Kondensacja pary wodnej jest jednym z najważniejszych ogniw łańcucha krążenia wody w atmosferze. Produkty kondensacji pary wodnej w atmosferze ziemskiej w istotnym stopniu rzutują na stany pogody obserwowane na powierzchni Ziemi. W wyniku kondensacji pary wodnej powstają chmury, opady i mgły.

Zasadniczymi warunkami niezbędnymi do zapoczątkowania proces kondensacji są: całkowite nasycenie powietrza parą wodną, spadek temperatury i obecność w atmosferze jąder kondensacji.

Proces kondensacji rozpoczyna się z chwilą, gdy powietrze osiągnie stan nasycenia. To całkowite nasycenie powietrza parą wodną najczęściej jest spowodowane obniżeniem temperatury. Przy dalszym spadku temperatury, nadmiar pary wodnej (ponad stan nasycenia) ulega skropleniu, czyli kondensacji.

W powietrzu czystym, a więc pozbawionym wszelkich zawiesin i nie zawierających jonów, kondensacja pary wodnej nie następuje nawet przy bardzo dużym jego przesyceniu parą wodną. Niezbędnym warunkiem do zapoczątkowania procesu kondensacji pary wodnej jest obecność jąder kondensacji. Umożliwiają one osiadanie na nich produktów kondensacji pary wodnej w postaci mikroskopijnych kropelek wody lub kryształków lodu.

Szczególne znaczenie mają jądra kondensacji o właściwościach silnie higroskopijnych. Jest ich w atmosferze najwięcej, a duża ich liczba dostaje się na skutek rozbryzgiwania się fal morskich. Rozmiary jąder kondensacji są bardzo małe wynoszą od dziesiątych do setnych części mikrometra. W miarę wzrostu wysokości, a więc oddalania się od powierzchni Ziemi, głównego źródła jąder kondensacji, ich liczba szybko maleje. Na wysokości ok. 4 km przeciętna liczba jąder kondensacji dochodzi tylko do kilkuset w 1 cm³.

Spadek temperatury powietrza do tzw. punktu rosy, a więc do temperatury, przy której następuje całkowite nasycenie powietrza parą wodną aktualnie znajdującą się w powietrzu orz jej dalsze obniżenie, jest podstawową przyczyną kondensacji pary wodnej.

Ochłodzenie powietrza poniżej punktu rosy, prowadzące do kondensacji pary wodnej, może zachodzić w wyniku adiabatycznego ochłodzenia lub ochłodzenia będącego wynikiem: wypromieniowania ciepła z powierzchni Ziemi do wyższych, chłodniejszych warstw atmosfery, nasunięcia się mas powietrza ciepłego i wilgotnego nad wychłodzoną powierzchnię Ziemi, a także parowania wody z cieplejszego podłoża do warstwy powietrza chłodniejszego.

Ochłodzenie adiabatyczne powietrza wilgotnego zachodzi podczas jego wznoszenia się za pośrednictwem ruchów turbulencyjnych i konwekcyjnych, podczas wślizgiwania się powietrza wzdłuż nachylonych powierzchni frontalnych, a także przy wznoszeniu się powietrza po zboczach gór i innych wzniesień terenowych itp.

W wyniku wyżej wymienionych przyczyn (procesów) następuje wychłodzenie powietrza, zawierającego zazwyczaj mniejszą lub większą ilość pary wodnej. W wyniku ochłodzenia następuje kondensacja pary wodnej, która może zachodzić bądź na powierzchni Ziemi i przedmiotach na niej się znajdujących, bądź w atmosferze.

W nocy np. powierzchnia Ziemi ochładza się w wyniku wypromieniowania ciepła. Jego utrata jest szczególnie duża, a tym samym duże wychłodzenie podłoża, podczas pogody bezchmurnej i bezwietrznej. W tym przypadku kondensacja pary wodnej zawartej w atmosferze występuje na wszystkich wychłodzonych powierzchniach (rosa, szron).

W wyniku natomiast dużego wychłodzenia podłoża i stykającej się z nim warstwy powietrza, kondensacja pary wodnej często następuje w warstwie powietrza leżącej w pobliżu podłoża, a ściślej na styku powietrza silnie wychłodzonego i cieplejszego (mgły radiacyjne).

Adiabatyczne ochładzanie powietrza podczas jego wznoszenia przyczynia się do kondensacji pary wodnej w atmosferze i powstawania produktu kondensacji o zasadniczym znaczeniu dla formowania się różnych typów pogody i klimatu - chmur.

Obok skraplania pary wodnej w powietrzu obserwujemy również zjawisko resublimacji, czyli przechodzenia pary wodnej bezpośrednio w stan stały. W jego wyniku powstają kryształki lodu. Następuje to w powietrzu o temperaturze punktu rosy niższej od 0ºC.

Chmura jest skupiskiem produktów kondensacji pary wodnej występujących w powietrzu w postaci kropelek wody lub kryształków lodu. Często chmurę tworzy mieszanina kryształków lodu i kropelek wody. W poszczególnych chmurach mogą występować krople deszczu, śnieg, grad. Ilość wody w chmurach waha się od ułamka grama do kilku gramów w 1 m³ powietrza.

Chmury są przenoszone prądami powietrza nad różne obszary, nad którymi zalega powietrze o różnej wilgotności. W związku z tym obserwujemy często zjawisko zanikania chmur (wyparowują) lub ich narastania. W rezultacie obraz chmur na niebie stale się zmienia. W określonych warunkach fizycznych część produktów kondensacji par wodnej tworzących chmurę większa swoją objętość i ciężar na tyle, że wypada z chmury w postaci opadu atmosferycznego.

Tworzenie się chmur jest związane głownie ze wznoszeniem się powietrza. W tym czasie ochładza się ono adiabatycznie, zawarta w nim para wodna ulega kondensacji. Głównymi procesami prowadzącymi do uformowania się w ten sposób chmur może być konwekcja termiczna lub dynamiczna, ruchy wślizgowe oraz ruchy falowe powietrza.

Chmury mogą także niekiedy tworzyć się w wyniku nieadiabatycznego ochłodzenie powietrza atmosferycznego. Mogą być rezultatem wymiany ciepła pomiędzy ciepłym powietrzem a chłodnym podłożem lub cieplejszym powietrzem skutek promieniowania i przewodnictwa. Obserwuję się również chmury będące wynikiem mieszania się powietrza chłodnego ciepłego.

Do charakterystycznych chmur powstałych w wyniku konwekcji należą chmury kłębiaste. Tworzą się one w następstwie konwekcji termicznej i konwekcji dynamicznej. Warunkiem rozwój tego rodzaju chmur jest istnienie w atmosferze równowagi chwiejnej. Unoszące się do góry powietrze na pewnej wysokości przekracza poziom kondensacji pary wodnej i zaczyna się rozwijać chmura kłębiasta o duże rozciągłości w pionie. Poziom kondensacji pary wodnej stanowi zarazem wysokość, na której znajduje się podstawa tej chmury.

Chmury związane z prądami wstępującymi powietrza mogą osiągać wysokość, do której obserwowana jest chwiejna równowaga powietrza atmosferycznego. Dalszy rozwój w pionie chmur kłębiastych hamuje warstwa powietrza, w której zmniejsza się pionowy gradient lub następuje inwersja temperatury. Są to bowiem główne przyczyn hamujące rozwój prądów wstępujących powietrza w atmosferze.

Bardzo często chmury kłębiaste formują się podczas pogody słonecznej wskutek niejednakowego nagrzewania się podłoża i wytworzenia się chwiejnej stratyfikacji termicznej w przylegającej warstwie powietrza. Powstają one również podczas przemieszczania się chłodnego powietrza nad cieplejszą powierzchnią lądu lub morza. Ponadto obserwuje się ich powstawanie na styku dwóch różnych mas powietrza wtedy, gdy powietrze chłodniejsze wypiera do góry powietrze cieplejsze, a więc wtedy, gdy nad danym obszarem przechodzi tzw. front chłodny.

Chmury konwekcyjne cechuje bardzo duża rozciągłość pionowa, która powoduje, że w strefie międzyzwrotnikowej ich wierzchołki mogą się znajdować nawet na wysokości kilkunastu kilometrów. Są to chmury w postaci kłębów, w których podstawa jest stosunkowo ciemniejsza i prawie pozioma. Występują w różnych stadiach rozwoju pionowego

Według klasyfikacji międzynarodowej, do chmur o budowie pionowej należą przede wszystkim chmury kłębiaste (Cumulus) i kłębiaste deszczowe (Cumulonimbus). Opad z chmur kłębiastych następuje tylko wtedy, gdy ich rozciągłość pionowa jest bardzo duża. Ma on charakter przelotny, nie trwa zbyt długo i może być o różnym natężeniu. W strefie zwrotnikowej, gdzie istnieją najlepsze warunki do rozwoju tych chmur, większość opadów pochodzi z tych właśnie chmur.

Chmury kłębiaste deszczowe są ostatnim stadium rozwoju chmur kłębiastych. Opady atmosferyczne powstające z tych chmur cechuje zazwyczaj duża intensywność i często przekształcają się w gwałtowne ulewy z silnymi porywami wiatru oraz wyładowaniami elektrycznymi, dlatego nieraz są nazywane chmurami burzowymi.

W wyniku wielkoskalowych ruchów wstępujących powietrza (wślizgowych) formują się chmury o znacznej rozciągłości poziomej i względnie małej rozciągłości pionowej, których podstawa wyznacza zazwyczaj położenie powierzchni frontowej. Są to chmury pierzaste (Ci), warstwowo-pierzaste (Cs), średnie warstwowe (As) oraz warstwowo-deszczowe (Ns). Opady atmosferyczne występują tylko z dwóch ostatnich rodzajów chmur i odznaczają się małym natężeniem i stosunkowo znaczną długotrwałością. Opady z chmur warstwowo-deszczowych mogą niekiedy trwać nawet do kilkudziesięciu godzin, a nawet kilku dni.

Ruchy wślizgowe powietrza towarzyszą głównie frontom atmosferycznym w niżach barycznych. Określa się je mianem ruchów wielkoskalowych, bowiem, w porównaniu z obejmowanymi objętościami powietrza atmosferycznego podczas ruchów konwekcyjnych, ruchy wślizgowe zachodzą w znacznie większych obszarach troposfery. Ruchy te wyróżnia także względna powolność. Przykładem takiego ruchu jest napływ ciepłego i wilgotnego powietrza na ustępujące powietrze chłodne lub powolne wciskanie się powietrza chłodnego pod powietrze ciepłe. Podczas tych ruchów powietrze adiabatycznie się oziębia, co prowadzi do kondensacji zawartej w nim pary wodnej.

Przykładem chmur związanych z ruchami falowym powietrza w troposferze są chmury kłębiasto-pierzaste (Cc), średnie kłębiaste (Ac) oraz kłębiasto-warstwowe (Sc). Wszystkie wymienione rodzaje chmur cechuje charakterystyczny falowy układ ich członów.

Ruchy falowe w atmosferze pojawiają się na styku dwóch różniących się temperaturą i wilgotnością warstw powietrza. Podczas przemieszczania się jednej warstwy nad drugą, na granicy między nimi, powstają zaburzenia falowe o znacznej długości i dużej amplitudzie. Na wierzchołkach fal następuje adiabatyczne ochładzanie i kondensacja pary wodnej, a w dolinach fal adiabatyczny wzrost temperatury powietrza umożliwiający kondensację pary wodnej. W związku z tym chmury, będące skutkiem obecności ruchów falowych atmosferze, składają się z fragmentów jaśniejszych, przez które niekiedy widoczny jest błękit nieba oraz z fragmentów bardzo gęstych i zwartych przybierających postać wałów, pasów itp. Ten typ zachmurzenia można obserwować na dość różnych wysokościach.

Niekiedy chmury Cc, Ac, Sc mogą być rezultatem rozpadu chmur kłębiastych. Mogą być także przekształconymi chmurami Cs, As, St pod wpływem rozwijających się w nich ruchów konwekcyjnych lub ruchów falowych w towarzyszących tym chmurom warstwach inwersyjnych.

Powstawanie chmur o budowie falowej w niektórych przypadkach jest spowodowane orografią terenu. Chmury tego typu mogą się formować przy intensywnym przepływie powietrza nad pasmami górskimi, kiedy w powietrzu powstają tzw. fale wymuszone. Również w tym przypadku w grzbietach fal powietrze się podnosi o ochładza adiabatycznie powodując kondensację pary wodnej, a w dolinach fal ogrzewa się i kondensacja pary wodnej jest niemożliwa. Powstałe chmury są często określane mianem orograficznych i należą do wcześniej wymienionych rodzajów związanych z ruchami falowymi powietrz w troposferze.

W wyniku nieadiabatycznego ochładzania najniższych warstw troposfery powstają, ogólnie biorąc, najniższe chmury warstwowe. Ochładzanie może być rezultatem wymiany ciepła pomiędzy ciepłym powietrzem a chłodnym podłożem lub warstwą chłodniejszego powietrza na skutek promieniowania i przewodnictwa. Formowanie się chmur warstwowych sprzyja turbulencyjne mieszanie powietrza zachodzące przy powierzchni Ziemi. Głównymi rodzajami chmur pojawiającymi się wskutek działania powyższych procesów są chmury niskie warstwowe (St) oraz sporadycznie kłębiasto-warstwowe (Sc).

Występujące w atmosferze chmury powstają bądź wewnątrz określone masy powietrza lub na styku dwóch różnych pod względem właściwości fizycznych mas powietrza. Niektóre rodzaje chmur powstają zarówno wewnątrz danej masy powietrza, jak również na styku dwóch różnych mas. Przykładem są chmury Cu i Cb oraz St i Sc.

Pierwsze powstają podczas nasuwania się chłodnego powietrza nad cieplejsze podłoże, a chmury St Sc powstają, gdy powietrze ciepłe zalega nad chłodnym podłożem. Wszystkie chmury wymienione wyżej są jednak również charakterystyczne dla procesów zachodzących na frontach meteorologicznych, a więc na powierzchni styku dwóch różnych mas powietrza.

Opady i osady atmosferyczne

Powstawanie opadów

Chmury są zbudowane z bardzo drobnych kropelek wody lub niekiedy z samych kryształków lodu, ale najczęściej z mieszaniny kropelek wody i kryształków lodu. Rozmiary tych pierwotnych produktów kondensacji pary wodnej są bardzo małe. Zarówno kryształki lodu, jak i kropelki wody, osiągają rozmiary od kilku do kilkudziesięciu mikrometrów. Średnice kropelek wody np. od 1 do ok. 1000 ųm, podczas gdy kropla deszczu ma na ogół średnicę ok. 1 mm.

Prędkość opadania produktów kondensacji pary wodnej, w wyniku bardzo małych rozmiarów, jest bardzo mała, znacznie mniejsza niż prędkość wstępujących prądów powietrza w atmosferze. Ich wypadanie z chmur i pojawienie się na powierzchni Ziemi w postaci opadu atmosferycznego jest możliwe tylko po pokonaniu oporu powietrza. Z kolei produkty kondensacji pary wodnej mogą pokonać opór powietrza tylko wtedy, gdy ich rozmiary osiągną wielkość, przy której prądy wstępujące powietrza nie mogą ich już utrzymać w stanie zawieszonym, wówczas opadają one na powierzchnię Ziemi w postaci deszczu, śniegu gradu itp.

Obserwacje wykazały, że czas niezbędny do osiągnięcia przez mikroskopijne kropelki wody rozmiarów umożliwiających pokonanie oporu powietrza i wypadnięcie z chmury, w wyniku tylko samej kondensacji, przekracza znacznie rzeczywisty czas powstawania opadu atmosferycznego. Do powstania kropel większych, swymi rozmiarami nawiązujących do kropel deszczu, proces kondensacji musiałby trwać bardzo długo, dłużej, niż wskazuje na to rzeczywisty czas upływający od momentu uformowania się chmury do wystąpienia z niej opadu.

Problem wzrostu wielkości pierwotnych produktów kondensacji pary wodnej w chmurze do rozmiarów umożliwiającym im, w wyniku pokonania siły prądów wstępujących w atmosferze, wypadnięcie z chmury w postaci płynnej lub stałej jest jednym z ważniejszych zagadnień, którymi zajmuje się współczesna meteorologia.

Ogólnie biorąc, istnieją dwie podstawowe teorie wyjaśniające wyżej zarysowany problem. Jedna z nich, koncepcja Bergerona, jest znana jako teoria powstawania kryształków lodowych, a druga to koncepcja uwzględniająca proces koagulacji (łączenia się kropelek wody).

Proces wzrostu rozmiarów kryształków lodu zachodzi w chmurach zbudowanych jednocześnie z kropelek wody i kryształków lodu. W takich chmurach prężność pary wodnej jest niejednakowa. Nad powierzchnia kryształków lodu jest ona mniejsza niż nad powierzchnią wodną. Ta różnica powoduje przemieszczanie się pary wodnej, wskutek wyparowywania kropelek wody, na kryształki lodu i wzrost tych ostatnich.

W rezultacie zarysowanego wyżej procesu, na kryształki lodu narastają coraz to nowe elementy ich struktury (głównie na wierzchołkach kryształków), które stopniowo przekształcają się w płatki śniegu. W miarę zwiększania swej wielkości zaczynają coraz szybciej opadać ku powierzchni Ziemi.

Gdy temperatura powietrza przy powierzchni Ziemi wynosi ok. 0ºC, lub jest niewiele niższa, obserwuje się opad atmosferyczny w postaci śniegu, który tworzą płatki o stosunkowo dużych rozmiarach. Gdy natomiast w pobliżu powierzchni Ziemi notuje się bardzo niskie temperatury powietrza, występujący opad śniegu tworzą płatki o względnie małych rozmiarach, gwiazdki śniegowe są małe i suche.

Jeśli pomiędzy powierzchnią terenu a chmurą występuje temperatura niższa od 0ºC, na powierzchnię Ziemi dociera opad w postaci śniegu, a więc w postaci pierwotnej, w jakiej uformował się w chmurze. Jeśli natomiast pomiędzy chmurą a powierzchnią Ziemi zalega warstwa powietrza cieplejszego, o temperaturze wyższej od 0ºC, po wypadnięciu z chmury rozpoczyna się proces topnienia i na powierzchni terenu zazwyczaj notuje się już opad w postaci deszczu.

Gdy w chmurze kryształki lodowe występują razem z przechłodzonymi kropelkami wody, następuje szybki rozrost kryształków lodowych, powstają krupy śnieżne. Gdy temu procesowi towarzyszą silne prądy wstępujące powietrza, powodujące wielokrotne wznoszenie i opadanie rozrastających się kryształków lodu przez stykanie się z dużą liczbą przechłodzonych kropelek wody, powstają bryłki lodu zwane gradzinami, a z chmury wypada opad w postaci gradu. Wielokrotną wędrówkę gradzin pomiędzy obszarami chmury o różnej temperaturze i różnej ilości kropelek wody potwierdza warstwowa struktura gradzin, która bardzo wyraźnie zaznacza się w ich przekroju.

Opisany mechanizm wzrostu rozmiarów kryształków lodu powodujący występowanie opadu śniegu lub deszczu jest najbardziej charakterystyczny w umiarkowanych szerokościach geograficznych. Jak przyjmuje się w chwili obecnej, w tych szerokościach geograficznych ok. 90% wszystkich opadów atmosferycznych powstaje w wyżej opisany sposób.

W atmosferze ziemskiej występują także chmury o budowie jednorodnej, złożone wyłącznie z kryształków lodu lub kropelek wody. Pierwsze z wymienionych chmur formują się bardzo wysoko nad powierzchnią Ziemi i nie przynoszą opadów. W chmurach zbudowanych wyłącznie z kropelek wody, wzrost wielkości kropelek może nastąpić przez ich wzajemne łączenie się (koagulację).

Proces koagulacji polega na tym, że większe krople, opadające z większą prędkością niż kropelki o mniejszych rozmiarach, zderzają się z tymi ostatnimi, zwiększając ich kosztem swoje rozmiary.

Opadające w chmurze duże krople wody po osiągnięciu średnicy ok. 5 mm, na skutek działania sil związanych z oporem powietrza, ulegają rozerwaniu na mniejsze krople. Są one po rozerwaniu jeszcze nadal znacznie większe od kropelek wody budujących chmurę i opadają szybciej, osiągając w wyniku łączenia się z sąsiadującymi kropelkami coraz większe rozmiary powodujące ich kolejne rozerwania. Proces wzrostu rozmiarów kropelek wody w chmurze w tym przypadku ma wiele cech reakcji łańcuchowej.

Zarysowany mechanizm wzrostu kropelek wody w chmurze istnieje, gdy temperatura jest wyższa od 0ºC i chmura nie zawiera kryształków lodu. Obserwacje wykazały, że opisany sposób wzrostu kropel w chmurze jest przyczyna tylko ok. 10% opadów atmosferycznych w szerokościach pozazwrotnikowych. Znacznie częściej natomiast występuję on w szerokościach międzyzwrotnikoych. W tej ostatniej strefie ok. 50% wszystkich opadów powstaje w wyniku koagulacji kropelek wody w chmurze. W niskich szerokościach geograficznych bowiem często wierzchołki chmur nie osiągają poziomu, na którym jest notowana temperatura powietrza niższa od 0ºC. Poziom ten może znajdować się często na wysokości przekraczającej nawet 4-5 km. Chmury te cechuje więc jednorodna budowa, tworzą się wyłącznie krople wody.

W zależności od warunków powstawania opady atmosferyczne przybierają różna postać. Najczęstsze postacie opadów to deszcz, mżawka, śnieg, krupy śnieżne, śnieg ziarnisty, ziarna lodowe, grad itp. Różne postacie opadów wykazują ścisły związek z określonymi rodzajami chmur, bowiem procesy warunkujące formowanie się chmur oraz zachodzące w samych chmurach decydują o opadzie i jego postaci.

Osady atmosferyczne

Do opadów atmosferycznych osiadających na powierzchni Ziemi, zwanych osadami atmosferycznymi, zaliczamy przede wszystkim rosę, szron i szadź. Rosa powstaje w wyniku skraplania się pary wodnej w warstwie powietrza, która bezpośrednio styka się wychłodzonym podłożem. Bardzo często pojawia się w ciepłej porze roku, kiedy po bardzo ciepły dniu nagrzana powierzchnia Ziemi traci podczas bezchmurnej nocy znaczną ilość ciepła w wyniku wypromieniowania. W rezultacie następuje znaczne wychłodzenie powierzchni podłoża w ciągu nocy. Rosa osadza się na powierzchni gruntu oraz na przedmiotach, które się na nim znajdują. Para wodna zawarta w powietrzu stykającym się z wychłodzonym silnie podłożem ulega na jego powierzchni kondensacji - skropleniu, bowiem następuje ochłodzenie otaczającego powietrza od powierzchni Ziemi.

Mechanizm powstawania szronu jest zbliżony. Szron to rozmaitego kształtu kryształki lodu o rozmiarach nawet kilku milimetrów, które tworzą się na trawie, gruncie itd. Tworzą się one w tych samych warunkach co rosa, lecz przy ujemnych temperaturach powietrza. Para wodna zawarta w powietrzu, stykając się z zimnymi powierzchniami, resublimuje na nich w postaci kryształków.

Omawiając produkty kondensacji pary wodnej, które kumulują się na powierzchni Ziemi, należy wspomnieć o tzw. szadzi. Ten srebrzystobiały nalot, w którym możemy odróżnić poszczególne kryształki lodu, występujący o różnej porze doby podczas mroźnej pogody na gałęziach drzew, przewodach komunikacyjnych, płotach itd., powstaje w inny sposób niż szron. Pojawia się wtedy, gdy nad silnie wychłodzone podłoże napływa stosunkowo ciepłe i wilgotne powietrze powodujące powstanie mgły. Przechłodzone kropelki mgły, stykając się z silnie oziębionymi przedmiotami, zamarzają, tworząc kryształki lodu. Proces krystalizacji szczególnie silnie rozwija się z tej strony przedmiotów, która jest zwrócona do wiatru (dowietrzna). Najczęściej tworzy się warstwa osadu o miąższości od kilku milimetrów do kilku centymetrów.

Na skutek zamarzania przechłodzonych kropelek mżawki lub deszczu w momencie ich zetknięcia się z podłożem powstaje osad lodu, na ogół przezroczysty i jednorodny, noszący nazwę gołoledzi. Może on powstać również w przypadku, gdy deszcz spadnie na silnie wychłodzone podłoże, np. po okresie silnych mrozów.

Gładka warstewka lodu formuje się na powierzchni Ziemi i innych przedmiotach. Ten typ osadu atmosferycznego może utworzyć się niekiedy także na powierzchni pokrywy śnieżnej. Grubość warstwy gołoledzi zazwyczaj wynosi kilka milimetrów, niekiedy może osiągnąć znacznie większą grubość i wtedy jest szczególnie groźna dla transportu lotniczego, komunikacji drogowej itp., powodując oblodzenie szlaków komunikacyjnych drogowych i kolejowych.

---