający prawo jazdy powyżej 1 roku - po przekroczeniu 24 pkt.);
policjant nakładając mandat karny za popełnione wykroczenie (wykroczenia) ma obowiązek poinformować kierowcę o naruszeniach podlegających ewidencji i liczbie punktów przypisanych za to wykroczenie (wykroczenia). Informację o licznie punktów i kwalifikacji prawnej naruszonych przepisów wpisuje on na blankiecie mandatu karnego przekazywanego osobie ukaranej;
kontrolne sprawdzenie kwalifikacji kierowcy po przekroczeniu 24 punktów jest dokonywane w zakresie wszystkich posiadanych kategorii praw jazdy;
odbycie szkolenia nie spowoduje zmniejszenia liczby punktów otrzymanych za naruszenia przepisów ruchu drogowego wobec osoby, która przed jego rozpoczęciem dopuściła się naruszeń za które suma punktów ostatecznych i wpisanych tymczasowo przekroczyła 24;
rozporządzenie wprowadziło punkty za wykroczenia dotychczas nie podlegające rejestracji punktowej, oznaczone symbolami H08 - H12, m.in. naruszenie przez kierującego obowiązku używania pasów bezpieczeństwa przez kierującego pojazdem (2 pkt.); przewożenie dziecka w pojeździe w sposób niezgodny z przepisami (3 pkt.); przewożenie pasażerów niezgodnie z przepisami (1 pkt.); nieużywanie, pomimo takiego obowiązku, hełmu ochronnego odpowiadającego odpowiednim warunkom technicznym (2 pkt.); naruszenie obowiązku „jazdy prawostronnej” (2 pkt.);
rejestrowane są naruszenia, którym przypisana jest zerowa liczba punktów - ma to znaczenie w przypadku odmowy przyjęcia mandatu karnego i skierowania do sądu wniosku o ukaranie;
kierowca ma możliwość sprawdzenia punktów oraz uzyskania zaświadczenia (w WRD KWP w Krakowie)