Pedagogika pracy jako dyscyplina pedagogiczna.
Praca jako podstawowa kategoria pojęciowa.
Kwalifikacje i kompetencje zawodowe współczesnego człowieka.
Kształcenie i wychowanie przed zawodowe.
Edukacja prozawodowa.
Edukacja zawodowa
Reforma kształcenia zawodowego.
Kształcenie ustawiczne dorosłych.
Zakład pracy w kontekście działań humanizacyjnych.
LITERATURA:
„ Podstawy pedagogiki pracy” , Zygmunt Wiatrowski
Profesor Tadeusz Wacław Nowacki ma 96 lat. W latach 70 wprowadził pedagogikę pracy do kanonu nauczania.
Nowacki podzielił na trzy na trzy etapy:
I Etap: rozwój myśli nad rolą pracy w życiu człowieka.
T. More, Utopia 1516r., stwórca wychowania przez pracę
J. Amos Komeński, przykładał dużą wagę do prac ręcznych XVI- XVII w.
A. Frycz Modrzewski, „ O poprawie Rzeczypospolitej” - Kto nie chce pracować niech nie je- , prekursor wychowania przez pracę w Polsce
KEN, Cz. Piramowicz, A Popławski, H. Kołłataj, postulowali wprowadzenie kształcenia zawodowego dla chlopców.
II Etap: rozwiązania instytucjonalnevi tworzenie teoretycznych postaw kształcenia zawodowego.
lata po zakonczeniu prac KEN, S. Staszic ( ojciec kształcenia zawodowego), przyczynił się do powstania min. Instytutu Weterynarii oraz Szkoly Inżynireii Ogólnej Cywilnej Dróg i mostów, zalożył Akademię Górniczą, był inicjatorem powstania szkoł rzemieślniczych, rolniczych, rekodzielniczych
tworzenie szkół niedzielnych
renesans kształcenie zawodowe w okresie pozytywizmu, np. Georg Kerschenstien
T. Kotarbinski 1913r. tworzy podstawy prakseologii
Tworzenie szkoł pracy
Lata międzywojenne, rozwój kształcenia politechnicznego ( Władysław Spasowski, S. Karpowicz POLITECHNICZNE: ogólno techniczne przygotowanie człowieka do korzystania z techniki na co dzień.
Lata powojenne, dialalność T. W. Nowackiego i rozwój kształcenia zawodowego
II Etap : etap formalnego i instytucjonalnego rozwoju pedagogiki pracy 1972r.
Instytut Kształcenia Zawodowego w Warszawie
Dyscyplina pedagogiczna odpowiadająca głównym obszarom działalności człowieka:
Pedagogika społeczna
Pedagogika kultury
Pedagogika pracy
Pedagogika zdrowia
Teoria wych. Technicznego
Teoria wych. Obronnego
Pedagogika czsu wolnego i rekreacji
Pedagogika pracy współpracuje z:
filozofią pracy-zajmuje się wplywem pracy ludzkiej na przeobrażenia świata i człowieka
ekonomią - jest nauką o stosunkach ekonomicznych i prawach rządzących produkcją, podziałem, wymianą, korupcją na różnych szczeblach rozwoju społecznego
psychologia pracy - bada psychikę człowieka w procesie pracy
socjologia pracy- zajmuje się społecznym charakterem pracy i wynikającymi stąd konsekwencjami
naukowa organizacja pracy, zajmuje się sprawnym, skutecznym organizowaniem pracy indywidualnej lub zbiorowej
prakseologia, nauka o sprawnym i skutecznym działaniu
Pedagogika pracy, dyscyplina pedagogiki, przedmiot zainteresowania to:
problemy wychowania przez pracę
kształcenie ogólnotechniczne
orientacja poradnictwa i doradztwa zawodowego
edukacja prozawodowa
kształcenie i wychowanie zawodowe
kształcenie ustawiczne pracujacych i bezrobotnych
problemy edukacyjne zakladu pracy
Według prof. Wiatrowskiego:
wychowanie przedzawodowe
wych. i kształcenie prozawodowe
edukacja zawodowa
kształcenie ustawiczne
Przedmiotem badań pedagogiki pracy są pedagogiczne aspekty relacji:
CZŁOWIEK- WYCHOWANIE - PRACA
CZŁOWIEK - OBYWATEL - PRACOWNIK
Osoba wychowana bez pracy będzie bardzo pokrzywdzona, gdy do tej pory proces wychowawczy nie jest związany z pracą. Kształcimy się aby mieć świadomość.
TRZY FORMY DZIAŁALNOŚCI:
pierwsza forma- zabawa dziecka
druga forma- szkoła
trzecia forma- praca człowieka, każda praca, która przeobraża świat
Przemiany pracy ludzkiej ( Alfred Toffer )
przemiana agralna, rewolucje agralne (XVI )
fala industrialna, uprzemysłowienie do XIX w.
fala informacyjna, rewolucyjna technologicznie, XX w.
Każda wymagała wzmożonej edukacji dzieci i dorosłych.
praca fizyczna - mechanizacja - automatyzacja - robotyzacja - informatyzacja pracy
Podstawowa kategoria pojęciowa, podstawowe hasło pedagogów: Człowiek jest najwyższą wartością, praca jest miernikiem wartości człowieka.
Trzy aspekty pracy:
czynnościowy, f. dzialania
podmiotowy, f. uzewnętrznienia istoty swojego człowieczeństwa
przedmiotowy, to co powstaje w wyniku naszego działania
Trzy konteksty wartości pracy ludzkiej:
chrześcijański, filozoficzna wykładnia chrześcijańskiej doktryny pracy stanowi biblia w tym zapisy księgi rodzaju, „ Badżcie plodni i rozmnazajcie się, abyscie zaludnili ziemie i uczynili ją sobie poddaną”
dzielo filozoficzne, poswięcone pracy ludzkiej to minimum encyklika papieska J. Pawła II
rozprawa kardynała S. Wyszynskiego, „ Duch pracy ludzkiej” 1957r.
konspekt uniwersalny
Praca jako źródło uniwersalnych wartości, dzieki którym powstają i funkcjonują inne wartosci:
konspekt społeczny, stosunki międzyludzkie, satysfakcja, zadowolenie
Praca stanowi a przynajmniej powinna stanowić, podstawowy miernik wartości:
każdy człowiek ma prawo do pracy a organizacja życia społecznego powinna gwarantować realizację tego prawa.
każdy czlowiek powinien uzyskiwać takie przygotowanie do pracy i taki stan kompetencji, które zagwarantuje muszansę bycia podmiotem w każdej sytuacji pracowniczej
każdy pracujący ma prawo do pozyskania w drodze pracy zawodowej minimum środków gwarantujących jemu, jego najbliższych stanu ludzkiej egzystencji
bezrobocie powstające na wskutek gry czynników ekonomicznych godzi w istotę życia ludzkiego, zdolnego i pragnącego realizować swoje neutralne prawo do pracy oraz związane z tym powinnosci zawodowej
Konspekt pragmatyczny:
życiowy, praca jako źródlo dochodu
dzieki pracy zapewniamy, zaspakajamy potrzeby egzystencjalne
zasoby materialne stanowią o pozycji społecznej czlowieka
praca jest koniecznością czlowieka
Kształcenie i wychowanie przedzawodowe wprowadza człowieka w świat pracy ludzkiej.
czynnosci wytwórcze np. gotowanie
cz. porządkowe
cz. samoobsługowe
cz. usługowe
cz. twórcze, np.napisanie książki
cz. kulturowe,np. tworzenie kultury
cz. badawcze,np. badanie krwi
Elementy kształcenia i wychowania przedzawodowego:
wych. przez pracę w rodzinie jak i w ośrodkach szkolno wychowawczych
poradnictwo i doradztwo zawodowe
przyuczenie do zawodu
relacje miedzy kształceniem ogólnym a zawodowym
Wychowanie przez pracę w rodzinie:
rodzina rolnicza (bardzo dobry wzorzec)
r. robotnicza (podział pracy)
r. bogata
r. inteligencka
Wychowanie przez pracę w przedszkolu
ubieranie się
funkcja dyżurnego
prace plastyczne
przedstawienia
grabienie liści
Wychowanie przez pracę w szkole podstawowej
pełnienie funkcji społecznych ,np. skarbnik
pełnienie funkcji dyżurnego
akcje charytatywne
kiermasze szkolne
gazetki ścienne
radiowęzeł
Wychowanie przez pracę w gimnazjum
f. społeczne (skarbnik, gazetki ścienne)
wolontariat
radiowęzeł
festyny
Wychowanie przez pracę w szkole średniej
f. społeczne
wolontariat
praca sezonowa
festyny
loterie
przedstawienia teatralne
Wychowanie przez pracę w organizacjach młodzieżowych
ZHP, PCK, Grupy wolontariatu, Młodzieżowa
Rada miasta, fundacje, stowarzyszenia
Wychowanie przez prace służy:
radzeniu sobie w życiu
uczymy się szacunku do pracy
kształtujemy charakter
Poradnictwo i Doradztwo zawodowe. (testy Hollanda)
Doradztwo: jest bardziej precyzyjne, dogłębne i konkretne.
Poradnictwo: to coś w stylu dawania rad.
Doradztwo szkolne zawodowe: może nim być każdy nauczyciel, jeżeli skończy studia podyplomowe ze szkolnego doradztwa zawodowego a jeżeli posiada certyfikat do przeprowadzania specjalistycznych testów to może takie testy przeprowadzać.
Doradztwo zawodowe: przez przeszkolonego doradcę, znający psychologię.
6 typów osobowości (każdy je posiada ale w malejącym natężeniu), (odczytujemy je z 3 w księdze szyfrów)
artystyczna (dusza artystyczna)
badawcza (zdolności naukowe)
społeczna (nauczyciel)
konwencjonalna (dane, liczby)
przedsiębiorcza (manipuluje ludźmi w celu uzyskania zysku)
realistyczna
Teoria Derylla Predigera (podzielił ludzi wg aktywności zawodowej)
ludzie- ludzie (ludzie są obszarem aktywności)
ludzie- przedmioty (rzeczy)
ludzie- idee (idee)
ludzie- dane (dane)
Przyuczenie do zawodu: nie ma teorii tylko praktyka, niepełne kwalifikacje, dostaje zaświadczenie od zakładu pracy ale bez certyfikatu.
Kształcenie ogólne i zawodowe.
Kształcenie zawodowe
- podstawa programowa kształcenia ogólnego
- podstawa programowa kształcenia w zawodzie
W przedszkolu od 01.09.2010r. obowiązuje nowa podstawa programowa.
Do kształcenia w zawodzie istnieje inna podstawa programowa, których jest 213, czyli do każdego zawodu jest inna podstawa. Grunt edukacji zawodowej to podstawa programowa kształcenia ogólnego, ponieważ bez niej nie poradzi sobie szkoła zawodowa. Podstawa programowa to dokument państwowy, który jest bardzo ważny dla szkół.
Szkoła zawodowa i technikum (posiadają dwie podstawy programowe)
W technikum na podstawie podstawy programowej kształcenia ogólnego pisana jest matura.
W szkole zawodowej na podstawie podstawy programowej kształcenia zawodowego jest egzamin zawodowy, który dzieli się na praktyczny i teoretyczny.
Kształcenie i wychowanie prozawodowe.
W 2012r. Zostaną zlikwidowane Licea Profilowane, w których jest realizowane kształcenie prozawodowe ( uczeń w tego typu szkołach podpisywał do 20 grudnia oświadczenie czy zdaje maturę czy nie) J. Moos stworzył 14 profili.
w liceum profilowanym i liceum ogólnokształcącym, liczba godz. Jest taka sama. 13 godz. przeznaczona jest na przedmioty prozawodowe.
liceum profilowane- matura podstawowa, dodatkowo dla chętnych matura rozszerzona
liceum ogólnokształcące- matura rozszerzona
Edukacja zawodowa
W roku 2002 dokonano reformy szkolnictwa zawodowego.
liceum ogólnokształcące - 3 lata, kończy się maturą
liceum profilowane- 3 lata, kończy się maturą
technikum- 4 lata, kończy się maturą i egzaminem zawodowym
ZSZ- w zależnośc od zawodu trwa 2 lub 3 lata, kończy się egzaminem zawodowym + teoria + praktyka
gimnazjum- 3 lata- testy gimnazjalne
szkoła podstawowa- 6 lat
Zasadnicza Szkoła Zawodowa
Zawód: to zespół czynności społecznie użytecznych, wyodrębnionych w skutek społecznego podziału pracy, wymagający od pracownika określonych umiejętności i wiadomości(kwalifikacji), będących podstawą utrzymania jego i jego rodziny. Zbiór wyodrębnionych kwalifikacji, podzielono na kawałki, które wyróżniały 1-2, 3 lub 4-5 kwalifikacji. Np. zawód rolnik wyodrębniono: hodowla zwierząt, uprawa roślin
Każda kwalifikacja zawodowa ma oddzielny egzamin zawodowy.
Podział kwalifikacji:
1-2 kwalifikacje- 2 lata edukacji
3 kwalifikacje- 3 lata edukacji
4-5 kwalifikacji-4 lata edukacji, to już technikum
W roku 2000 wycofano podział zawodów na kwalifikacje. Liczba lat nauki w zawodówce zależy od wyodrębnionych kwalifikacji.
Podstawę programową kształcenia w zawodzie podpisuje minister i jest ona świętością
w szkołach zawodowych, na jej podstawie reforma wprowadziła dowolność programu nauczania dla zawodu, czyli szkoły mogły opracować lub kupić tenże program.
Egzamin zawodowy w ZSZ i technikum przeprowadzony jest na bazie standardu wymaganego w podstawie programowej kształcenia w zawodzie. Dany standard wymagań egzaminu zawodowego jest podany i opracowany przez Ministerstwo, opracowano go aby wiedzieć co będzie potrzebne na egzaminie zawodowym.
Egzamin: wprowadziła go reforma. Egzamin zewnętrzny jest przygotowany na bazie, standardzie wymagań a on może być zawarty (zagadnienia i wymagania) w podstawie programowej kształcenia w zawodzie. Egzamin zewnętrzny odbywa się w Komisjach lub
w ośrodkach. Test trwa 120 min. I ma 70 zadań.
Egzamin praktyczny też przeprowadzany jest w ośrodkach egzaminacyjnych i trwa 180 min.
Jeżeli egzamin zawodowy jest przeprowadzany u czeladnika to Komisja Edukacyjna nie ma nic do rzeczy. Jeżeli młodociany pracownik ma zajęcia praktyczne w zakładzie należącym do CECHU to musi zorientować się czy w danym zakładzie jest mistrz.
Uczeń ZSZ jest zawsze najpierw młodocianym pracownikiem a dopiero wtedy uczniem danej szkoły, dotyczy to jednak tych jednostek, które mają zajęcia w CECHU.
Uczeń ZSZ zawsze ma zajęcia w zakładzie pracy i podpisuje tam umowę o pracę, jego stażu pracy nie dolicza się do lat pracy, gdy ma zajęcia praktyczne w Centrum Kształcenia Praktycznego i w warsztatach szkolnych, które zatrudniają nauczycieli. Jeżeli przed 2002 rokiem rozpoczęli naukę w oparciu o starą podstawę programową ZSZ i Technikum to kończyli szkołę w oparciu o stary program.
Technikum
jest szkołą zawodową
wszyscy są uczniami
kończy się egzaminem potwierdzającym kwalifikacje zawodowe i maturą
nie dolicza się stażu pracy do lat pracy
CKE I OKE, matura i egzamin zawodowy
4 lata nauki
egzamin ma dwie części (I cz. teoretyczna 70 min. lub 120min. , II cz. praktyczna, projekt (pisanie) lecz najpierw musi udowodnić, że jest dobry w zawodzie
mała próba pracy, 240 min.
jeżeli ktoś zdał teorię a nie zdał praktyki, to nie dostaje dyplomu lecz zaświadczenie i zaproszenie na ponowny egzamin praktyczny, który musi zdać w ciągu 3 lat, jeżeli okres 3 lat minie powtarza oba egzaminy ponownie
gdy uczeń zda oba egzaminy (w technikum dostaje dyplom technika a w ZSZ dostaje tytuł robotnika wykwalifikowanego w danym zawodzie)
w ZSZ poprawa egzaminu praktycznego jest płatna, ponieważ uczeń ponosi koszty surowców, które zużył w trakcie egzaminu
W 2012r. Wejdzie do ZSZ nowa reforma. Z dniem 01.09.2012r. uczniowie wchodząc do ZSZ zgadzają się na naukę w oparciu o nową podstawę programową. Zmiany dotyczą tez innych szkół.
młodzież nie będzie uczyła się w Liceum Profilowanym, pozostaje Liceum Ogólnokształcące 3 letnie
wszystkie ZSZ powrócą do 3 lat nauki
technikum pozostanie 4 letnie
kanon nauczania dla wszystkich I klas (ZSZ, Technikum, LO) będzie taki sam
w ZSZ kształcenie praktyczne nie może być mniejsze niż 60%
blokowanie przedmiotów ogólnokształcących, zawodowych (reforma ta obniża poziom wiedzy ogólnej)
Kształcenie i wychowanie prozawodowe:
pozwala skonfrontować wyobrażenia o branży ze stanem faktycznym
uczy szacunku do pracy ludzkiej
poszerza wiedzę zawodowo znawczą
kształtuje umiejętności wykorzystania środków pracy danej branży
Kształcenie i wychowanie zawodowe:
uczeń nabywa wiedzę i umiejętności specjalistyczne w zawodzie
kształtuje postawę zawodową
identyfikuje swoje możliwości zawodowe
wykazuje zadania zawodowe właściwe dla zawodu
uczy się szacunku do pracy i jej środków
zapoznaje się z przepisami BHP i musi je respektować
Edukacja dla dorosłych
Szkolnictwo dla dorosłych obecnie:
LO, Liceum dla dorosłych, Liceum techniczne, Szkoły Policealne(0,5- 2-5 roku, czas nauki zależy od tego jaką szkołę kończyło się wcześniej)
Od 2012r. Do wyboru:
Liceum dla dorosłych
Gimnazjum dla dorosłych
Kursy kwalifikacyjne
Nie będzie: Technikum, ZSZ, LO. Będzie przeprowadzany test, podział ze względu na wyniki z testu.
Kursy kwalifikacyjne.
Dorosły dostaje katalog kursów i wybiera, dostaje certyfikat, aby dostać dyplom technika
w danym zawodzie, trzeba zdobyć wszystkie potrzebne certyfikaty.
Europejskie i Krajowe ramy kwalifikacji:
(podzielono je na 8 szczebli, np. 1 oznacza (mała wiedza, czynności proste), natomiast 8 oznacza najwyższy poziom zawodowy) W tej kwalifikacji liczy się to co potrafisz i co wiesz, nie liczy się szkoła jaką ukończymy.
I tak w Polsce do każdego certyfikatu będzie dodawany numerek (od 1 do 8), chodzi o szybkie odczytywanie zdobytych kwalifikacji. Nie trzeba chodzić do szkoły aby zdobyć certyfikat z numerkiem. WALIDACJA: uznawanie kwalifikacji zdobytych w drodze doświadczenia, samouctwa, przyjście na egzamin bez zdobycia edukacji formalnej. ( najprostsze wytłumaczenie)
Zawody nie szkolne ( aby nabyć certyfikat potwierdzający, egzamin przez ośrodki branżowe np. w Olsztynie, Zakład Doskonalenia Zawodowego)
KSZTAŁCENIE ZAWODOWE
CKP- Centrum Kształcenia Praktycznego (kształcenie praktyczne, zbiór warsztatów szkolnych)
CKU- Centrum Kształcenia Ustawicznego (np. gimnazjum dla dorosłych)
Co łączy CKP i CKU ? Są to placówki państwowe, zatrudniani są w nich nauczyciele, mający prawo przeprowadzać kursy kwalifikacyjne)
KSZTAŁCENIE ZAWODOWE KOŃCZY SIĘ UZYSKANIEM KWALIFIKACJI !!!!
KWALIFIKACJE ZAWODOWE
(mogą być też kwalifikacje hobbystyczne, posiadamy wiedzę i umiejętności w danej dziedzinie)
KOMPETENCJE: rodzą się na bazie kwalifikacji ale aby być kompetentnym należy posiadać doświadczenie (np. ma prawo wydawania sądów na dany temat)
SCHEMAT KOMPETENCJI I KWALIFIKACJI (może być na egzaminie !!!)
Wiadomości
+ = KWALIFIKACJE (uprawnienia)
Umiejętności
+
Postawy ------------- KOMPETENCJE
TRÓJKAT KWALIFIKACJI Wg prof. Nowackiego
kwalifikacje wykonawcze (wie i potrafi)
kwalifikacje społeczno-moralne kwalifikacje fizyczno- zdrowotne
KSZTAŁCENIE USTAWICZNE I EDUKACJA PERNAMENTNA
(w pedagogice pracy są różnice)
Kształcenie ustawiczne: kształcenie formalne i nieformalne, które zachodzi po obowiązku szkolnym.(kiedy się ma ukończone 18 lat)
Znaczenie kształcenia ustawicznego: podniesienie poziomu wykształcenia, odświeżenie kwalifikacji, udoskonalanie własnego warsztatu pracy.
Formy kształcenia ustawicznego:
formy szkolne: studia, technika uzupełniające
formy pozaszkolne: kursy kwalifikacyjne i doskonalące, seminaria, sympozja, odczyty
Edukacja pernamentna: to ogół procesów oświatowo wychowawczych, występujących
w całym okresie życia człowieka (procesy całożyciowe) prowadzonych we wszelkich możliwych formach organizacyjno- programowych i we wszystkich syt. kontaktów międzyludzkich.
Są 4 nurty edukacji pernamentnej:
wychowanie naturalne (np. dom rodzinny, środowisko rówieśnicze, lokalne)
edukacja szkolna (np. przedszkole, szkoła wyższa, zajęcia pozalekcyjne)
edukacja równoległa(wspomaga te pozostałe)
edukacja ustawiczna dorosłych (samokształcenie, dokształcanie, doskonalenie, kształcenie bezinteresowne)
SAMOKSZTAŁCENIE: (chęć i motywacja) to proces przedłużonego, poszerzonego kształcenia w celu wzbogacania intelektu i osobowości zgodnie z potrzebami tego człowieka.
DOSKONALENIE ZAWODOWE: to proces systematycznego poszerzania i pogłębiania wiadomości i umiejętności oraz sprawności ogólnych i zawodowych.
Funkcje doskonalenia zawodowego:
adaptacyjna (wdrożeniowa)
wyrównawcza (wyrównuje braki)
renowacyjna (zapoznanie z najnowszymi osiągnięciami nauki i techniki)
rekonstrukcyjna (dążenie pracownika do działań twórczych, nowych)
Formy doskonalenia zawodowego nie kończą się świadectwem, dyplomem !!!!
Przykłady: kursy doskonalące, sympozja, seminaria, kurso-konferencje, odczyty, wykłady otwarte, studium podyplomowe
DOKSZTAŁCANIE: podwyższanie kwalifikacji a nawet zdobywanie nowych kwalifikacji- kończy się świadectwem, dyplomem.
KSZTAŁCENIE BEZINTERESOWNE: dla wlasnej przyjemności, idę uczę się bo chcę, z własnej inicjatywy, w wolnym czasie, najczęściej są to osoby bezrobotne lub „seniorzy”.
ROZWÓJ ZAWODOWY CZŁOWIEKA: od struktury mało złożonej do struktury bardzo złożonej, dotyczy: zachowania, poziomu umysłu, poziomu osobowości, poziomu relacji człowiek- otoczenie. Rozwój potrzebuje czasu. Zmiana jaka zachodzi w człowieku jest nieodwracalna.
CZYNNIKI ROZWOJU ( CO WPŁYWA NA ROZWÓJ)
Wg Brzezińskiej:
zadatki biologiczne (predyspozycje, genotyp, cechy wrodzone)
środowisko (materialne, społeczne, stymulacja zewnętrzna)
wychowanie (określone wpływy, modelowanie)
aktywność podmiotu (wewnętrzna motywacja, czy mi się chce !!! )
Rozwój zawodowy zachodzi w środowisku pracy!!!
Istnieje wiele teorii rozwoju zawodowego, np. wg prof. Wiatrowskiego (linia rozwoju zawodowego)
Przygotowanie zawodowe
Adaptacja społeczno- zawodowa
Identyfikacja społeczno- zawodowa
Stabilizacja społeczno- zawodowa
Sukces zawodowy
Mistrzostwo w zawodzie
ZAKŁAD PRACY I ZADANIA HUMANIZACYJNE ZAKŁADU PRACY
opiekuńcze i socjalne
kulturalno-oświatowe
dydaktyczne (kształceniowe)
Kto korzysta?: stażyści, pracownicy okresowo związani z zakładem pracy, nowo przyjęci, pracownicy ze średnim i dłuższym stażem pracy, pracownicy w okresie przed emerytalnym, emeryci.
10