Logika, wykład I (23.10.10).

Prowadzący: prof. dr hab. Marek Nowak

Materiały do pobrania: http://www.filozof.uni.lodz.pl/prac/mn/mat_dyd.html

Literatura:

Z. Ziembiński „Logika praktyczna”

B. Stanosz „Wprowadzenie do logiki formalnej”

B. Stanosz „Ćwiczenia z logiki”

A. Indrzejczak „Elementy logiki”

K. Ajdukiewicz „Logika pragmatyczna”

Literatura dodatkowa:

J. Pelc „Wstęp do semiotyki”

J.R. Searle „Czynności mowy”

J.L. Austin „Jak działać słowami” [w:] „Mówienie i poznawanie”

T. Pawłowski „Tworzenie pojęć w naukach humanistycznych”

M. Tokarz „Elementy pragmatyki logicznej”

K. Ajdukiewicz „Język i poznanie”

Analiza rozumowania

Trzy systemy logiczne formalizują wnioskowanie dedukcyjne:

I - sylogistyka (rachunek nazw, logika nazw), zapoczątkowana przez Arystotelesa

II - klasyczna logika zdaniowa (zerowego rzędu), początki przed II wojną światową

III - logika kwantyfikatorów (predykatów pierwszego rzędu)

Sprawdzanie rozumowania w życiu codziennym możliwe jest tylko w oparciu o logikę klasyczną.

Wnioskowanie - najważniejszy typ rozumowania.

Ustalanie kryteriów poprawności wniosków

Kryterium zależy od form w jakich występuje wniosek i form w jakich występują przesłanki.

Arystoteles wprowadził pojęcie substancji, które są wypadkową dwóch czynników: materii (bez kształtu) i formy (decydującej o istocie obiektu).

Zdania posiadają materię i formę. Formą zdań jest schemat.

a jest b - zdanie podmiotowo orzecznikowe

Przykład: Wisła jest najdłuższą rzeką w Polsce.

Stosunek form wniosku do form przesłanek - relacja konsekwencji logicznej (relacja wynikania)

X ├ α - α wynika z X

gdzie:

X - zbiór form przesłanek

├ - relacja wynikania logicznego

α - forma wniosku

X ├ α - α nie wynika z X

Logika nazw - para złożona z języka formalnego i relacji konsekwencji (L,├)

gdzie:

L - język formalny (sformalizowany)

Klasyczne zdania kategoryczne

Wyróżniane są 4 typy:

Każde S jest P - zdanie ogólnotwierdzące

Niektóre S są P - zdanie szczegółowotwierdzące

Żadne S nie są P - zdanie ogólnoprzeczące

Niektóre S nie są P - zdanie szczegółowoprzeczące

gdzie:

S - podmiot

P - orzecznik

Wnioskowanie dedukcyjne (wg Ajdukiewicza)

Wnioskowanie to proces myślowy, w którym na podstanie uznania pewnych zdań zwanych przesłankami dochodzi się do uznania zdania zwanego wnioskiem przy czym stopień stanowczości uznania wniosku nie przewyższa stopnia pewności uznania przesłanki.

Wnioskowanie zawodne (np. przez indukcję) - stopień pewności uznania wniosku jest niższy od stopnia uznania przesłanki

Wnioskowanie niezawodne - stopień pewności uznania wniosku jest równy stopniu uznania przesłanki.

I klasa wniosków - wnioski dedukcyjne (wynika logicznie z przesłanek) - są niezawodne

II klasa wniosków - wnioski entymematyczne (w których została przemilczana któraś
z przesłanek)

Semantyczny sposób definiowania relacji

Ch. Morris stwierdził, iż znak ma trzy odniesienia, tworzące zarazem trzy dziedziny semiotyki:

semantyka - bada relacje znaku wobec obiektu

syntaktyka - bada relacje znaków do innych znaków

pragmatyka - bada relacje znaku wobec jego użytkownika

Funkcja syntaktyczna - wymienialne wyrażenia

Klasa nazw indywidualnych - tylko podmiot, takie nazwy, które służą do oznaczania poszczególnych tych a nie innych przedmiotów, nie przypisując przez to samo danemu przedmiotowi takich czy innych właściwości wyróżniających go.

Klasa nazw generalnych - nazwy, które przysługują przedmiotom ze względu na jakieś cechy, które tym przedmiotom przypisujemy.

Teoria opisująca język etniczny - teoria czynności mowy - illokucja

Czynności illokucyjne:

• czynność odnoszenia - obiekt zastępowany przez znak

• czynność orzekania - wypowiadając/wypisując orzecznik - przypisywanie cech

Wisła jest najdłuższą rzeką w Polsce.

czynność odnoszenia czynność orzekania

Nazwa indywidualna to taka nazwa, przy użyciu której nie mogę wykonać czynności orzekania.

Zbiór jest abstraktem. Zbiór jest jednoznacznie określony przez swoje elementy.

Nazwy dzielmy ze względu na ilość desygnatów na:

• ogólne

• jednostkowe

• puste

- o intencji ogólnej

- o intencji jednostkowej

- o intencji sprzecznej

Zadanie:

dłoń, palec, paznokieć, ręka

Stosunek zakresów:

dłoń
palec paznokieć ręka

człowiek, Polak, urzędnik, ekonomista

człowiek

Polak urzędnik

ekonomista

miasto, ulica, Warszawa, miasto wojewódzkie

miasto

ulica miasto wojewódzkie

Warszawa

ssak, kręgowiec, zwierzę, zwierzę żyjące w lesie

zwierzę

zwierzę

żyjące

w lesie

ssak

kręgowiec

kwadrat, prostokąt, równoległobok, rąb

równoległobok

rąb kwadrat prostokąt

mebel, mebel drewniany, krzesło, stół, stół drewniany

mebel

krzesło

stół stół mebel

drewniany drewniany

samochód, samochód osobowy, silnik, pojazd o napędzie benzynowym

samochód

samochód

osobowy

pojazd o napędzie

benzynowym

silnik

---