Pojecie „administracja”
Wg E. Ochendowskiego pojęcie to można zdefiniować pod 3 względami:
- organizacyjnym - ogół podmiotów administracji
- materialnym - działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne
- formalnym - cała działalność wykonywana przez podmioty administracji
Wg Izdebskiego, Kuleszy:
- zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz realizacji interesuj publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie uchwały i w określonych prawem formach
Pojęcie „administracji publicznej”
Administracja publiczna tworzy w Polsce pewien system. Na niego składają sie 2 podstawowe struktury: administracja państwowa (rządowa) i administracja samorządowa. Obie powyższe części mają na celu wykonywanie zadań z zakresu administracji publicznej. Istnieją też między nimi różnice o charakterze strukturalnym, kompetencyjnym i organizacyjnym.
Organy administracji państwowej można podzielić ze względu na terytorialny zasięg działania:
- organy naczelne
- organy centralne
- organy terenowe
Wspólną cechę jest obejmowanie swym działaniem całego kraju. Najważniejszą różnicą jest to że organy naczelne tworzą rząd, a organy centralne nie wchodzą w skład rzędu.
Naczelne i centralne organy administracji (druk)
Pojecie „prawo administracyjne”
Prawo administracyjne to gałąź prawa obejmująca zespół norm generalnie abstrakcyjnych o charakterze materialnym, mocy powszechnie obowiązującej w znaczeniu podmiotowym, regulujących sytuację prawną podmiotów prawnie nie podporządkowanych organom administracji publicznej. Normy te oddziałują zarówno bezpośrednio poprzez ustanawianie w nich obowiązków i uprawnień, których realizacja podlega kontroli organów administracji jak i pośrednio przez stosowanie norm w drodze decyzji administracyjnej organu. Jedną z charakterystycznych cech norm prawa administracyjnego jest możliwość zastosowania przymusu państwowego w celu jego wykonania.
Różnice między prawem administracyjnym a innymi gałęziami prawa
Gałąź prawa to zespół norm prawnych wyróżnionych ze względu na przedmiot lub metodę regulacji.
Gałęziami w systemie prawa polskiego są:
- prawo konstytucyjne (państwowe),
- prawo cywilne
- prawo pracy
- prawo rodzinne
- prawo gospodarcze
- prawo karne
- prawo administracyjne
- prawo finansowe
Trudności w rozgraniczeniu pojawiają się wówczas, gdy istnieją bliższe związki między prawem administracyjnym a innymi gałęziami prawa. Dotyczy to przede wszystkim prawa konstytucyjnego i praca cywilnego. Prawo administracyjne i prawo konstytucyjne należą do dziedzin prawa publicznego, która dotyczy ustroju i działań organów państwa podejmowanych w interesie publicznym.
Z tego faktu można wyprowadzić wniosek - „pod względem teoretyczno-prawnym prawo konstytucyjne i administracyjne stanowią jedność bowiem posługują się tymi samymi konstrukcjami, metodami i regułami. Konstytucja jest głównym normatywnym źródłem ustroju. i działań administracji, a także prawną podstawą nieustannego procesu wyważania interesów ogólnych i indywidualnych, co jest jurydyczną treścią zadań wykonywanych przez administrację". Można stwierdzić, że normy prawa konstytucyjnego stanowią punkt wyjścia dla norm prawa administracyjnego; dotyczy to zwłaszcza regulacji prawnej dotyczącej ustroju administracji, np. prawo konstytucyjne zajmuje się Radą Ministrów z punktu widzenia jej pozycji w systemie organów państwa, natomiast prawo administracyjne pozycją tego organy w systemie organów administracji i jego rolą w procesie administrowania. Przeważającą większość norm prawa administracyjnego, zwłaszcza prawa materialnego i procesowego nie wykazuje tak ścisłych związków z prawem konstytucyjnym i dlatego do tej grupy norm nie należy odnosić sformułowania, iż stanowi ona skonkretyzowane prawo konstytucyjne.
Najtrudniej jest odgraniczyć prawo administracyjne od prawa cywilnego. Problem ten w doktrynie niemieckiej jest ujmowany jako rozgraniczenie prawa publicznego od prawa prywatnego. W doktrynie niemieckiej podkreśla się, że ani nauka, ani praktyka nie wyjaśniły różnic między prawem publicznym a prawem prywatnym w sposób wystarczający. Pojawiło się wiele różnych teorii w sprawie podziału prawa na publiczne i prywatne, można je ująć w trzech grupach: 1 teoria interesu - wywodząca się z prawa rzymskiego, prawo publiczne służy interesowi publicznemu, natomiast prawo prywatne urzeczywistnia interesy. 2 teoria podporządkowania - jako kryterium rozgraniczenia przyjmuje charakter stosunku prawnego. Gdy występuje stosunek prawnej nadrzędności państwa i podporządkowania obywatela, to wtedy mamy do czynienia z prawem publicznym, a gdy zaś pozycja stron stosunku prawnego jest równa - to wtedy chodzi o prawo prywatne. 3 teoria podmiotu (spraw specjalnych) - do prawa publicznego należą te normy prawne, które uprawniają lub zobowiązują podmioty dysponujące władztwem państwowym; zaś normy prawne, które mogą uprawniać lub zobowiązywać każdego należą do prawa prywatnego. Żadna z tych teorii nie jest zadowalająca, co do każdej zgłaszane są zastrzeżenia. Za uzasadnione należy uznać stanowisko, że trzon prawa administracyjnego stanowią te przepisy, które mogą stanowić podstawę powstania stosunku administracyjno-pranego. Wg J. Łetowskiego "nie istnieje żadna materialna nieprzekraczalna granica między prawem cywilnym a administracyjnym, a o każdorazowej kwalifikacji konkretnego stosunku prawnego powinna decydować analiza jego treści i przyjętej przez ustawodawcę metody rozwiązywania powstających na jego tle konfliktów. Trzeba odrzucić przekonanie że stosunek prawnym zawsze musi być albo prywatno- albo publicznoprawny, nie może być natomiast nigdy publiczno- i prywatnoprawny łącznie".
Dziennik Ustaw i inne Dzienniki publikacji aktów prawnych
Dzienniki urzędowe:
- Dziennik Ustaw RP
- Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”
- Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski B”
- dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej;
- dzienniki urzędowe urzędów centralnych oraz wojewódzkie dzienniki urzędowe.
Wykaz aktów prawotwórczych oraz ich wydawcy:
I) Sejm
a) konstytucje
b) ustawy
c) uchwały ogólne
2) prezydent
a) rozporządzenia
b) zarządzenia
3) Rada Ministrów
a) rozporządzenia
4) premier
a) rozporządzenia
b) zarządzenia
5) ministrowie
a) rozporządzenia
b) zarządzenia
c) Akty prawotwórcze obowiązujące na określonym terenie
6) wojewoda
a) rozporządzenia
b) zarządzenia
7) rady gminy, powiatu, sejmiki wojewódzkie
a) uchwały
b) zarządzenie porządkowe
W Dzienniki Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej ogłaszana jest:
- konstytucja
- ustawy
- rozporządzenia z mocą ustawy i rozporządzenia zwykłe
- orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych
- akty prawne dotyczące stanu wojny i zawarcia pokoju, stanu wojennego, wyjątkowego, klęski żywiołowej, wybory do Sejmu, Senatu, na prezydenta RP.
W Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”
- zarządzenia Prezydenta RP wydane na podstawie ustawy
- uchwały Rady Ministrów i zarządzania Prezesa Rady Ministrów wydane na podsatwie umowy,
- uchwały Zgromadzenia Narodowego
- regulamin Sejmu.
Wojewoda, jako organ administracji rządowej (druk)
Gmina, jako jednostka samorządu terytorialnego (zadania-ksero)
Wspólnota samorządowa, wykonująca zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Gmina posiada osobowość prawną a jej samodzielność podlega ochronie sądowej. O jej ustroju stanowi statut. Projekt statutu gminy powyżej 300 tys. mieszkańców podlega uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów. Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa oraz dzielnice, osiedla i inne. Jednostką pomocniczą może być również położone na terenie gminy miasto. Jednostkę tworzy Rada Gminy, w drodze uchwały. Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent). W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć związki gminne. Organem wykonawczym jest wójt. W miastach powyżej 100 tys mieszkańców jest prezydent.
Powiat, jako jednostka samorządu terytorialnego (zadania-ksero)
Lokalna wspólnota samorządowa, posiada osobowość prawną, a jego samodzielność podlega ochronie sądowej. Uzupełnia funkcje gminy w wykonywaniu zadań publicznych o wymiarze lokalnym. Zadania powiatu obejmują sprawy zarówno o charakterze użyteczności publicznej jak i o charakterze administracyjnym prowadzone do końca 1998 r. przez urzędy rejonowe. Organami powiatu są: rada i zarząd. Powiatową administrację zespoloną stanowią: starostwo powiatowe, powiatowy urząd pracy, będący jednostką organizacyjną powiatu, jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.
Rada Ministrów - status, zadania i kompetencje
Rada Ministrów, ciało konstytucyjne, drugi obok prezydenta RP organ państwa w zakresie władzy wykonawczej, wyodrębniony organizacyjnie, funkcjonalnie i kompetencyjnie. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną, kieruje całością administracji rządowej, a także decyduje we wszystkich sprawach, których konstytucja i ustawy nie zastrzegają dla Prezydenta RP, samorządu lub innego organu administracji państwowej.
W skład Rady Ministrów wchodzą: prezes Rady Ministrów (premier), wiceprezesi (wicepremierzy), ministrowie, ministrowie "bez teki” oraz przewodniczący komitetów (np. Komitetu Badań Naukowych, Komitetu Integracji Europejskiej). Prezydent desygnuje premiera i na jego wniosek powołuje Radę Ministrów, następnie konieczne jest uzyskanie wotum zaufania od sejmu. Jeżeli procedura ta nie przyniesie skutku, to prawo wyboru premiera i rządu przechodzi na sejm, jeżeli nie uda się to w ciągu 14 dni, prezydent powołuje rząd, a jeśli nie uzyska on sejmowego wotum zaufania, to sejm zostaje rozwiązany. Rada Ministrów ponosi polityczną odpowiedzialność przed sejmem (tzw. konstruktywne wotum nieufności — wyrażaniu wotum nieufności musi towarzyszyć wybór nowego premiera), wotum nieufności sejm może też wyrazić poszczególnym ministrom. Za naruszenie konstytucji i ustaw premier i poszczególni ministrowie ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu.
Prezydent RP - status, zadania i kompetencje
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej - zgodnie z Konstytucją, najwyższy przedstawiciel polskich władz, gwarant ciągłości władzy państwowej, najwyższy organ państwa w zakresie władzy wykonawczej, czuwa nad przestrzeganiem postanowień i przepisów Konstytucji, zwierzchnik Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Wybory:
- Czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy ukończyli 18 lat i mają pełnię praw wyborczych. Bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy ukończyli 35 lat i korzystają z pełni praw wyborczych do Sejmu.
- Każda kandydatura winna być poparta podpisami co najmniej 100 tys. obywateli.
- Prezydent RP jest wybierany przez Naród (obywateli) w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.
- Prezydent RP jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.
- Za wybranego na Prezydenta uważa się kandydata, który uzyskał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie. Uczestniczy w nim dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek kandydat wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w I turze.
- Prezydentem zostaje wybrany kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.
- Ważność wyboru Prezydenta RP stwierdza Sąd Najwyższy.
- Prezydent RP obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia Narodowego przysięgi.
Kompetencje:
- nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego,
- nadaje ordery i odznaczenia,
- stosuje prawo łaski,
- występuje z wnioskiem do Sejmu o powołanie i odwołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,
- powołuje 1/3 członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
- powołuje 1/3 członków Rady Polityki Pieniężnej,
- nadaje Statut Kancelarii Prezydenta RP oraz powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Prezydenta RP,
- wydaje rozporządzenia i zarządzenia,
- ma prawo zarządzić referendum o szczególnym znaczeniu dla państwa (za zgodą Senatu)
- ma prawo złożyć wniosek o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,
- ma prawo złożyć wniosek do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członka Rady Ministrów.
Zasady odpowiedzialności:
- Prezydent RP nie ponosi odpowiedzialności politycznej za swą działalność.
- Prezydent RP może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa. Postawienie Prezydenta RP w stan oskarżenia, może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego, na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.
- Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta RP w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu, sprawowanie urzędu przez Prezydenta RP ulega zawieszeniu.